Z finansami samorządów bywa różnie

Jak co roku znaczącym parametrem oddziaływującym na wyniki rankingu samorządów są dane dotyczące dochodów własnych.

Publikacja: 17.11.2024 20:49

Z finansami samorządów bywa różnie

Foto: Rafał Nowak

Na podstawie danych finansowych za rok 2023 mocno zauważalny jest fakt, że w zdecydowanej większości miast, a w szczególności dużych, dochody uległy zmniejszeniu w porównaniu z rokiem poprzednim. Gorsza sytuacja finansowa, szczególnie dużych miast, była spowodowana m.in. wprowadzaniem programu Polski Ład oraz nierównym podziałem rządowych środków. Zmieniające się realia finansowania samorządów nie mogły pozostać dla twórców rankingu bez znaczenia, co widoczne było w konstrukcji formuł przyznających punkty dla wskaźników związanych i uwzględniających wzrost oraz dynamikę dochodów za ostatni rok. Bieżące reagowanie i ujmowanie otaczającej, zmieniającej się rzeczywistości przełożyło się na punktację, a w konsekwencji wyniki, które w sposób bardziej precyzyjny uwzględniają aktualne wyzwania, z którymi zmagają się władze na szczeblach lokalnych.

Czytaj więcej

20. Ranking Samorządów: Najlepsze w zrównoważonym rozwoju miasta i gminy 2024

Kurczące się dochody własne

Niestety, stabilny wzrost jednostek samorządu terytorialnego oraz planowanie finansów zaburzone zostały w ostatnich latach przez zmiany udziału w strukturze źródeł finansowania: zwiększenie udziału dochodów transferowych, a z drugiej strony zmniejszenie dochodów własnych, które w 2023 roku były realnie niższe niż w 2018 roku. Kluczowym powodem zmniejszenia dochodów własnych samorządów była redukcja dochodów z tytułu udziału w PIT, które w przypadku miast na prawach powiatu są największym źródłem dochodów własnych.

Władze centralne nie pomogły

Powyższe zmiany wpłynęły na redukcję samodzielności samorządów, a zwiększenie uznaniowości i niespójności w rozdzielaniu środków na poziomie centralnym. Ponadto decyzje o środkach dla samorządów podejmowane były w trakcie roku budżetowego, a nowe rozwiązania w zakresie przyznawania środków implementowane były już w trakcie realizacji budżetów. Skutkowało to niepewnością, jeśli chodzi o termin oraz wielkość wsparcia na poziomie lokalnym. W takich warunkach sporządzanie miejskich prognoz finansowych oraz budżetów stało się trudniejsze.

Czytaj więcej

Samorządy mają ESG w DNA

Stracone możliwości

Nie wypracowano także trwałego systemu, który zrekompensowałby utratę dochodów z PIT, a w roku 2023 dokonany podział, tak jak w latach poprzednich, nie był równy m.in. przez przyjęty mechanizm korekty maksymalnego transferu. W konsekwencji tego stosunkowo najmniej środków przekazano dla miast dużych, jak Wrocław, Kraków czy Poznań, mimo że nie są gminami najbogatszymi. Wielomilionowe ubytki dochodów z PIT, które nie znalazły pokrycia w postaci dodatkowej subwencji z budżetu państwa, oznaczały utracone możliwości budowy nowych tras autobusowo-tramwajowych, szkół, przedszkoli czy innych inwestycji, które mogłyby wpłynąć na poprawę warunków i jakości życia mieszkańców.

Filip Garbacz biegły rewident, senior manager w dziale rewizji finansowej BDO, biuro w Poznaniu

Na podstawie danych finansowych za rok 2023 mocno zauważalny jest fakt, że w zdecydowanej większości miast, a w szczególności dużych, dochody uległy zmniejszeniu w porównaniu z rokiem poprzednim. Gorsza sytuacja finansowa, szczególnie dużych miast, była spowodowana m.in. wprowadzaniem programu Polski Ład oraz nierównym podziałem rządowych środków. Zmieniające się realia finansowania samorządów nie mogły pozostać dla twórców rankingu bez znaczenia, co widoczne było w konstrukcji formuł przyznających punkty dla wskaźników związanych i uwzględniających wzrost oraz dynamikę dochodów za ostatni rok. Bieżące reagowanie i ujmowanie otaczającej, zmieniającej się rzeczywistości przełożyło się na punktację, a w konsekwencji wyniki, które w sposób bardziej precyzyjny uwzględniają aktualne wyzwania, z którymi zmagają się władze na szczeblach lokalnych.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Ranking Samorządów
Ranking Samorządów 2024: Co wyróżnia zwycięskie gminy?
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Ranking Samorządów
Aleksandra Dulkiewicz: Prezydent, która zmieniła Gdańsk w metropolię na europejską skalę
Ranking Samorządów
Irena Lipowicz: Księżna ze Śląska, która o reformę samorządów walczyła
Ranking Samorządów
20. Ranking Samorządów: Najlepsze w zrównoważonym rozwoju miasta i gminy 2024
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Ranking Samorządów
20. Ranking Samorządów: Władze lokalne muszą sprostać coraz większym wyzwaniom