Strefa czystego transportu pozwoli Warszawie odetchnąć

Tekst przygotowany przez Urząd m.st Warszawy

W czwartek, 7 grudnia, warszawscy radni na wniosek prezydenta stolicy przyjęli uchwałę o wprowadzeniu strefy czystego transportu (STC) w Warszawie. To nie tylko wymóg ustawowy, wynikający z zapisów przyjętych przez Sejm w 2021 r., ale także racjonalne działania, które mają uchronić mieszkańców miast przed przewlekłymi chorobami i zgonami powodowanymi przez zanieczyszczone powietrze. Wszystkie zmiany będą wprowadzane w Warszawie harmonijnie, przy wielu wyjątkach i ulgach, jednak w perspektywie kilku lat poprawa jakości środowiska będzie diametralna.

Konieczność dziejowa i życiowa

Każdy z nas widział auto, z którego rury wydechowej unosi się chmura czarnego, trującego dymu. Dotyczy to przede wszystkim samochodów starych i z silnikiem Diesla. Jest to szczególnie odczuwalne w obszarach zurbanizowanych i ma ogromny wpływ na zdrowie mieszkańców.

Skala problemu jest ogromna. Według Europejskiej Agencji Środowiska z powodu zanieczyszczenia środowiska tylko w Polsce notujemy ponad 40 tys. przedwczesnych zgonów rocznie. Oznacza to, że wskutek zanieczyszczenia powietrza przedwcześnie umiera ponad dziesięć razy więcej osób niż wskutek wypadków drogowych.

Potwierdza to raport NIK z grudnia 2020 r. – Substancje zawarte w spalinach pojazdów są dużo bardziej szkodliwe niż zanieczyszczenia pochodzące z przemysłu ze względu na to, że rozprzestrzeniają się w bezpośrednim sąsiedztwie ludzi, w wysokich stężeniach oraz na niewielkich wysokościach. W centrach dużych miast, w których utrudnione jest wprowadzenie rozwiązań umożliwiających zapewnienie płynności ruchu pojazdów, wpływ zanieczyszczeń z transportu na jakość powietrza może być nawet większy, zwłaszcza w przypadku stężeń dwutlenku azotu (NO2). Z przeprowadzonych badań wynika, że w Warszawie i Krakowie wpływ ten szacowany jest na ok. 75 proc. – czytamy w raporcie.

Aby przeciwdziałać pogarszaniu się jakości powietrza w miastach przy stale rosnącej liczbie aut, już 320 miast w Europie wprowadziło strefy czystego transportu i odnotowały satysfakcjonującą poprawę sytuacji.

Dlatego posłowie w 2021 r. wprowadzili do ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych podstawę prawną dla samorządów do wprowadzenia stref czystego transportu, a następnie rząd złożył zobowiązanie w Krajowym Planie Odbudowy dotyczące miast powyżej 100 tys. mieszkańców. To oznacza, że miasta, takie jak Warszawa czy Kraków, od 2024 r. nie mają wyboru i muszą na swoim obszarze utworzyć strefy czystego transportu.

Czas na Warszawę

Radni m.st. Warszawy zdecydowali, że od lipca 2024 r. Śródmieście i fragmenty centralnych dzielnic miasta objęte zostaną strefą czystego transportu. Jej wprowadzenie pozwoli na ograniczenie emisji szkodliwych dla zdrowia tlenków azotu. Do końca 2027 r. z zasad obowiązujących w SCT zwolnieni będą nie tylko mieszkańcy strefy, ale wszyscy opłacający podatek i zameldowani w stolicy.

Foto: Szymon Pulcyn

– To rozwiązanie zastosowane w setkach miast w całej Europie. Jego celem jest poprawa jakości powietrza, a więc troska o zdrowie nas wszystkich. Pomiary nie pozostawiają złudzeń. Dlatego musimy działać natychmiast, bo podusimy się w naszych miastach – mówi prezydent Rafał Trzaskowski. – SCT to stopniowe, rozpisane na lata (a więc dające czas mieszkańcom na dostosowanie się do nich) zmiany, które pomogą naszemu miastu odetchnąć.

Zdaniem prezydenta Warszawy pozytywne skutki wprowadzenia stref potwierdzają praktyczne przykłady. – W Londynie stężenie tlenków azotu w powietrzu spadło aż o 46 proc., co przełożyło się też na radykalny spadek liczby dzieci trafiających do szpitali z astmą. W Brukseli stężenia spadły o 25 proc., w Paryżu – o 23 proc. Także w Barcelonie, która – tak jak Warszawa – przewidziała w pierwszym etapie szereg ulg i wyjątków ułatwiających mieszkańcom dostosowanie się do nowej rzeczywistości, spadek stężenia tych szkodliwych substancji wyniósł 11 proc. Tylko w pierwszym roku! To są fakty. To są konkrety – przekonuje Rafał Trzaskowski.

Stare diesle głównym źródłem zanieczyszczeń

Z badania emisyjności pojazdów na warszawskich ulicach przeprowadzonego jesienią 2020 r. przez zespół naukowców z ICCT wynika, że najwięcej zanieczyszczeń pochodzi od starszych samochodów, zwłaszcza tych z silnikiem Diesla.

Pomiary blisko 150 tys. pojazdów wykazały, że samochody wyprodukowane przed 2006 r., choć stanowiły tylko 17 proc. floty, odpowiadały za 37 proc. emisji tlenków azotu (NOx) i 52 proc. emisji pyłów (PM).

Pod koniec stycznia br. zaprezentowany został wstępny projekt SCT w Warszawie, równocześnie ruszył proces konsultacji społecznych, które trwały trzy miesiące. Wpłynęło ponad 3000 uwag, odbywały się rozmowy i spotkania. Według przyjętego projektu SCT obejmie obszar całego Śródmieścia i fragmenty dzielnic centralnych – to obszar 37 km kw., czyli 7 proc. powierzchni stolicy.

Ulgi i wyjątki

Do końca 2027 r. z zasad obowiązujących w SCT zwolnieni będą nie tylko mieszkańcy strefy, ale wszystkie osoby opłacające podatek i zameldowane w stolicy. Reguły SCT dotyczyć ich będą dopiero od stycznia 2028 r. – wówczas nie będą mogli poruszać się po strefie pojazdem z silnikiem Diesla starszym niż 13 lat i pojazdem benzynowym starszym niż 22 lata. W przypadku firm liczyć się będzie podatek CIT i siedziba firmy.

Pozostałe osoby od lipca 2024 r. nie będą mogły poruszać się po strefie pojazdem z silnikiem Diesla starszym niż 18 lat i pojazdem benzynowym starszym niż 27 lat.