Wyzwania inwestycyjne są duże i niełatwo będzie im sprostać

Ostatnie 25 lat to czas ogromnych przemian na obszarach wiejskich. Jednak polską wieś czekają jeszcze nie mniejsze wyzwania. Wiele gmin wiejskich budowało infrastrukturę podnoszącą jakość życia mieszkańców od podstaw i mimo wysokiej dynamiki inwestycji często są one dopiero w połowie realizacji swoich zamierzeń. Przykładem mogą być plany na lata 2014–2020, w których wydatki majątkowe są szacowane na 57,5 mld zł przy oczekiwanym wsparciu zewnętrznym w wysokości 37,3 mld zł.

Wyzwaniem dla gmin będzie uzupełnienie brakującej kwoty prawie 38 mld zł na planowane inwestycje. Jednym z oczekiwanych źródeł są fundusze europejskie.

Przewidywane?i niezbędne wydatki

Odkąd zaprezentowano wstępne założenia wykorzystania funduszy europejskich w latach 2014–2020, Związek Gmin Wiejskich RP monitoruje przedstawiane propozycje i aktywnie uczestniczy w ich ocenie. Aby wzmocnić nasze argumenty i merytorycznie uczestniczyć w pracach nad uszczegółowieniem kierunków, zasad i kwot wsparcia unijnymi instrumentami finansowymi, ZGP przeprowadził badanie ankietowe. Polegało ono na oszacowaniu wartości wydatków majątkowych w sześciu kluczowych dziedzinach aktywności gmin w latach 2014–2020.

Na podstawie wyników badania gmin wiejskich dokonano szacunku przewidywanych i niezbędnych wydatków majątkowych oraz potrzeb wsparcia ich środkami zewnętrznymi. Wartość planowanych wydatków oparto na udziale badanej grupy gmin wiejskich w wydatkach majątkowych, przy czym uwzględniono różnice wskaźnika wydatków majątkowych na jednego mieszkańca za lata 2007–2013.

Środki krajowe, ?unijne i inne

Według ostrożnych szacunków w latach 2014–2020 gminy wiejskie planują zrealizować nakłady majątkowe w kwocie 57,5 mld zł przy oczekiwanym wsparciu zewnętrznym w wysokości 37,3 mld zł. Ponad 70 proc. planowanych wydatków majątkowych gminy wiejskie zamierzają przeznaczyć na gospodarkę wodno-ściekową i drogi.

Na ten pierwszy cel planują wydać  24,57 mld zł przy oczekiwanym wsparciu zewnętrznymi środkami w wysokości 16,46 mld zł. Z kolei na drogi gminy wiejskie chcą przeznaczyć 16,25 mld zł, przy czym  środki zewnętrzne powinny wynosić 10,77 mld zł. Pozostałe dwa główne kierunki wydatków majątkowych w latach 2014–2020 to oświata (5,46 mld zł)  i infrastruktura sportowo-turystyczna (5,19 mld zł).

Kwoty środków zewnętrznych, które stanowią planowane współfinansowanie wydatków majątkowych, obejmują środki krajowe, fundusze z Unii Europejskiej oraz inne środki zagraniczne udostępniane gminom bezzwrotnie.

Może się jednak pojawić poważny problem z realizacją planów. Oceniając na podstawie wieloletnich prognoz kondycję finansową gmin wiejskich, możliwości wygenerowania nadwyżki operacyjnej i planowane dochody majątkowe, można stwierdzić, że wypracowanie planowanych własnych środków nie jest  pewne.

Jeśli chodzi o możliwości wsparcia z funduszy krajowych oraz przyjęte założenia wykorzystania środków europejskich na rozwój obszarów wiejskich, to wydaje się, że możliwości wsparcia finansowego, szczególnie przedsięwzięć związanych z gospodarką wodno-ściekową i drogami, są bardzo ograniczone. Sytuacja ta może skutkować nawet 50-procentowym obniżeniem nominalnych nakładów inwestycyjnych na obszarach wiejskich w stosunku do lat 2007–2013. Grozi to niespełnieniem naszych zobowiązań traktatowych między innymi z zakresu ochrony środowiska, a przede wszystkim zahamowaniem rozwoju gmin wiejskich. Skutkiem tego może być pogorszenie standardu życia mieszkańców wsi.

Przed kongresem

Czas najwyższy podjąć działania zmierzające do stworzenia krajowych mechanizmów wsparcia  gmin wiejskich w celu realizacji podstawowych inwestycji i zadań, aby zapewnić podstawowy standard życia każdemu mieszkańcowi niezależnie od miejsca zamieszkania.

Tematyka  ta będzie przedmiotem debat podczas organizowanego przez związek XV Kongresu Gmin Wiejskich, który odbędzie się 16–17 września 2014 roku w Centrum Kongresowo-Hotelowym Ossa.