Regiony biedniejsze rozwijają się, ale bogatych nie dogonią

O ile w czterech województwach: mazowieckim, pomorskim, małopolskim i wielkopolskim PKB wzrosło ponad dwa razy w ciągu dwunastu lat, tak regiony Polski Wschodniej odnotowały w tym okresie zwiększenie PKB o niespełna 84 proc. Główny Urząd Statystyczny opublikował „Rozwój regionalny Polski – raport analityczny 2023”, z którego wynika, że we wszystkich województwach nastąpiły pozytywne zmiany rozwojowe, wciąż jednak istnieją duże różnice pomiędzy województwami z dużymi miastami a pozostałymi.

Czytaj więcej

Z regionów

Liderzy 20-lecia Rankingu Samorządów "Rzeczpospolitej"

W tym roku swoje dwie dekady istnienia obchodzi również Ranking Samorządów „Rzeczpospolitej”. Z tej okazji wyłoniliśmy liderów 20-lecia Rankingu Samorządów, czyli miasta i gminy, które dotychczas najczęściej stawały na podium naszego zestawienia.

Dotyczą one tak edukacji, wykształcenia mieszkańców, ich aktywności zawodowej, jak liczby firm i poziomu przedsiębiorczości. W 2022 r. ponad 37 proc. mieszkańców miast miało skończone wyższe studia, a na wsiach – niespełna 20 proc. (jest to wzrost w porównaniu z 2011 r. o 11 pkt proc. i 8 pkt proc.). Różnica zapewne byłaby jeszcze wyższa, gdyby nie to, że spory wzrost wykształcenia w ostatniej dekadzie nastąpił w gminach okalających właśnie wielkie miasta: np. w Warszawie i w ościennych gminach wyższe wykształcenie ma połowa dorosłych mieszkańców. Tymczasem na Warmii i Mazurach to co czwarta osoba (24 proc.).

Zaś różnica pomiędzy tym, ile na inwestycje w przeliczeniu na liczbę mieszkańców wydają przedsiębiorstwa w stolicy a Świętokrzyskim, to ponadtrzykrotność: prawie 22,2 tys. zł do 6,7 tys. zł. Regiony Polski Wschodniej są zaś niekwestionowanym liderem wzrostu inwestycji drogowych – o ponad 700 proc. przy średniej 170 proc. Ta różnica pokazuje, jak bardzo zacofane transportowo były województwa na wschodzie kraju. W 2011 r. żadna droga nie kwalifikowała się jako autostrada czy droga szybkiego ruchu w województwach podkarpackim i podlaskim.

Polska pozostanie podzielona na „Polskę A” i „Polskę B”

Specjaliści przyznają, że nie jest możliwe zasypanie podziału Polski na część bardziej i mniej rozwiniętą, określane jako Polska A i B. Ważne, by nie zwiększała się różnica. Do tej pory się nie powiększyła. Gdyby jej miernikiem był dochód, którym dysponują rodziny, to najbardziej wzrósł on właśnie w regionach słabiej rozwiniętych i zurbanizowanych. W stosunku do 2011 r. największy wzrost – dwukrotny – nastąpił w Lubelskim (o 1041 zł, do 2021 zł), a następnie w Podkarpackim i Śląskim – po 99 proc. (odpowiednio o 1151 zł – do 2318 zł i o 889 zł, do 1791 zł).

Wciąż jednak w 2022 r. najwyższy był w regionie warszawskim, stołecznym (2998 zł), Śląskim (2318 zł) i Podlaskim (2309 zł), natomiast najniższy – właśnie w Podkarpackim.

Problemem są zmiany demograficzne. Jest to szczególnie ważne dla nowych władz samorządowych: czy będą umiały stworzyć skuteczną politykę rozwoju regionalnego? – Są powiaty, w których liczba mieszkańców zmniejszyła się nawet o jedną czwartą w ciągu dwudziestu kilku lat – przypomina socjolog, prof. Piotr Szukalski z Uniwersytetu Łódzkiego. – Stało się tak przede wszystkim dlatego, że wyjechali ludzie młodzi. Są takie miejsca, w których ucieczki trwają już od lat 50. zeszłego wieku. Długofalowo oznacza to, że ubywa ludzi wykształconych, potencjalnie brakuje liderów lokalnych, społeczności lokalne stają się coraz starsze – mówi. Naukowiec uważa, że ważne jest, by na terenie każdego województwa rozwijało się kilka miast średniej wielkości. Tak, by one stawały się lokalnymi ośrodkami rozwoju.

Czytaj więcej

Inwestycje

Lokalne inwestycje finansowane z funduszy UE. "Nie mamy powodów do kompleksów"

Dzięki unijnym funduszom lokalne władze zrealizowały wiele projektów kluczowych dla mieszkańców.

Marek Wójcik, ekspert Związku Miast Polskich, także uważa, iż duże obszary funkcjonalne są podstawą rozwoju regionalnego. – Powtarzam: obszary regionalne, a nie same miasta. W Polsce w ostatnich latach takimi obszarami na terenach wschodnich są: Rzeszów, Białystok czy Lublin. Ważne jest jednak to, by równocześnie nie zapominać o terenach „daleko od szosy”, czyli o małych miejscowościach, w tym wioskach położonych poza tymi obszarami – dodaje.

Samorządy muszą odzyskać samodzielność

Ekspert uważa, że potrzebna jest w każdej polityce lokalnej mapa usług dostępnych w odległości 15 minut. Powinna być to na przykład edukacja (także ponadpodstawowa) czy podstawowe usługi zdrowotne. Jego zdaniem, by tak się stało, potrzebna jest współpraca pomiędzy sąsiadującymi ze sobą samorządami i gminami. – Taką koordynację i współpracę można punktować przy różnych grantach. – Drugim podstawowym elementem, który wpływa na chęć pozostania na terenach dziś peryferyjnych, jest dostępna komunikacja i sieć dróg lokalnych.