Kiedyś jeździły tu pociągi... Jak miasta rosną na terenach pokolejowych

– Tereny pokolejowe to bardzo często obszary o dużej wartości, które samorządy mogą wykorzystać na różne cele. Powinny służyć mieszkańcom tu i teraz, nie za 50 lat. W żadnym wypadku nie powinny stać puste, niezagospodarowane – podkreśla Andrzej Szarata, profesor Politechniki Krakowskiej, specjalista funkcjonalności rozbudowy i modernizacji linii kolejowych.

Co robią z nimi samorządy? Często są zagospodarowywane jako tereny komercyjne (np. centra handlowe, restauracje, sklepy czy biura), mieszkaniowe albo obiekty użyteczności publicznej (np. boiska, parki, tereny rekreacyjne, a nawet baseny). Wykorzystuje się je też pod budowę dróg, tras rowerowych – zwłaszcza te, które zachowały swoją dawną funkcję transportową.

Nie tylko Ameryka

Profesor Szarata jako przykład dobrego i pożytecznego zagospodarowania dawnych terenów kolei podaje m.in. nowojorski High Line Park na Manhattanie, który powstał na estakadzie dawnej linii kolejowej. Park ma ponad 2 km długości, „wisi” ok. 10 metrów nad ziemią – i doskonale widać z niego np. dachy okolicznych budynków. Z części parku nie zdemontowano szyn. Od swojego otwarcia w 2009 r. stał się jednym z najważniejszych miejsc turystycznych, które odwiedza ponad 8 mln osób rocznie. Jest też inny aspekt jego powstania – stopniowo nowojorskie dzielnice, przez które przebiega park, stawały się coraz bardziej prestiżowe.

Czy możliwe jest powtórzenie sukcesu High Line Parku? Próbuje tego Kraków. Stolica Małopolski już wcześniej wykorzystywała tereny pokolejowe, ale dopiero w tym roku we wrześniu udało się uruchomić linearny park Kolejowy pod estakadami kolejowymi w Grzegórzkach. Zieleni w tym miejscu mieszkańcy zaczęli się domagać kilka lat temu, gdy kolej, rozbudowując trasę, zlikwidowała nasypy kolejowe i w ich miejsce wybudowała estakady. Miejsca pod nimi długo straszyły zaniedbanymi nieużytkami.

Czytaj więcej

Ekologia

Jak samorządy inwestują w ochronę klimatu? Unijne dotacje na rozwój zieleni

Dzięki współpracy władz Warszawy z NFOŚiGW, w stolicy powstaną nowe parki na Mokotowie i Pradze-P...

Ostatecznie pierwszy w Małopolsce park w tak nietypowym miejscu powstał dzięki współpracy PKP Polskich Linii Kolejowych i krakowskiego Zarządu Zieleni Miejskiej (ZZM). Dziś park Kolejowy to aleje spacerowe, plac zabaw, wybieg dla psów, strefy wypoczynku, ale też murale i grafiki o historii kolei. W listopadzie „dojechała” duża, zabawkowa lokomotywa, zamykając tym samym I etap budowy parku. Ale to nie koniec. Docelowo park zajmie ponad 21 tys. mkw. – Już trwają prace nad kolejnymi jego etapami – mówi Aleksandra Mikolaszek z ZZM.

Zaplanowane na kolei

Park linearny na dawnych terenach kolei powstanie też na Górczynie w Poznaniu. Tu jego realizację umożliwią zapisy planu miejscowego. – Poznań prowadzi sukcesywną politykę przestrzenną, obejmującą tereny poprzemysłowe oraz pokolejowe. Dla części terenów już obowiązują miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, a ich zapisy pozwalają na rewitalizację tych obszarów i tworzenie nowych, atrakcyjnych i bardzo nowoczesnych fragmentów miasta – mówi Łukasz Olędzki z Miejskiej Pracowni Urbanistycznej Poznania. I tak w planie miejscowym obejmującym teren po nieczynnej staroberlińskiej linii kolejowej, w śladzie tej linii kolejowej wyznaczone zostały tereny zieleni urządzonej, które będą odgrywać rolę ogólnodostępnego parku miejskiego – tzw. parku linearnego.

Dla pozostałych terenów poprzemysłowych i pokolejowych niepokrytych planami zagospodarowania zostaną sporządzone całościowe koncepcje urbanistyczne, które pozwolą na wykreowanie nowoczesnych zielonych osiedli, wyposażonych w niezbędną infrastrukturę komunikacyjną, techniczną i tereny rekreacyjno-wypoczynkowe. Jednym z takich obszarów w Poznaniu jest teren tzw. Wolnych Torów, położony w centrum miasta, w bezpośrednim sąsiedztwie Dworca Głównego. Jak tłumaczy Olędzki, główne wytyczne dla tego pokolejowego terenu to wykreowanie dzielnicy o charakterze śródmiejskim, z dominującą zabudową mieszkaniową wielorodzinną lub usługową, przestrzeniami ogólnodostępnymi dla mieszkańców oraz wyznaczenie terenów zieleni urządzonej o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 6 ha.

Nowe miejskie kwartały

Wolne Tory to nie jedyny atrakcyjny kwartał usługowo-mieszkaniowy, który powstał na dawnych terenach kolejowych. Tego typu tereny bardzo często adaptowane są na nowe osiedla mieszkalne, często łączące funkcje mieszkaniowe z komercyjnymi. Tak stało się np. w Krakowie, w rejonie ulicy Pawiej i Galerii Krakowskiej, gdzie powstało nowoczesne osiedle z charakterystycznej ciemnoczerwonej cegły, czy w Sopocie, w okolicy dworca.

Czytaj więcej

Jakość życia

Coraz więcej większych parków. Wspierają zieloną transformację miast

Łagodzą efekty miejskich wysp ciepła, redukują smog, poprawiają mikroklimat i często rewitalizują...

W stolicy nową funkcję zyskały pokolejowe tereny Odolan oraz rejon ulicy Chmielnej, gdzie w 2013 r. zburzony został ostatni relikt kompleksu budynków Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej w Warszawie, a aktualnie na dawnych terenach pokolejowych mieści się najwyższy w UE budynek – Varso Tower.

– Część z dawnych terenów kolejowych ma już nową funkcję. Przykładem są tereny, dla których jako gmina wskazujemy w dokumentach planistycznych nowy sposób zagospodarowania, przykładowo właśnie rejon Odolan – dla którego obecnie wykładany jest projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Projekt porządkuje teren Odolan, który przekształca się z obszarów pokolejowych w tętniącą życiem dzielnicę warszawskiej Woli – podkreśla Monika Beuth, rzeczniczka prasowa warszawskiego magistratu.

Zielone tory

Nowoczesne osiedla mieszkaniowe na dawnych terenach kolei powstały też w Lublinie, przy ul. Nowy Świat. – Jednak w większości na znajdujących się na terenie Lublina dawnych obszarach kolejowych, na części należącej dziś do miasta funkcjonują przede wszystkim ogrody działkowe, istniejące już wcześniej pomiędzy łącznicami kolejowymi – mówi Joanna Stryczewska z biura prasowego w kancelarii prezydenta Lublina.

Oryginalnym przykładem rewitalizacji jest „zielone” zagospodarowanie dawnej linii kolejowej Oborniki Wielkopolskie-Wronki. Linia powstała w 1910 r., ale w latach 90. ub. wieku najpierw zawieszono na niej przewozy pasażerskie a potem towarowe (do 2000 r. pociągi towarowe kursowały na trasie Obrzycko-Wronki). W 2008 r. linia na terenie gminy Oborniki została rozebrana, a w 2018 r. w śladzie dawnej linii została uruchomiona trasa rowerowa o długości 2,5 km. Prowadzi przez ciekawe krajobrazowo tereny. Na innej części linii powstała ulica. Dworce kolejowe przy trasie tej linii kolejowej zostały przebudowane i są dziś zamieszkane.

W Gdańsku-Klukowie, nieczynna linia kolejowa sukcesywnie jest przekształcana w ciąg pieszo-rowerowy. Docelowo ciąg ten połączy Klukowo z Osową. – Jednak w Gdańsku przekształcenia terenów kolejowych dotyczą niewielu obszarów. Przykładem może być też zabudowa terenu dawnego dworca Kłodno przy ul. Toruńskiej, gdzie powstanie osiedle mieszkaniowe, ogólnodostępny bulwar oraz nadwodny plac – tłumaczy Katarzyna Błaszkowska z Zespołu Komunikacji Społecznej gdańskiego magistratu.

Czytaj więcej

Warto zobaczyć

Unijne pieniądze pomagają błyszczeć turystycznym atrakcjom

Energylandia, Kopalnia Soli w Wieliczce, czy „nieśmiertelne” Tatry z Zakopanem należą do najpopul...