Drugiego dnia naszego E-Forum Liderów Samorządowych zastanawiamy się m.in. nad rolą władz lokalnych w tworzeniu prośrodowiskowego otoczenia. Rozmówcą redaktora „Rzeczpospolitej” Marcina Piaseckiego podczas E-Forum był Adam Neumann, prezydent Gliwic.
Zapis wideo rozmowy:
Marcin Piasecki: Czy narzędzia walki o czyste powietrze, którymi dysponujemy się sprawdzają? Czy dopłaty do wymiany źródeł ciepła są narzędziem skutecznym?
Adam Neumann: Problem czystego powietrza jest bardzo ważny dla Polski, dla samorządów. Gliwice leżą na Górnym Śląsku, tutaj od wielu lat ten problem jest szczególnie dotkliwy. Tradycyjnym paliwem, którym wciąż ogrzewa się dużą liczbę nieruchomości, w szczególności mieszkaniowych, jest węgiel kamienny. Stosujemy różne narzędzia. Chcemy też korzystać z systemu proponowanych dopłat, ale tu odczuwam spory niedosyt.
Jeżeli chodzi o rozwiązania ustawowe i narzędzia dostępne dla samorządów, to wciąż nie ma norm jakości spalin w przypadku niskiej emisji. Gliwice konsekwentnie od wielu lat dopominają się u kolejnych ministrów odpowiedzialnych za środowisko wprowadzenia do ustaw norm jakości spalin. To dałoby samorządom narzędzie do kontrolowania jakości spalania. Takich norm niestety wciąż nie ma. Jeżeli chodzi o dopłaty, to owszem w Polsce funkcjonuje system dopłat z poziomu rządowego, to jest program „Czyste Powietrze”, ale jest on bardzo skomplikowany. Przeciętny wnioskodawca musi przebrnąć przez ogromną biurokratyczną drogę, by uzyskać takie dopłaty. Naszym zdaniem jest to niepotrzebne. W związku z tym proces wymiany źródeł ciepła w Polsce w oparciu o dopłaty z programu „Czyste Powietrze” nie przebiega tak dynamicznie i sprawnie jak byśmy tego chcieli i oceniamy go dość krytycznie.
CZYTAJ TAKŻE: Prezydent Gliwic: Nie ma miast odpornych na kryzysowe sytuacje
Jak w takim razie ocenia Pan rozmaite uchwały antysmogowe?
Takie uchwały rzeczywiście powstają i one wchodzą w życie. Aktualnie na Śląsku jest uchwała sejmiku województwa śląskiego, która mówi o zakazie użytkowania najbardziej przestarzałych systemów węglowych i zacznie obowiązywać od 1-ego stycznia 2022 roku. Już teraz na Górnym Śląsku prowadzimy szeroko zakrojoną akcję informacyjno-dyscyplinującą, że trzeba będzie wymienić te przestarzałe systemy, ponieważ od 1-ego stycznia 2022 roku trzeba będzie przestrzegać prawa sejmikowego.
Na Górnym Śląsku jest też ogromna liczba mieszkań komunalnych, które wciąż są ogrzewane w tradycyjny sposób, a właścicielem tych nieruchomości są gminy i one tak samo jak wszyscy inni mieszkańcy są zobowiązane do zastosowania się do ustawy sejmikowej. Wiem, że niestety nie będzie tak, że my jako właściciele tych mieszkań komunalnych zdążymy do 1-ego stycznia 2022 roku. W Gliwicach robimy w tej kwestii wiele. Kilka lat temu wdrożyliśmy program wymiany systemów grzewczych w naszych nieruchomościach komunalnych. Piece udało nam się wymienić do tej pory w około połowie mieszkań komunalnych, czyli w około siedmiu tysiącach. To stało się w ciągu ostatnich 3-4 lat.
Istotne są również kwestie prawne. Co utrudnia walkę o czyste powietrze?
By zmagać się z jakimś problemem trzeba mieć na jego temat wiedzę, a my nie wiemy, gdzie występują te przestarzałe systemy grzewcze. Od wielu lat mówi się o Centralnej Bazie Emisyjności Budynków, w tym momencie procedowany jest projekt ustawy, który wyposaży gminy w narzędzie, które pozwoli im posiąść wiedzę na ten temat. Właściciele nieruchomości będą musieli przedstawić swoje dane w tej bazie. Dzięki temu gminy będą wiedziały, gdzie znajdują się niedozwolone systemy grzewcze i będą mogły kierować tam zarówno pomoc jak i kontrole.
Pozyskiwanie sponsorów przez instytucje nauki, kultury i sportu
CZYTAJ TAKŻE: Bez samorządów odbudowa po pandemii się nie uda
Problemem są też kwestie finansowe. Niektórych mieszkańców nie stać na wymianę pieców. Jak rozwiązać ten problem?
Czyste powietrze jest troską nas wszystkich, dlatego należy pomóc tym, którzy nie dadzą sobie z tym rady sami. Funkcjonuje rządowy program „Czyste Powietrze”, ale także również gminy mają swoje programy dopłat i te programy można łączyć. Kolejnym krokiem w tej sytuacji jest zmiana paliwa, np. na gazowy czy elektryczny. To wiąże się z wyższymi opłatami bieżącymi. W Gliwicach przyjęliśmy system zasiłków „Gliwicki Program Osłonowy”. Pozwala on niwelować różnicę za koszty bieżące po wymianie systemu ogrzewania w lokalu. Niestety nadzór prawny wojewody uznał ten system za niezgodny z prawem i wojewoda śląski uznał ten program za nieważny. Zdziwiło nas to, ponieważ w innych miastach poza województwem śląskim np. w Krakowie, Wrocławiu, Zakopanem podobne programy funkcjonują, a nam nadzór wojewody śląskiego to uniemożliwił.
Czy Gliwice odwołają się od decyzji wojewody?
Przygotowuję w tej sprawie uchwałę na najbliższą sesję. To radni powinni zdecydować o zaskarżeniu tego rozstrzygnięcia nadzorczego wojewody do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Wojewódzki Sąd Administracyjny sprawnie rozpatruje tego typu sprawy. Ale nadzór prawny wojewody śląskiego korzysta z możliwości odwoławczej i odwołuje się do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Tam takie sprawy trwają około 2-3 lat, do tego czasu nie będziemy mogli zastosować tego narzędzia.
E-Forum Liderów Samorządowych, którego organizatorem jest „Rzeczpospolita” i „Rzeczpospolita Życie Regionów” to cykl rozmów i debat, na temat najważniejszych wyzwań stojących obecnie przez władzami lokalnymi. Forum organizowane jest w formule on-line w dniach 19-30 kwietnia.
