Dobra edukacja przyciąga młodych ludzi

Rz: Jak ocenia pan profesor aktualną sytuację demograficzną?

Prof. Piotr Szukalski, demograf z Uniwersytetu Łódzkiego: Wszystko zależy od tego, z której strony się spojrzy. Jeśli weźmiemy pod uwagę długość życia, to z pewnością nie jest źle, bo powoli się ona wydłuża. Ale kiedy weźmiemy pod uwagę migracje, to są w Polsce obszary, gdzie sytuacja jest dobra, ale są też takie, gdzie jest zła, a nawet bardzo zła.

Czy możemy podać przykłady takich regionów?

Z pewnością możemy stwierdzić, że wygranymi obszarami są województwa małopolskie i pomorskie. Tam mieszkańców przybywa i są oni relatywnie młodzi. Myślę, że te regiony na skutek wewnętrznych migracji ludności zyskały.

Przegranymi są z pewnością regiony południowo-zachodnie: województwa śląskie, dolnośląskie i opolskie. To dość mocno wydrenowane z ludzi obszary. Tym bardziej że migracje z tych terenów rozpoczęły się już w latach 80 XX w. Ostatnie dziesięciolecie to czas szybkiej ucieczki ludności ze wschodniej części kraju.

Na sytuację demograficzną kraju mają wpływ także urodzenia. Jak pokazują raporty GUS, w 2017 r. w Polsce przyszło na świat 15 tys. dzieci więcej niż w poprzednim roku.

Tu znów są regiony wygrane i przegrane. W długim okresie więcej dzieci rodzi się w województwach pomorskim i małopolskim. Z kolei na Opolszczyźnie, Śląsku, Dolnym Śląsku i w Łódzkiem rodzi się ich mniej. Bardzo dobrze na tym tle wygląda w ostatnich latach Warszawa, gdzie odnotowuje się najwyższą dzietność w trakcie ostatniego trzydziestolecia. Wyższą nawet niż na wsi, gdzie dotąd rodziło się relatywnie więcej dzieci niż w miastach. A przecież tradycyjnie w największych miastach ludzie decydowali się na mniej liczne potomstwo niż na wsi.

Z reguły więcej dzieci przychodziło na świat w województwach położonych na wschodniej ścianie Polski.

To się zmienia od paru lat. We wschodnich województwach obniżony poziom dzietności można zauważyć już od 2010 r., apogeum przypada na lata 2014–2015. Na wsiach w tym regionie współczynnik dzietności (czyli statystycznie liczba dzieci przypadających na jedną kobietę) jest ostatnio niższy niż w Warszawie. To efekt wzmożonych migracji, które miały miejsce w tej części Polski po 2004 roku. Ale także tego, że w demografii obserwujemy okresy spadków i wzniesień, odzwierciedlające logikę zmian długookresowych. Stolica była w takim dołku już wiele lat wcześniej i dlatego widać teraz odbicie. Z kolei regiony wschodnie swój dołek osiągnęły właśnie teraz.

Skąd się wzięło w Warszawie to odbicie? Czy jest to efekt wzrostu zamożności, stabilnej sytuacji na rynku pracy i lepszego dostępu do żłobków i przedszkoli?

Z pewnością też, ale to także skutek polityki miasta, która umożliwia dostęp właśnie do żłobków i przedszkoli przede wszystkim mieszkańcom stolicy. To powoduje, że wiele osób, które – zanim pojawiło się w ich życiu dziecko – nie myślały o formalizowaniu pobytu, teraz właśnie to robi. Takie zachowania mogą mieć efekt statystyczny.