Elewacje i wnętrza starych willi, kamienic i gmachów publicznych w Zielonej Górze ozdabiają detale architektoniczne o motywach, na jakie nie natkniemy się, przynajmniej w tej liczbie, w innych regionach kraju. Ornamenty roślinne przedstawiające winne grona i liście winorośli, figury Bachusa, centaurów i bachantek, stylizowane beczki, kielichy i puchary… Przed kilkunastu laty wydawało się, że sięgająca XII w. tradycja winiarska na Ziemi Lubuskiej to już zamknięty rozdział. Dziś jednak uprawa winorośli i produkcja wina znów zyskuje na znaczeniu, a wspieranie odnowy winiarstwa, m.in. jako czynnika rozwoju turystyki i sposób na wzmocnienie i zwiększenie atrakcyjności wizerunku regionu, stało się jednym z istotnych zadań w planach samorządu wojewódzkiego.
Ekologiczne atrakcje
Jesienią 2015 r. w Zaborze otwarto Lubuskie Centrum Winiarstwa. Ośrodek wzniesiony w ciągu zaledwie pół roku za 4 mln zł (w 99 proc. ze środków unijnych przyznanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego) będzie integrować lubuskich winiarzy i służyć im fachowym doradztwem, stanowić bazę badawczo-dydaktyczną umożliwiającą kształcenie młodzieży na kierunku winiarskim, budować markę lubuskich win oraz działać na rzecz popularyzacji i ożywienia tradycji uprawy winorośli w regionie. Pełnić ma ponadto, jako placówka również muzealna, stanowiąca oddział Muzeum Etnograficznego w pobliskiej Ochli i ważny punkt na Lubuskim Szlaku Wina i Miodu, istotną funkcję w promocji turystyki, zwłaszcza kulturowej, „enologicznej”. W jego dydaktycznej części – z salą multimedialną, ekspozycją winiarską oraz halą pokazową umożliwiającą zapoznanie się z procesem produkcji wina – organizowane będą warsztaty winiarskie, somelierskie i kulinarne. W części rekreacyjnej goście, w reprezentacyjnym salonie lub pod otwartą wiatą, będą mogli oddać się degustacji win.
Budowa centrum to kolejny etap w urzeczywistnieniu planów stworzenia w Zaborze ośrodka, który stać się ma „sercem lubuskiego winiarstwa”. Przed trzema laty posadzono tu pierwsze sadzonki winorośli w jedynej w Polsce „winnicy samorządowej”. To największy w kraju (35 ha) kompleks winnic położony na słonecznym zboczu wzgórza pod Zaborem, podzielony na działki dzierżawione przez 13 winiarzy. Pierwsze prawdziwe winobranie planowane jest na 2017 r.
Winogrodnicy z przyszłością
Ziemia Lubuska była przez stulecia najdalej na północ położonym zwartym regionem winiarskim w Europie. Pierwszy pewny przekaz o uprawie winorośli nad Odrą, zapis w średniowiecznej kronice, pochodzi z 1314 r. Winnicom sprzyjały tu urodzajne, ale lekkie gleby, pagórkowaty teren, łagodny, oceaniczny bardziej niż kontynentalny klimat, ze znacznie mniejszą dni mroźnych niż w sąsiednich, wschodnich regionach. W okresie rozkwitu winiarstwa w XVIII w. winorośl uprawiało tu 2,2 tys. „winogrodników” na ok. 700 ha. W następnym stuleciu wino produkowali już nie drobni wytwórcy, ale i przedsiębiorstwa przemysłowe. Największa firma Grempler i S-ka zyskała sławę jako pierwszy w krajach niemieckich producent wina musującego, lokalnego „szampana” i z powodzeniem rywalizowała z konkurentami znad Renu.
Wino gründberskie z winnic narażonych na przemarzanie i okolic o nie zawsze słonecznym lecie było często krytykowane, a nawet wyśmiewane. Jego cierpki, swoisty smak zyskiwał mu jednak także zwolenników. Ostatecznie jednak, wraz z rozwojem transportu kolejowego, zaczęło tracić rynek na rzecz win z Południa. Po II wojnie światowej łączny obszar winnic w okolicach Zielonej Góry wynosił już tylko ok. 20 ha. Tradycję uprawy winorośli podtrzymywała państwowa Lubuska Wytwórnia Win, następca Gremplera, producent win „gronowych”, które były nawet przedmiotem eksportu. Po jej likwidacji w 1999 r. lubuskie winiarstwo, poważnie zagrożone, przetrwało dzięki entuzjastom, miłośnikom lokalnego wina i nielicznym początkowo właścicielom winnic, zrzeszonym dziś w Zielonogórskim Stowarzyszeniu Winiarskim.
