Gminy czekają na nową pulę

Samorządom przyznano 31 proc. rozdysponowanych dotychczas w naszym kraju pieniędzy z europejskiej polityki spójności (regionalnej), a firmom 32 proc. Zatem te dwie główne grupy odbiorców unijnej pomocy zamieniły się miejscami. Wcześniej w wykorzystywaniu dotacji przodowały jednostki samorządu terytorialnego. Trzecią główną grupą pozyskującą środki z Unii Europejskiej są organy administracji rządowej. Tu trafiło 63,3 mld zł (23 proc.). Około trzech czwartych wartości dofinansowania UE w tej kategorii przeznaczono na projekty realizowane przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad.

Co ważne dla samorządów, utrzymają one swoją wiodącą pozycję również w okresie 2014–2020. Resort infrastruktury i rozwoju, który zarządza pieniędzmi europejskimi, zamierza bowiem pogodzić rosnące oczekiwania samorządów i biznesu.

Coraz mniej umów

Jak powiedziała niedawno w wywiadzie dla „Rz" Elżbieta Bieńkowska, wicepremier, minister infrastruktury i rozwoju, głównymi odbiorcami nowych pieniędzy ze wspólnego budżetu UE będą w Polsce samorządy i firmy. Łącznie do tych dwóch grup może trafić około 70 proc. środków.

Jeszcze w ubiegłym roku samorządy były górą, jeśli chodzi o pozyskiwanie dotacji. Ale jak wynika z obliczeń „Rz", wraz z upływem okresu 2007–2013 (co jest naturalne ze względu na wyczerpywanie się puli pieniędzy na te lata) gminy zawierają coraz mniej umów o dofinansowanie. Cztery lata temu, w 2010 r., samorządy podpisały łącznie prawie 8500 kontraktów na ponad 19 mld zł, rok później, w 2011 r., już tylko 3324 o wartości 8,5 mld zł, w 2012 r. umów było niewiele mniej, bo 3276 (niemal 7,5 mld zł), ale już w 2013 r. (tego okresu dotyczą dane wykorzystane w tegorocznym rankingu) zawarto tylko 2012 umów, choć wciąż na pokaźną kwotę 4,7 mld zł.

Przetasowania

Ciągle jednak Polska gminna i powiatowa zmienia się na korzyść. Jak podkreśla Jerzy Kwieciński, ekspert BCC, były wiceminister rozwoju regionalnego, fundusze pozyskiwane przez samorządy są przeznaczane przede wszystkim na finansowanie inwestycji.

– Tak szerokiego frontu inwestycji w Polsce, największego od czasów Kazimierza Wielkiego, nie mielibyśmy bez udziału funduszy z Unii Europejskiej. Dzięki nim znaczenia nabrała polityka regionalna w naszym kraju i następuje proces decentralizacji zarządzania – mówi Jerzy Kwieciński.

W tegorocznej edycji rankingu „Europejski samorząd" zwyciężyły: Przemyśl i Dąbrowa Górnicza ex aequo w kategorii miast na prawach powiatu, Szczawnica (województwo małopolskie) w kategorii gmin miejskich i miejsko-wiejskich, Ożarowice (województwo śląskie) w kategorii gmin wiejskich.

W grupie gmin wiejskich doszło do przetasowania. Gmina Mielnik, która w ubiegłym roku wygrała, miała szansę na utrzymanie pierwszej pozycji, gdyż w marcu 2013 r. podpisała umowę z Urzędem Marszałkowskim Województwa Podlaskiego o dofinansowanie pierwszego etapu budowy Parku Historycznego Trylogia. Miała to być główna atrakcja turystyczna gminy. Z Unii na ten cel miało trafić prawie 27 mln zł.

Jednak w październiku 2013 r. zarząd województwa podlaskiego podjął decyzję o rozwiązaniu z gminą umowy o unijną dotację. Uznano, że termin realizacji budowy Trylogii jest zbyt krótki i istnieje poważne niebezpieczeństwo, że nie zostanie dotrzymany. Informację tę potwierdził Adam Tobota, wójt Mielnika. Ma on nadzieję, że inwestycję będzie można sfinansować z nowego programu regionalnego Podlasia na lata 2014–2020.

Lepsza jakość życia

Do końca trwała walka w kategorii miast na prawach powiatu. Ostatecznie mamy dwoje zwycięzców. Są to Przemyśl i Dąbrowa Górnicza (identyczna liczba punktów do dwóch miejsc po przecinku).

– Nie pierwszy raz dowiadujemy się, że nasze miasto znajduje się w czołówce najlepiej wykorzystujących fundusze UE. Za każdym razem jest to dla wszystkich zaangażowanych w przygotowanie projektów, a także dla mieszkańców, duża satysfakcja – mówi Robert Choma, prezydent Przemyśla. – To przede wszystkim potwierdzenie, że mozolna praca z ostatnich kilku lat daje efekty, które przekładają się na poprawę jakości życia mieszkańców. Jest to także dowód, że dobrze przygotowaliśmy się do wykorzystania środków europejskich.

W ubiegłym roku Dąbrowa Górnicza zajęła 17. miejsce, a Przemyśl – 21. Ubiegłoroczny zwycięzca Gdańsk uplasował się teraz na czwartej pozycji.

W kategorii gmin miejskich i wiejsko-miejskich po dwóch latach Szczawnica zdetronizowała Uniejów.

Jak ocenialiśmy samorządy pozyskujące dotacje z UE

? ?Przygotowując ranking „Europejski samorząd", jak co roku samorządy sklasyfikowaliśmy w trzech kategoriach:

I. ?miasta na prawach powiatu,

II. ?gminy miejskie i miejsko-wiejskie,

III. gminy wiejskie.

? ?Wykorzystaliśmy dane z Ministerstwa Finansów oraz Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju.

? ?Zestawienie powstało na podstawie danych o dochodach budżetowych pochodzących ?z funduszy unijnych (dochody ?– środki unijne, § z końcówką ?1, 5, 7 i 8) oraz na podstawie wielkości wsparcia z UE przyznanego jednostkom samorządu terytorialnego ?z programów operacyjnych: krajowych („Infrastruktura i środowisko", „Kapitał ludzki", „Innowacyjna gospodarka", „Rozwój Polski wschodniej", „Pomoc techniczna") ?i regionalnych.

? ?W przypadku danych z resortu infrastruktury wzięliśmy ?pod uwagę jedynie wartość dofinansowania unijnego ?bez tzw. wkładu krajowego.

? ?Analizując nowe umowy ?o dofinansowanie, tak jak w ostatnich trzech latach braliśmy pod uwagę wyłącznie dane ?za ostatni rok, czyli w tym przypadku 2013.

?  ?Tak jak rok temu, analizując umowy o dofinansowanie podpisane w 2013 r., uwzględniliśmy (już po raz czwarty) dotacje pozyskane przez spółki komunalne, ?w których samorząd ma co najmniej 51 proc. udziałów.