Podatki i opłaty lokalne do zmiany. Przedstawiamy postulaty samorządów

Mocniejsze powiązanie wysokości podatku ze sposobem użytkowania nieruchomości i jej wartością oraz likwidacja niektórych zwolnień – takich zmian w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych chce duża część samorządów.

Publikacja: 30.07.2023 14:33

Wpływy z podatku od nieruchomości stanowiły w 2022 r. 16 proc. dochodów własnych samorządów

Foto: shutterstock

Maria Krzos

Postulat przeprowadzenia gruntownej reformy systemu podatków i opłat lokalnych nie jest nowy. Fakt, że powraca właśnie teraz, to efekt wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który 4 lipca br. stwierdził, że jeden z artykułów tej ustawy jest niezgodny z konstytucją. Chodzi o zapis definiujący budowlę, który w swej treści odsyła do przepisów prawa budowlanego. Przepis ten został uchylony, przestanie obowiązywać po 18 miesiącach od momentu publikacji wyroku.

– Jako samorządy od dłuższego czasu wskazywaliśmy, że sposób definiowania budowli w ustawie o podatkach jest co najmniej problematyczny – przypomina Andrzej Porawski, dyrektor biura Związku Miast Polskich (ZMP). – Taka, a nie inna konstrukcja tego przepisu niosła za sobą bardzo konkretne skutki dla budżetów miast i gmin. Na przestrzeni ostatnich lat kilkakrotnie byliśmy zaskakiwani zmianami różnych ustaw, niosącymi za sobą automatyczne zwolnienia z podatku od nieruchomości dla niektórych rodzajów budowli – tłumaczy. – Tak było np. w przypadku kabli telekomunikacyjnych (kable telekomunikacyjne dowieszone do linii kablowej nadziemnej nie podlegają opodatkowaniu od lutego 2021 r. – red.), infrastruktury kolejowej czy wiatraków.

Nowy przepis czy nowa ustawa?

Wyrok TK oznacza, że w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych musi powstać nowy przepis definiujący budowlę. Wielu ekspertów wskazuje, że już samo to oznacza jedną z największych zmian od początku istnienia tej ustawy, czyli od 1991 r. Zdaniem sporej części samorządów warto pójść o krok dalej i całą ustawę poddać gruntownej zmianie, a być może napisać ją od nowa.

– Jako samorządy od lat zgłaszamy potrzebę zreformowania systemu podatków i opłat lokalnych – przypomina Andrzej Porawski. – Jeden z naszych głównych postulatów dotyczy powiązania wysokości podatku od gruntów ze sposobem ich użytkowania oraz realną wartością. Chodzi o zapewnienie samorządom efektywnych narzędzi do różnicowania wysokości opłat – w zależności od tego, czy mamy do czynienia np. z działką budowlaną w centrum Warszawy, terenami zielonymi, czy z działką budowlaną położoną gdzieś na obrzeżach małego miasteczka.

Czytaj więcej

System gospodarowania odpadami z roku na rok musi spełniać coraz ostrzejsze wymagania dotyczące np.

Usługi komunalne

Naliczanie opłat za śmieci do gruntownej przebudowy

Zasady tworzone przez samorządy próbują nadążyć za zmianami przepisów i ich odmiennymi interpreta...

ZMP i Unia Metropolii Polskich swego czasu przedstawiły nawet konkretne propozycje zmian w podatku od nieruchomości. Zawarte w nich rozwiązania szły nie tylko w kierunku zdecydowanego różnicowania stawek w zależności od sposobu wykorzystania danej nieruchomości, ale również lokalizacji (wskazując, że ma ona bardzo istotne znaczenie dla jej wartości) i poziomu dochodów mieszkańców danego regionu. W tym celu Polska miałaby zostać podzielona na kilka stref – w każdej z nich obowiązywałyby nieco inne stawki. Wskazywano, że dzięki reformie samorządy nie tylko zyskałyby większe dochody z podatku od nieruchomości. Zyskałyby też narzędzie do prowadzenia bardziej wydajnej gospodarki gruntami i wpływania na ład przestrzenny miast.

Miliardy do dochodów własnych

W międzyczasie wśród samorządowców pojawiały się pomysły dotyczące zmian nie tylko w podatku od nieruchomości, ale również innych opłat. Przykładem może być nowelizacja postulowana przez Kraków, mająca na celu zmianę filozofii naliczania opłaty miejscowej. Chodziło o zastąpienie jej opłatą turystyczną – na wzór tych, jakie obwiązują w innych krajach znanych z dużego ruchu turystycznego.

W nowej opłacie zniknęłoby ścisłe powiązanie opłaty za pobyt z walorami środowiskowymi danego miejsca. Warto też przypomnieć, że czarne chmury już od lat zbierają się na inną opłatą – opłatą uzdrowiskową, która ze względu na poziom zanieczyszczeń powietrza panujący w wielu miejscowościach mających status uzdrowiska budzi coraz większe kontrowersje i pytania, czy jej naliczanie jest zgodne z prawem.

Opłaty miejscowa i uzdrowiskowa, jakkolwiek kontrowersyjne, z punktu widzenia ogółu samorządów stanowią niewielki odsetek dochodów. Inaczej jest z podatkiem od nieruchomości. Z danych Ministerstwa Finansów nt. wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego (jst) w 2022 r. wynika, że wpływy z tej daniny stanowiły 16 proc. ich dochodów własnych. Jeśli weźmiemy pod uwagę same gminy – ten odsetek jest jeszcze wyższy i wynosi 22 proc. W skali kraju chodzi o kwotę 28 mld zł. Gdyby zmiany postulowane przez jst weszły w życie, wpływy z podatku od nieruchomości mogłyby wzrosnąć. Dla samorządów, które straciły część dochodów z PIT, kwestia ta ma więc niebagatelne znaczenie.

Czytaj więcej

Budżet

Skarbnicy miast: Naprawa systemu finansów publicznych samorządów to konieczność, a nie fanaberia

Subwencja oświatowa jest coraz niższa. W tym roku umożliwia sfinansowanie 80 proc. wynagrodzeń na...

– Wyrok TK to radykalny, ale konieczny kierunek działania w zakresie opodatkowania nieruchomości w Polsce podatkiem od nieruchomości. Powinien się stać początkiem wprowadzenia gruntownych zmian w całej ustawie o podatkach i opłatach lokalnych polegających na doprecyzowaniu definicji ustawowych i wyeliminowaniu odwołań do ustaw niepodatkowych – komentuje Anna Rzeźnik, naczelnik Wydziału Podatków i Kontroli Podatkowej UM Mielec.

Iwona Maćkowiak, dyrektor Wydziału Podatków i Opłat Urzędu Miasta Poznania wskazuje, że zmiany w podatku od nieruchomości powinny uwzględnić wytyczne zawarte w wyroku TK z 4 lipca, ale nie tylko. – Jednocześnie konieczne będzie wskazanie sposobu opodatkowania budowli w części związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej – mówi. – Według nas warto przeprowadzić również proces inwentaryzacji i uporządkowania katalogu zwolnień od podatku i sposobu jego kształtowania. Jedną z proponowanych przez nas opcji jest przeniesienie wszystkich zwolnień i wyłączeń do ustawy, a także likwidacja niektórych z nich, np. zwolnień dla działek przyzagrodowych członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych czy dla prywatnych klinik i sanatoriów, które są podmiotami bardzo dochodowymi – tłumaczy.

Temat do analiz

Przedstawicielka poznańskiego magistratu przypomina, że propozycje zmian w podatku od nieruchomości były już wielokrotnie omawiane przez praktyków i teoretyków (ostatnio – w czasie majowego posiedzenia Komisji Skarbników Unii Metropolii Polskich). Dlatego wprowadzenie jednej, kompleksowej zmiany jest w jej ocenie możliwe.

Ministerstwo Finansów nie odpowiedziało nam na pytanie o jego ocenę konsekwencji wyroku TK z 4 lipca br. Nie odniosło się też do pytania o możliwość i potrzebę gruntowych zmian w całej ustawie. – Trwa analiza wyroku – poinformowało.

– Czy ustawodawca zdecyduje się na głęboką reformę podatku od nieruchomości? W mojej ocenie reforma taka będzie bardzo trudna i kosztowna, co nie znaczy, że nie jest konieczna, gdyż dzisiejsze przepisy z 1991 r. zupełnie nie przystają do zmian gospodarczych i społecznych, jakie zaszły w Polsce w ostatnim czasie – komentuje Karolina Stawowska, partner w kancelarii Wolf Theiss.

– Absolutnym minimum jest w mojej ocenie wypracowanie definicji budynku i budowli dla celów podatkowych, tak by odejść od definicji z prawa budowlanego. W przypadku głębszej reformy spodziewałabym się większego powiązania podatków z wartością nieruchomości, czyli jednak przejścia w stronę podatku katastralnego. Tu największe dyskusje będą dotyczyły tego, czy wymiar podatku w zależności od wartości rynkowej nieruchomości powinien dotyczyć wszystkich ich rodzajów, czy jednak nie powinno się przewidzieć pewnych wyjątków, np. w zakresie lokali mieszkalnych – podsumowuje.