Rewitalizacje zabytkowych kolejek. Samorząd daje im nowe życie

– Zamierzamy pozyskać środki z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego, Funduszu Kolejowego oraz budżetu samorządów – wylicza Rafał Wiśniewski, kierownik sekcji ds. kolejki wąskotorowej z Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych w Kielcach. To Zespół ma zostać nowym operatorem zabytkowej kolejki.

Turystyczna atrakcja

Szlak ponad 100-letniej kolejki wąskotorowej „Ciuchcia Expres Ponidzie” przebiega obecnie na trasie Jędrzejów – Umianowice – Pińczów, przez najpiękniejsze tereny przyrodnicze regionu, dlatego ciuchcia jest bardzo ważnym punktem na mapie turystycznej Ponidzia, jak i całego województwa świętokrzyskiego. Dawniej jej sieć była jednak bardzo rozległa.

– Kolejka wąskotorowa to prawdziwa atrakcja turystyczna – wizytówka Ponidzia. Jest jedynym, takim zabytkiem w naszym regionie i jedynym z 23 funkcjonujących w Polsce. Uczestnicy wycieczki po drodze mogą liczyć na niepowtarzalne widoki i podziwiać walory przyrodnicze i krajobrazowe – mówi Beata Kita, zastępca burmistrza Pińczowa.

Ta gmina obok sześciu innych samorządów – Urzędu Marszałkowskiego, powiatów jędrzejowskiego i pińczowskiego, a także gmin Jędrzejów, Imielno i Kije – jest właścicielem zabytku.

CZYTAJ TAKŻE: W cieniu galerii handlowych do gry wracają biblioteki

Od dłuższego czasu los Świętokrzyskiej Kolei Dojazdowej (dawniej funkcjonującej również jako Jędrzejowska KD) wydawał się niepewny. Jej operator, samorządowa spółka Świętokrzyska Kolejka Dojazdowa „Ciuchcia Express Ponidzie”, jest w złej kondycji finansowej, a niedoinwestowana infrastruktura wąskotorówki jest coraz bardziej zdegradowana. Jej stan groził koniecznością całkowitego wstrzymania ruchu.

Już w ubiegłym roku zarząd województwa świętokrzyskiego zaproponował likwidację funkcjonującej dotychczas spółki i włączenie ŚKD w strukturę Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych z siedzibą w Kielcach, który ma status samorządowej jednostki organizacyjnej i podlega UMWŚ.

Ale dopiero kilka dni temu samorządy podpisały list intencyjny w tej sprawie. Zgodnie z nim spółka Świętokrzyska Kolejka Dojazdowa „Ciuchcia Express Ponidzie” zostanie zlikwidowana.

– Rozpoczęcie likwidacji spółki planowane jest na koniec czerwca, a następnie na przełomie lipca i sierpnia zacznie się proces włączenia działalności kolejki w struktury Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych – informuje „Rzeczpospolitą” Rafał Wiśniewski.

Po przeprowadzeniu likwidacji Świętokrzyskiej Kolejki Dojazdowej „Ciuchcia Expres Ponidzie”, a kolejka wąskotorowa zostanie przejęta przez samorząd województwa przy współfinansowaniu przez samorządy, dotychczasowych wspólników Spółki.

Prowadzenie kolejki ma zostać powierzone Zespołowi Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych w Kielcach. Kolejka będzie funkcjonować na trasie Jędrzejów – Umianowice – Pińczów.

CZYTAJ TAKŻE: CPK i koleje dużych protestów

– Żywię taką nadzieję, że podpisując dziś ten list intencyjny, uratujemy w ten sposób kolejkę wąskotorową, choć nie jest to zadanie proste i będzie wymagało nakładów – mówił podczas podpisywania listu marszałek Andrzej Bętkowski.

Rewitalizacja i edukacja

W ramach nowej perspektywy finansowej środków europejskich Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych przygotuje kompleksowy projekt rewitalizacji kolejki wąskotorowej. – Wstępne analizy i kosztorysy sporządzone między innymi przez Politechnikę Świętokrzyską wykazały potrzebę uzyskania na ten cel ponad 40 mln zł – mówi Rafał Wiśniewski.

Zdradza, że w pierwszej kolejności będzie wykonana modernizacja i remonty zapewniające bezpieczeństwo przewozów turystycznych. Potem obejmie sukcesywnie remonty i modernizację mostów stalowych i estakad drewnianych, remont taboru kolejowego, modernizację sieci oraz infrastruktury.

Uzupełnieniem projektu ma być budowa Ośrodka Edukacji Przyrodniczej na Ponidziu w Umianowicach wraz z zapleczem edukacyjno-technicznym w przepięknym i malowniczym terenie, obejmującym obszary z programu Natura 2000 i Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego.

W Ośrodku prowadzona będzie edukacja przyrodnicza w postaci zajęć teoretycznych i warsztatowych. Do dyspozycji uczestników będzie nowoczesny, w pełni wyposażony i przyjazny dla środowiska obiekt edukacyjno-szkoleniowy oraz szereg atrakcji w terenie w postaci gospodarstwa ze zwierzętami, wolierów dla ptaków, uprawy roślin czy ścieżek edukacyjnych. W ramach edukacji będą odbywać się m.in. prelekcje, warsztaty tematyczne, gry i zabawy dydaktyczne, zielone szkoły, konferencje, szkolenia, pikniki i festyny.

CZYTAJ TAKŻE: Srebrny pociąg znów na torach

Na realizację ośrodka Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych w Kielcach uzyskał dofinansowanie z RPO WŚ na lata 2014-2020 w wysokości 85 proc. kosztów kwalifikowanych – 15 mln 181 tys. zł i WFOŚiGW w Kielcach – 177 tys. zł.

Nie wiadomo, kiedy turyści znów będą jeździć świętokrzyską kolejką. Burmistrz Kita przewiduje, że tegoroczny sezon rozpocznie się już w lipcu. Ale jej zapał studzi przedstawiciel Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych z siedzibą w Kielcach.

– Przewozy pasażerów będą możliwe po uzyskaniu certyfikatu bezpieczeństwa z Urzędu Transportu Kolejowego. Z uwagi na dzisiejszą sytuację pandemii COVID-19 oraz czas potrzebny na uzyskanie stosownych pozwoleń, kolejka wróci na tory w maju przyszłego roku – mówi Rafał Wiśniewski.

Inne kolejki wracają na tory

Amatorzy wąskotorówki nie powinni się martwić. W Polsce są jeszcze 22 inne kolejki. W czwartek, 11 czerwca wznowiła działalność Bieszczadzka Kolejka Leśna na Podkarpaciu.

W 2018 r. podróżowało nią ponad 150 tys. osób. Otwarta w 1898 roku na trasie Nowy Łupków – Cisna, przez niemal wiek (do 1994 r.) była wykorzystywana do transportu drewna i przewozu osób.

Od 1997 roku działa jako atrakcja turystyczna. W czasach świetności trasa mierzyła ponad 70 km, dziś można podróżować na dwóch ok. 10-kilometrowych odcinkach, Majdan – Balnica i Majdan – Przysłup (na przejażdżkę trzeba zarezerwować 3 godziny).

– Z pewnymi ograniczeniami, ale z wielką radością, zapraszamy ponownie na Bieszczadzką Kolejkę Leśną – poinformowała fundacja kolejki na swojej stronie internetowej.

CZYTAJ TAKŻE: Czasy gwarków, pary i stali

Od Bożego Ciała na tory też wróciła Nadmorska Kolej Wąskotorowa (dawniej Gryficka Kolej Wąskotorowa), która oddawana do użytku przez kilkanaście lat na przełomie XIX i XX wieku mierzyła aż 300 kilometrów.