Inicjowanie procesów inwestycyjnych w zakresie lokalnej infrastruktury stanowi istotny element polityki zrównoważonego rozwoju. Równolegle przekłada się na wsparcie rozwoju społeczno-gospodarczego poszczególnych regionów, a w konsekwencji także całego kraju. Co oczywiste, podjęcie tego typu stymulujących inicjatyw uwarunkowane jest możliwościami finansowymi budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Instrument subwencji rozwojowej, ujęty w prezentowanym projekcie legislacyjnym, jest zatem mechanizmem wspierającym samorząd w podejmowaniu przedsięwzięć inwestycyjnych o charakterze lokalnym. Subwencja rozwojowa – jako część subwencji ogólnej – stanowić ma z założenia uzupełnienie systemowej luki finansowania samorządu terytorialnego.
W aktualnym stanie prawnym działalność samorządowa finansowana jest zasadniczo z trzech kategorii źródeł. Są to dochody własne, subwencja ogólna oraz dotacje celowe z budżetu państwa. Samorząd, realizując inwestycje lokalne, ponosi ciężar podatku od towarów i usług, który zawarty jest w cenie dóbr nabywanych od dostawców i usługodawców. Wynika to przede wszystkim z braku prawa do odliczenia podatku VAT, inwestycje publiczne bowiem, służąc społeczności lokalnej, nie są równolegle wykorzystywane do czynności odpłatnych, względnie wykorzystywane są w tym zakresie w niewielkim stopniu. W efekcie istotna część środków otrzymanych przez samorząd z budżetu centralnego w ramach finansowania jego zadań, pokrywając VAT przy realizacji inwestycji publicznych, powraca zwrotnie do tego budżetu (podatek VAT stanowi bowiem źródło dochodu budżetu państwa). W konsekwencji, z tego tytułu samorząd staje się płatnikiem podatku VAT – uprzednio przekazane samorządom środki na realizację zadań publicznych w istocie finansują podatek VAT jako daninę publicznoprawną, zasilającą budżet centralny.
Opracowany na zlecenie Związku Miast Polskich projekt nowelizacji ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w zakresie, w jakim powołuje tzw. subwencję rozwojową, uzupełnia źródła dochodów samorządu, zasadniczo proporcjonalnie do ubytków powstających przy realizacji inwestycji publicznych. Subwencja rozwojowa w ujętym w projekcie nowelizacji kształcie, zakłada dodanie w ramach subwencji ogólnej stosownej części rekompensującej niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług, uiszczony przy lokalnych inwestycjach publicznych, określany w oparciu o odpowiednie wskaźniki właściwe dla jednostek samorządu terytorialnego. Wartość części rozwojowej subwencji ogólnej, przysługującej danej jednostce samorządu, została w projekcie częściowo uzależniona od aktywności inwestycyjnej tej jednostki. Przy zakładanej przez projektodawcę konstrukcji wysokość subwencji rozwojowej będzie tym wyższa, im wyższy będzie w danym samorządzie poziom zrealizowanych wydatków inwestycyjnych. Mechanizm odzwierciedla zatem w tej części aktywność inwestycyjną samorządów, promując tym samym rozwój społeczności lokalnej oraz wpisując się w zasady zrównoważonego rozwoju. Wiedząc jednak, że spora grupa jednostek samorządu terytorialnego nie realizuje obecnie inwestycji z powodu trudnej sytuacji finansowej, proponujemy, by druga część środków była dostępna także dla nich, jeśli spełnią określone w ustawie kryteria minimalne. Nie sposób bowiem wyobrazić sobie stałego i efektywnego rozwoju bez strategicznych inwestycji, w szczególności o znaczeniu lokalnym. Jednostki samorządu terytorialnego, ze względu na rolę, jaką odgrywają obok administracji rządowej w strukturze państwa, są głównym inicjatorem procesów zrównoważonego rozwoju lokalnego, zgodnie zresztą z ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.
Proponowana inicjatywa wpisuje się także w cele przyjętej przez Radę Ministrów strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030). Subwencja rozwojowa stanowi bowiem rozwiązanie o charakterze systemowym. Cel, a przede wszystkim normatywna konstrukcja subwencji rozwojowej, pozwala zaproponowany mechanizm lokować wśród systemowych metod finansowania samorządu – subwencję cechuje bowiem powszechność, gdyż w założeniu otrzymywać ma ją każda jednostka samorządu terytorialnego wypełniająca określone ustawowo kryteria.
– Artykuł przygotowany przez Związek Miast Polskich
