Taryfy opłat za wodę i ścieki zmieniane są raz na trzy lata. Z wnioskami o zatwierdzenie proponowanych stawek występują przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne. Są one zależne od samorządów. Od 2018 r. zatwierdzaniem taryf zajmują się Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej (RZGW), które są częścią Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. Wcześniej odbywało się to na poziomie samorządów, decyzje podejmowali radni.

W 2021 r. duża część firm wod.-kan. w Polsce przechodziła proces zatwierdzania taryf. Jednak wybuch wojny na Ukrainie i związany z tym wzrost kosztów (energia, gaz, koszty pracy, inflacja) spowodował, że wiele z nich zdecydowało się na złożenie wniosku o ich skrócenie i wprowadzenie nowych, z wyższymi opłatami dla odbiorców.

Z najnowszych danych przedstawionych przez Wody Polskie wynika, że z całego kraju spłynęło do nich łącznie 850 tego typu wniosków. To 35 proc. wszystkich taryf zatwierdzonych w 2021 r. – Można więc powiedzieć, że jedna trzecia samorządów funkcjonujących w kraju wnioskuje o zmianę taryf – powiedział PAP Paweł Rusiecki, wiceprezes Wód Polskich.

Poinformował, że Wody Polskie wydały do tej pory 526 decyzji, z czego 150 dotyczyło zatwierdzenia nowych, wyższych taryf, a w 376 przypadkach wydano decyzję odmowną. Wyjaśnił, że w przypadku zaakceptowanych już taryf podwyżki sięgają 10 proc. rocznie. Wysokość podwyżki zależy głównie od wielkości gminy, gdzie operuje dane przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne. W mniejszych samorządach podwyżki są wyższe niż w pozostałych miejscach.

Temat podwyżek cen wody i ścieków od wielu miesięcy jest punktem sporu między branżą wod.-kan. a Wodami Polskimi, a na szerszym planie – między samorządami a administracją centralną, której częścią jest regulator. Samorządowcy i przedstawiciele branży skarżą się, że Wody Polskie, wydając decyzje odmowne, nie kierują się względami merytorycznymi, a ich celem jest blokowanie podwyżek. Zarzucają im też m.in. opieszałość w rozpatrywaniu wniosków. Podkreślają, że polityka Wód Polskich jest krótkowzroczna i może przyczynić się do utraty płynności finansowej przez firmy – i to w momencie, kiedy czekają je wyzwania związane np. w dostosowaniem naszej sieci wod.-kan. do wymogów unijnych. Do Senatu trafił nawet projekt zmian w przepisach, zgodnie z którym zatwierdzanie taryf wróciłoby do kompetencji samorządów.

Paweł Sikorski, prezes Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” w połowie lutego poinformował nas, że do Izby docierają wprawdzie informacje o kolejnych, zatwierdzonych wnioskach, jednak liczba wniosków niezatwierdzonych (nierozpatrzonych bądź odmownych) pozostaje na bardzo wysokim poziomie. Podkreślił, że oczekiwania sektora w tym zakresie podyktowane są dramatyczną sytuacją finansową, w jakiej znajdują się przedsiębiorstwa wod.-kan.

Wody Polskie tłumaczą z kolei, że przy podejmowaniu decyzji kierują się interesem mieszkańców. – Widzimy, że są obszary gdzie cena za wodę i ścieki jest na tyle wysoka, że samorządy powinny dokonać analizy podwyżek, albo zdecydować się na dofinansowanie wodociągów, aby odciążyć też mieszkańców. Skoro gminy dofinansowują transport czy gospodarkę odpadami, to powinno się też tak dziać w przypadku gospodarki wodno-ściekowej, a tymczasem dzieje się odwrotnie – powiedział Paweł Rusiecki.

Wody Polskie przeprowadziły też analizę, jak kształtują się ceny wody i ścieków w poszczególnych województwach. Średnia w kraju to ok. 12 zł netto za mer sześcienny. Najtaniej jest w województwie podlaskim (9,20 zł), a najdrożej w woj. śląskim (15,45 zł netto). Cena w województwie śląskim jest o 68 proc. wyższa niż na Podlasiu. W woj. zachodniopomorskim jest o 55 proc. wyższa i wynosi 14,27 zł.

– To nie są pojedyncze przypadki. Cena 25 zł netto (woda i ścieki łącznie – red.) to ok. 80 zł miesięcznie na jedną osobę. Taka cena nie będzie przez nas akceptowana. Są wodociągi, które nie otrzymały akceptacji podwyżki i budują narrację o potencjalnej upadłości. Tymczasem zaopatrzenie mieszkańców w wodę i odbiór ścieków to jeden z głównych obowiązku samorządu wobec mieszkańców – mówi wiceprezes Wód Polskich.

Utrzymujące się od lat różnice cenach wody miedzy poszczególnymi częściami kraju wodociągowcy uzasadniają warunkami naturalnymi ujęć wody, takimi jak charakter ujęć powierzchniowych, głębokość i geologia ujęć głębinowych, ukształtowanie terenu czy jakość wody surowej.