Miasta rozwijają opiekę senioralną. Działania wymuszają zmiany demograficzne

Centra aktywizujące seniorów, usługi przeznaczone dla osób 60+ – to tylko część oferty samorządów dla starszych osób.

Publikacja: 22.03.2024 17:50

Osoby w wieku senioralnym stanowiły w 2022 r. 26 proc. mieszkańców kraju. Z danych GUS wynika, że mieszkają głównie w miastach

Foto: AdobeStock

Małgorzata Stuch

Przygotowanie takiej oferty to ważny obowiązek gmin – podkreśla Andrzej Kulig, I zastępca prezydenta Krakowa kandydujący w wyborach na prezydenta miasta. – Liczba osób powyżej 60. roku życia systematycznie rośnie, potrzeba więc specjalnych działań, by naszym mieszkańcom zapewnić jak najdłuższe aktywne uczestnictwo w życiu miasta – dodaje Kulig.

Więcej osób starszych

Udział osób starszych w populacji mieszkańców kraju systematycznie rośnie, ale gwałtowny przyrost nastąpił w ostatnich latach. Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że jeszcze w 2005 r. seniorzy stanowili nieco ponad 17 proc. ogółu mieszkańców. W 2011 r. ten udział przekroczył 20 proc., a w 2022 r. było to już ok. 26 proc. ogółu mieszkańców.

Większość osób w wieku senioralnym mieszka w miastach, przy czym nie ma znaczenia wielkość miasta. W Krakowie seniorzy stanowią ponad 25 proc. populacji, w Poznaniu jest to 26 proc. mieszkańców, w stolicy ponad 27 proc., w Opolu prawie 29 proc. – W Lublinie osoby w wieku 60+ to około 29 proc. wszystkich mieszkańców miasta – informuje Anna Czerwonka z biura prasowego w Kancelarii Prezydenta Miasta Lublina.

Czytaj więcej

Budżet

Zmiany dla gmin. Nowe przepisy o pomocy społecznej

Od 1 listopada wchodzi w życie znowelizowana ustawa o pomocy społecznej, która wprowadza m.in. us...

Jak samorządy radzą sobie z aktywizacją swoich starszych mieszkańców? Bardzo różnie. Niezależnie od działań na szczeblu centralnym prowadzonych przez Departament Polityki Senioralnej w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, programów typu Ogólnopolska Karta Seniora czy działań ośrodków pomocy społecznej, wiele samorządów zainicjowało lub przygotowuje gminne programy pomocy dla swoich starszych mieszkańców. Część gmin powołała specjalne jednostki/referaty czy pełnomocników (np. w Krakowie) zajmujących się wyłącznie problematyką osób 60+. Powstało wiele ciekawych inicjatyw, organizacji i programów.

Aktywność przede wszystkim

Kraków już od kilku lat realizuje program Centrów Aktywności Seniora, tzw. CAS-ów. Pierwsze centra rozpoczęły działalność w 2015 r., dziś w całym Krakowie jest to sieć 56 CAS-ów. Działają w każdej z 18 dzielnic miasta. – W trzech dzielnicach jest po jednym CAS-ie, w pozostałych po kilka. Ale ten system działa, jest bardzo potrzebny, dlatego rozwijamy tę sieć. Będą powstawać kolejne CAS-y – przekonuje prezydent Kulig.

Krakowskie CAS-y prowadzone są przez współpracujące z miastem organizacje pozarządowe. Każdy jest samodzielną jednostką ze swoją własną ofertą dla seniorów. Oferta obejmuje wiele aktywności, m.in. zajęcia rekreacyjne, gimnastyczne, artystyczne, językowe, informatyczne, wykłady, warsztaty i seminaria z zakresu wiedzy obywatelskiej, wydarzenia edukacyjne, kulturalne oraz promujące zdrowy tryb życia i profilaktykę. Seniorzy biorą również udział w wycieczkach, wyjściach do kin, teatrów itd.

Niezależnie od CAS-ów w mieście działają kluby seniorów. Kraków przygotowuje się także do budowy nowoczesnych Centrów Zdrowia Seniorów. Docelowo powstanie ich kilka i będą rozmieszczone na terenie całego miasta. Będą się zajmować diagnostyką, leczeniem oraz szeroko pojętą rehabilitacją. Pierwsze zostanie uruchomione w 2024 r. przy ul. Wielickiej.

Jedno centrum

Przykład Krakowa, który w każdej dzielnicy utworzył przynajmniej jedno centrum aktywizujące seniorów, jest dość wyjątkowy. Większość samorządów zdecydowała się na inny model aktywizacji osób starszych. W wielu gminach powstało jedno centrum lub jednostka w strukturach urzędu, która zajmuje się koordynacją działań aktywizujących osoby w wieku 60+, często centrum takie współpracuje z istniejącymi klubami emerytów i rencistów.

Czytaj więcej

Budżet

Jak miasta zachęcają, by płacić w nich podatki? Można wygrać nawet samochód

Samochody, rowery elektryczne, pieniądze, a nawet karty miejskiej – można wygrać w loteriach poda...

Tak jest np. w Gdyni, gdzie powstał jeden, centralny CAS i to on koordynuje realizację zadań na rzecz seniorów. W ramach swojej działalności współpracuje, wspiera merytorycznie i finansowo 23 gdyńskie kluby seniora, prowadzi cztery miejskie kluby w dzielnicach: Chylonia, Orłowo, Śródmieście i Witomino. Zajmuje się też realizacją miejskiego konkursu o nazwie „Gdynia 55+” (chodzi o zajęcia sportowe i rekreacyjne dla seniorów). To oczywiście tylko część działań gdyńskiego CAS-u.

Podobnie sytuacja wygląda w Opolu czy Poznaniu. – Działa u nas Centrum Informacyjno-Edukacyjne „Senior w Opolu”. Jest miejscem wsparcia dla seniorów chcących uzyskać potrzebną informację, zaangażować się w różnorodne działania, zarówno jako uczestniczka/uczestnik, jak i realizatorka/realizator, a także rozwijać się i edukować – mówi Adam Leszczyński , rzecznik prasowy opolskiego magistratu.

W Poznaniu działa Centrum Inicjatyw Senioralnych, które jest miejską jednostką organizacyjną, a jego działania polegają przede wszystkim na informowaniu, wspieraniu i aktywizowaniu poznańskich seniorek i seniorów. O ciekawy eksperyment pokusiła się Warszawa, która na Nowolipiu i Białołęce utworzyła placówki w nowej formule, łączące pokolenia – Centra Aktywności Międzypokoleniowej. Centra reklamowane jak „miejsca, w których osoby starsze mogą międzypokoleniowo realizować swoje pasje” cieszą się olbrzymim zainteresowaniem seniorów. W planach jest uruchomienie dwóch kolejnych takich placówek – na Ochocie i w Wawrze. Swoje miejsce znajdą w nich seniorzy i… najmłodsze dzieci.

Inne usługi

Wiele samorządów z myślą o dojrzałych mieszkańcach zorganizowało specjalne programy pomocowe zapewniające różnorakie usługi. – Taka była właśnie idea powstania u nas programu tzw. złotej rączki – mówi Andrzej Kulig. Krakowska „Złota rączka” ma zapewnić nieodpłatną pomoc seniorom w drobnych domowych naprawach. Projekt skierowany jest do osób powyżej 60. roku życia, w pierwszej kolejności samotnych i niepełnosprawnych prowadzących jednoosobowe gospodarstwo.

Podobne programy – z małymi modyfikacjami – realizuje wiele gmin, np. jest „Złota rączka dla seniora” w Opolu, „Złota rączka” w Poznaniu – tu jednak nieodpłatna pomoc świadczona jest osobom w wieku 65 lat i więcej, we Wrocławiu seniorzy w wieku 90+, posiadacze Szmaragdowej Karty Seniora, mogą wzywać do siebie złotą rączkę, która pomoże im w naprawie różnych usterek technicznych. W Warszawie „Złota rączka dla seniora” jest programem skierowanym do mieszkańców powyżej 75. roku życia.

– Usługi złotej rączki wchodzą też w zakres Pakietu Poznań Viva Senior, który stolica Wielkopolski realizuje od 2017 r. – podkreśla Magdalena Pietrusik-Adamska, dyrektorka Wydziału Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Poznania. W tym pakiecie Poznań ma zresztą wiele innych usług dla swoich starszych mieszkańców, np. „Książkę dla seniora”, czyli bezpłatne dostarczanie mieszkańcom książek, audiobooków, filmów z zasobów Biblioteki Raczyńskich, transport seniorów na terenie miejskich cmentarzy Junikowo i Miłostowo (transport seniorów w okolicach cmentarzy ma też Kraków, ale tylko w okresie 1 listopada) czy „Taksówkę dla seniora” (bezpłatny transport dla osób z trudnościami w samodzielnym poruszaniu się komunikacją publiczną).