Miasta rozwijają opiekę senioralną. Działania wymuszają zmiany demograficzne

Centra aktywizujące seniorów, usługi przeznaczone dla osób 60+ – to tylko część oferty samorządów dla starszych osób.

Publikacja: 22.03.2024 17:50

Osoby w wieku senioralnym stanowiły w 2022 r. 26 proc. mieszkańców kraju. Z danych GUS wynika, że mi

Osoby w wieku senioralnym stanowiły w 2022 r. 26 proc. mieszkańców kraju. Z danych GUS wynika, że mieszkają głównie w miastach

Foto: AdobeStock

Przygotowanie takiej oferty to ważny obowiązek gmin – podkreśla Andrzej Kulig, I zastępca prezydenta Krakowa kandydujący w wyborach na prezydenta miasta. – Liczba osób powyżej 60. roku życia systematycznie rośnie, potrzeba więc specjalnych działań, by naszym mieszkańcom zapewnić jak najdłuższe aktywne uczestnictwo w życiu miasta – dodaje Kulig.

Więcej osób starszych

Udział osób starszych w populacji mieszkańców kraju systematycznie rośnie, ale gwałtowny przyrost nastąpił w ostatnich latach. Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że jeszcze w 2005 r. seniorzy stanowili nieco ponad 17 proc. ogółu mieszkańców. W 2011 r. ten udział przekroczył 20 proc., a w 2022 r. było to już ok. 26 proc. ogółu mieszkańców.

Większość osób w wieku senioralnym mieszka w miastach, przy czym nie ma znaczenia wielkość miasta. W Krakowie seniorzy stanowią ponad 25 proc. populacji, w Poznaniu jest to 26 proc. mieszkańców, w stolicy ponad 27 proc., w Opolu prawie 29 proc. – W Lublinie osoby w wieku 60+ to około 29 proc. wszystkich mieszkańców miasta – informuje Anna Czerwonka z biura prasowego w Kancelarii Prezydenta Miasta Lublina.

Czytaj więcej

Zmiany dla gmin. Nowe przepisy o pomocy społecznej

Jak samorządy radzą sobie z aktywizacją swoich starszych mieszkańców? Bardzo różnie. Niezależnie od działań na szczeblu centralnym prowadzonych przez Departament Polityki Senioralnej w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, programów typu Ogólnopolska Karta Seniora czy działań ośrodków pomocy społecznej, wiele samorządów zainicjowało lub przygotowuje gminne programy pomocy dla swoich starszych mieszkańców. Część gmin powołała specjalne jednostki/referaty czy pełnomocników (np. w Krakowie) zajmujących się wyłącznie problematyką osób 60+. Powstało wiele ciekawych inicjatyw, organizacji i programów.

Aktywność przede wszystkim

Kraków już od kilku lat realizuje program Centrów Aktywności Seniora, tzw. CAS-ów. Pierwsze centra rozpoczęły działalność w 2015 r., dziś w całym Krakowie jest to sieć 56 CAS-ów. Działają w każdej z 18 dzielnic miasta. – W trzech dzielnicach jest po jednym CAS-ie, w pozostałych po kilka. Ale ten system działa, jest bardzo potrzebny, dlatego rozwijamy tę sieć. Będą powstawać kolejne CAS-y – przekonuje prezydent Kulig.

Krakowskie CAS-y prowadzone są przez współpracujące z miastem organizacje pozarządowe. Każdy jest samodzielną jednostką ze swoją własną ofertą dla seniorów. Oferta obejmuje wiele aktywności, m.in. zajęcia rekreacyjne, gimnastyczne, artystyczne, językowe, informatyczne, wykłady, warsztaty i seminaria z zakresu wiedzy obywatelskiej, wydarzenia edukacyjne, kulturalne oraz promujące zdrowy tryb życia i profilaktykę. Seniorzy biorą również udział w wycieczkach, wyjściach do kin, teatrów itd.

Niezależnie od CAS-ów w mieście działają kluby seniorów. Kraków przygotowuje się także do budowy nowoczesnych Centrów Zdrowia Seniorów. Docelowo powstanie ich kilka i będą rozmieszczone na terenie całego miasta. Będą się zajmować diagnostyką, leczeniem oraz szeroko pojętą rehabilitacją. Pierwsze zostanie uruchomione w 2024 r. przy ul. Wielickiej.

Jedno centrum

Przykład Krakowa, który w każdej dzielnicy utworzył przynajmniej jedno centrum aktywizujące seniorów, jest dość wyjątkowy. Większość samorządów zdecydowała się na inny model aktywizacji osób starszych. W wielu gminach powstało jedno centrum lub jednostka w strukturach urzędu, która zajmuje się koordynacją działań aktywizujących osoby w wieku 60+, często centrum takie współpracuje z istniejącymi klubami emerytów i rencistów.

Czytaj więcej

Jak miasta zachęcają, by płacić w nich podatki? Można wygrać nawet samochód

Tak jest np. w Gdyni, gdzie powstał jeden, centralny CAS i to on koordynuje realizację zadań na rzecz seniorów. W ramach swojej działalności współpracuje, wspiera merytorycznie i finansowo 23 gdyńskie kluby seniora, prowadzi cztery miejskie kluby w dzielnicach: Chylonia, Orłowo, Śródmieście i Witomino. Zajmuje się też realizacją miejskiego konkursu o nazwie „Gdynia 55+” (chodzi o zajęcia sportowe i rekreacyjne dla seniorów). To oczywiście tylko część działań gdyńskiego CAS-u.

Podobnie sytuacja wygląda w Opolu czy Poznaniu. – Działa u nas Centrum Informacyjno-Edukacyjne „Senior w Opolu”. Jest miejscem wsparcia dla seniorów chcących uzyskać potrzebną informację, zaangażować się w różnorodne działania, zarówno jako uczestniczka/uczestnik, jak i realizatorka/realizator, a także rozwijać się i edukować – mówi Adam Leszczyński , rzecznik prasowy opolskiego magistratu.

W Poznaniu działa Centrum Inicjatyw Senioralnych, które jest miejską jednostką organizacyjną, a jego działania polegają przede wszystkim na informowaniu, wspieraniu i aktywizowaniu poznańskich seniorek i seniorów. O ciekawy eksperyment pokusiła się Warszawa, która na Nowolipiu i Białołęce utworzyła placówki w nowej formule, łączące pokolenia – Centra Aktywności Międzypokoleniowej. Centra reklamowane jak „miejsca, w których osoby starsze mogą międzypokoleniowo realizować swoje pasje” cieszą się olbrzymim zainteresowaniem seniorów. W planach jest uruchomienie dwóch kolejnych takich placówek – na Ochocie i w Wawrze. Swoje miejsce znajdą w nich seniorzy i… najmłodsze dzieci.

Inne usługi

Wiele samorządów z myślą o dojrzałych mieszkańcach zorganizowało specjalne programy pomocowe zapewniające różnorakie usługi. – Taka była właśnie idea powstania u nas programu tzw. złotej rączki – mówi Andrzej Kulig. Krakowska „Złota rączka” ma zapewnić nieodpłatną pomoc seniorom w drobnych domowych naprawach. Projekt skierowany jest do osób powyżej 60. roku życia, w pierwszej kolejności samotnych i niepełnosprawnych prowadzących jednoosobowe gospodarstwo.

Podobne programy – z małymi modyfikacjami – realizuje wiele gmin, np. jest „Złota rączka dla seniora” w Opolu, „Złota rączka” w Poznaniu – tu jednak nieodpłatna pomoc świadczona jest osobom w wieku 65 lat i więcej, we Wrocławiu seniorzy w wieku 90+, posiadacze Szmaragdowej Karty Seniora, mogą wzywać do siebie złotą rączkę, która pomoże im w naprawie różnych usterek technicznych. W Warszawie „Złota rączka dla seniora” jest programem skierowanym do mieszkańców powyżej 75. roku życia.

– Usługi złotej rączki wchodzą też w zakres Pakietu Poznań Viva Senior, który stolica Wielkopolski realizuje od 2017 r. – podkreśla Magdalena Pietrusik-Adamska, dyrektorka Wydziału Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Poznania. W tym pakiecie Poznań ma zresztą wiele innych usług dla swoich starszych mieszkańców, np. „Książkę dla seniora”, czyli bezpłatne dostarczanie mieszkańcom książek, audiobooków, filmów z zasobów Biblioteki Raczyńskich, transport seniorów na terenie miejskich cmentarzy Junikowo i Miłostowo (transport seniorów w okolicach cmentarzy ma też Kraków, ale tylko w okresie 1 listopada) czy „Taksówkę dla seniora” (bezpłatny transport dla osób z trudnościami w samodzielnym poruszaniu się komunikacją publiczną).

Społeczności lokalne
Czy możliwe jest nowe życie dla małych szkół? Duże pieniądze dla samorządów
Społeczności lokalne
Orliki ożywiły sport najmłodszych, ale samorządowcy mają problemy przez hałas
Społeczności lokalne
Więcej samodzielnych decyzji samorządów w oświacie? Trwają negocjacje z rządem
Społeczności lokalne
Mieszkańcy polskich miast sadzą lasy
Materiał Partnera
Konieczność transformacji energetycznej i rola samorządów
Społeczności lokalne
Miasta oferują coraz więcej zniżek i usług dla seniorów