Motorem regionu są surowce naturalne

Województwo świętokrzyskie położone jest w centralnej części kraju w pobliżu dużych aglomeracji miejskich: Krakowa, Warszawy i Łodzi. Gospodarka opiera się na przemyśle materiałów budowlanych, bazujący na własnych surowicach. Region bogaty jest w surowce naturalne – złoża surowców budowlanych, siarka oraz wody mineralne, wody siarczkowe.

W Świętokrzyskiem rozwija się także przemysł metalurgiczny, maszynowy, spożywczy i tekstylny. Kielecki Kolporter stał się jedną z największych firm dystrybucyjnych i handlowych w Polsce. W Kielcach mają też siedzibę firmy miliardera Michała Sołowowa.

Na terenie Świętokrzyskiego działają dwie specjalne strefy ekonomiczne: Starachowicka i Tarnobrzeska, gdzie inwestorzy mogą uzyskać ulgę w podatku dochodowym sięgającą 35–45 proc., w zależności od wielkości przedsiębiorstwa.

Charakterystycznym elementem województwa są Góry Świętokrzyskie stanowiące centrum Wyżyny Kieleckiej, co wpływa na rozwój turystyki. Na gości czekają bogate źródła leczniczych wód mineralnych oraz rozwinięta baza leczniczo-sanatoryjna, ośrodków wypoczynkowych, hoteli i kwater prywatnych.

Główny potencjał tworzenia kapitału ludzkiego w województwie stanowi 14 uczelni wyższych, w których kształci się 27 tys. studentów, czyli 1,9 proc. studentów w skali kraju.

Słabe strony regionu to np. ujemne saldo migracji, zwłaszcza ludzi młodych i dobrze wykształconych, bardzo niskie nakłady inwestycyjne czy skromne zaplecze badawczo-rozwojowe.

PKB rośnie powoli

W 2015 r. PKB regionu stanowił równowartość 267 t sztabek złota i wynosił 42,7 mld zł. W ciągu pięciu lat produkt krajowy brutto wzrósł o 7,7 proc. To o ponad 7 pkt proc. mniej, niż PKB liczone dla kraju. W regionie powstaje tylko 2,4 proc. polskiego PKB. Trzy czwarte w gospodarce, a w sferze budżetowej jedna czwarta.

Wartość PKB w przeliczeniu na mieszkańca w 2015 r. wyniosła od 32 (Lubelskie) do 74,6 tys. zł (Mazowieckie). W Świętokrzyskim – 33,9 tys. zł. O ponad 12,8 tys. zł mniej niż wskaźnik dla Polski. A także mniej niż w ościennych województwach: w mazowieckim (74,6 tys. zł), śląskim (48,7 tys. zł), małopolskim (42,1 tys. zł) i łódzkim (43,7 tys. zł). Ale nieco więcej niż w lubelskim i podkarpackim.

W strukturze przemysłu widoczny jest wpływ tradycji związanych z istniejącym tu od wieków wydobyciem materiałów budowlanych. Świętokrzyskie słynie z wyrobów mineralnych surowców niemetalicznych. W strukturze produkcji sprzedanej jest to 23 proc. (dane za 2015 r.). Ponadto wyróżnia się produkcja wyrobów z metali (9 proc.), co także wiąże się z historycznie ukształtowanym profilem przemysłu województwa. Na bazie regionalnej bazy surowców rozwinęła się produkcja artykułów spożywczych (14 proc.), a także produkcja wyrobów z drewna oraz korka, słomy i wikliny (6 proc.).

Niski poziom inwestycji

Na terenie województw ma siedzibę prawie 110,6 tys. firm. Od 2010 r. przybyło tylko 1,7 proc. nowych przedsiębiorstw.

Jest tu zarejestrowanych prawie 2,6 proc. wszystkich firm w kraju, z czego 96,7 proc. należy do sektora prywatnego. Świętokrzyskie zajmuje 14. miejsce pod względem liczby firm wśród województw. W 2015 r. przybyło 8931 nowych przedsiębiorstw, podobnie jak w 2014 r. Wyrejestrowano w tym czasie 8204 firm (o 1,7 proc. mniej niż w 2014 r.). W Polsce w tym okresie zarejestrowano 359 973 firm (wzrost o 0,7 proc.), a wyrejestrowano 292 348 (spadek o 4 proc.).

W 2015 roku firmy działające na terenie świętokrzyskiego osiągnęły 39,6 mld zł przychodów i 4 mld zł zysków. Stanowi to odpowiednio 1,6 i 4,4 proc. przychodów i zysków wypracowanych przez firmy w Polsce. 96,4 proc. przychodów wypracował sektor prywatny, wskaźnik ten jest o 6,6 proc. wyższy niż liczony dla kraju.

Firmy z województwa inwestują niewiele. Region zajmuje ostatnie miejsce w kraju pod względem wartości inwestycji na jednego mieszkańca. W 2015 r. przedsiębiorstwa wydały na inwestycje jedynie 4624 zł na osobę; to jednak aż o 18 proc. więcej niż 2014 r. Tylko 52,5 proc. to inwestycje sektora prywatnego.

Na Liście 500 Największych Przedsiębiorstw publikowanej przez „Rzeczpospolitą” jest tylko dziewięć firm z regionu, a na Liście 2000 – 30. Największe firmy z województwa to Kolporter oraz Rovese z Kielc czy Grupa Polskie Składy Budowlane z Buska-Zdroju.

W publikowanym przez „Rzeczpospolitą” rankingu marek jest siedem brandów świętokrzyskich. Najdroższym z nich jest Cersanit. Jego wartość to 299,6 mln zł (47. miejsce). Na 120. miejscu znajduje się Kolporter (93,7 mln zł). W rankingu są jeszcze Echo Investment, Opoczno, Barlinek, Majonez Kielecki oraz Nowa Gala.

Z województwa świętokrzyskiego na głównym parkiecie giełdy jest pięć firm. Do najbardziej znanych należą Echo Investment, Ceramika Nowa Gala czy Odlewnie Polskie. Na rynku New Connect notowane są tylko cztery spółki.

Eksport na cały świat

Województwo świętokrzyskie pod względem wartości eksportu zajmuje 16. miejsce w kraju. Pochodzi stąd tylko ok. 1 proc. polskiego eksportu.

Szacuje się, że świętokrzyskie firmy osiągają przychody z tytułu sprzedaży zagranicznej na poziomie 1,5–1,7 mld euro. Ok. 500 firm sprzedaje swoje produkty za granicę.

Przedsiębiorstwa eksportują do całej Europy i Rosji, a także do Stanów Zjednoczonych, krajów arabskich, afrykańskich, Brazylii, Japonii czy Korei Południowej. Eksporterami są firmy m.in. z branż metalowej, spożywczej, samochodowej i zbrojeniowej.

Wśród najważniejszych eksporterów świętokrzyskiego są: firma Barlinek (producent podłóg), NSG Group w Polsce (firma produkująca i przetwarzająca szkło, działająca pod marką Pilkington) czy Mesko ze Skarżyska-Kamiennej (producent wyrobów i zespołów do amunicji i rakiet, używanych przez Siły Zbrojne RP i podmioty odpowiedzialne za bezpieczeństwo państwa).

Firmy z regionu rozwijają się za granicą. 85 przedsiębiorstw ma filie i spółki poza granicami kraju. Najwięcej znajduje się w Niemczech i Rosji (po 17) oraz na Ukrainie (11).

Dwucyfrowe bezrobocie

Bezrobocie na terenie Świętokrzyskiego w styczniu tego roku wynosiło 11,1 proc. Od kilku lat systematycznie spada. W 2013 r. wynosiło 16,6 proc. Jest wyższe niż w analogicznym okresie w kraju (8,6 proc.). Większość bezrobotnych to mężczyźni. Stanowią ponad 51 proc. wszystkich osób niepracujących.

Województwo świętokrzyskie oferuje ponad 465 tys. miejsc pracy, co stanowi 3,2 proc. wszystkich miejsc pracy w Polsce. Jest 12. pracodawcą w kraju.

48 proc. miejsc przeznaczonych jest dla kobiet. Najwięcej osób zatrudnionych jest w rolnictwie i leśnictwie – 32 proc. oraz w przemyśle – 14,9 proc.

W 2015 r. przedsiębiorstwa zatrudniły 12,9 tys. nowych osób, a zwolniły 9,3 tys. Analogicznie w Polsce zatrudnionych zostało 595,9 tys., a zwolnionych 317,6 osób.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w Świętokrzyskiem w 2015 r. wynosiło 3581 zł – to o 570 zł mniej niż średnio w Polsce. Jest to mniej niż w województwach: małopolskim – 3906 zł, lubelskim – 3699 zł, łódzkim – 3791 zł, śląskim – 4221 zł i mazowieckim – 5094 zł. Za to nieco więcej niż w podkarpackim – 3527 zł.

Najwyższe zarobki są w rolnictwie – 4865 zł, a najniższe w turystyce i gastronomii – 2330 zł.