Odważne decyzje w trudnych czasach

Samorządy po zmianie liderów. Jakie pomysły na rządzenie mają nowo wybrani prezydenci i burmistrzowie – to temat debaty zorganizowanej przez „Rzeczpospolitą” w ramach e-Forum Liderów Samorządowych. W debacie wzięli udział Marta Majewska, burmistrz Hrubieszowa, Aleksander Miszalski, prezydent Krakowa, Krzysztof Kosiński, prezydent Ciechanowa, oraz Roman Szełemej, prezydent Wałbrzycha.

Dla Aleksandra Miszalskiego, nowo wybranego prezydenta Krakowa, to pierwsza kadencja, w przeciwieństwie do pozostałych uczestników, którzy mają już znaczne doświadczenie w zarządzaniu samorządami. Miszalski zaprezentował swoje podejście do zarządzania miastem, wspominając, że od początku kampanii wyborczej mówił, iż Kraków potrzebuje zmiany. – I to jest oczywiste, ponieważ po 20 latach rządów prezydenta Jacka Majchrowskiego jest sporo obszarów, które zostały zaniedbane albo potrzebują po prostu odświeżenia – rozpoczął prezydent Miszalski.

Zapowiedział, że nie planuje rewolucji. – Kraków nie jest miastem, które lubi rewolucje, szczególnie w tych obszarach, w których coś działa dobrze i w których mieszkańcy są zadowoleni. Te zmiany muszą być ewolucyjne. Muszą być przemyślane, muszą być policzone – stwierdził. Poinformował też, że przeprowadzany jest szeroki audyt urzędu, który ma na celu znalezienie możliwości oszczędności i usprawnienia procesów. Wskazał na obszary wymagające zmian, takich jak planowanie przestrzenne, transport publiczny, gospodarka oraz konsultacje społeczne. – Może wymieniłem te, które najbardziej rzucają się w oczy, ale to nie znaczy, że np. w obszarze zieleni czy sportu tych zmian też nie potrzebujemy – dodał Miszalski.

Kontynuacja i elastyczność w zarządzaniu

W drugiej kadencji Marta Majewska jako burmistrzyni Hrubieszowa będzie się koncentrować na kontynuacji dobrych projektów z poprzednich lat oraz na zarządzaniu kryzysowym. Majewska podkreśliła, że jej spojrzenie na Hrubieszów wynika z dziesięcioletniego doświadczenia zarówno jako burmistrz, jak i wcześniej – zastępca burmistrza. Zwróciła uwagę na fakt, że jej poprzednia kadencja była naznaczona zarządzaniem kryzysowym, mimo że rozpoczęła się w relatywnie spokojnym czasie. Obecna kadencja, choć skoncentrowana na kontynuacji dobrych projektów z poprzednich lat, jest także czasem wyzwań finansowych.

– Nasze zarządzanie czy też plany i marzenia, choć ich się nie pozbywamy, są jednak lekko wyhamowane z uwagi na sytuację finansową właściwie w większości samorządów – stwierdziła Majewska. Wskazała na specyficzne trudności regionu wschodniej Polski, w tym skutki kryzysu gospodarczego oraz wojny w Ukrainie.

Zaznaczyła jednak, że zarządzanie kryzysowe nie oznacza braku szerszej strategii. Wskazała na konieczność opracowywania nowych planów zagospodarowania przestrzennego i wykorzystania atutów regionu, a są nimi gleby czarnoziemne, przetwórstwo rolno-spożywcze i rozwój turystyki.

O mądrej kontynuacji w zarządzaniu miastem mówił też prezydent Wałbrzycha Roman Szełemej. Jego zdaniem samorządy muszą dostosowywać się do dynamicznie zmieniającego się otoczenia, które przynosi nowe wyzwania, takie jak kryzys demograficzny oraz problemy związane z migracją i skutkami pandemii Covid-19. Szełemej wskazał na kilka kluczowych wyzwań, przed którymi stoją obecnie samorządy.

– Bezprecedensowym wyzwaniem, przed którym stoimy, jest kryzys demograficzny. I to nie dotyczy on ani określonych regionów, ani określonych miast, bo mówimy o kryzysie demograficznym, który jest katastrofą demograficzną – zaznaczył. Dodał również, że samorządy muszą być przygotowane na zmieniające się warunki funkcjonowania oraz ograniczenia finansowe.

Trzecią kadencję rozpoczął Krzysztof Kosiński, prezydent Ciechanowa, który zwrócił uwagę na znaczenie kontynuacji, ale także elastycznego reagowania na bieżące sytuacje. Zarządzanie miastem podzielił na dwie sfery: inwestycyjną oraz bieżącego zarządzania. – W tej pierwszej w Ciechanowie bijemy rekordy pod względem wartości przeprowadzanych inwestycji. 30 procent budżetu jest przeznaczane na inwestycje, to znaczy, że mamy do czynienia z daleko idącą prorozwojową polityką – wyjaśnił Kosiński. I dodał: – Natomiast w tej drugiej sferze, czyli bieżącym zarządzaniu, mamy problem ze zbyt krótką kołdrą. Jest to wynik zmian podatkowych dokonanych w poprzednich latach.

Prezydent Kosiński wskazał na konieczność dialogu między samorządami a rządem w celu poprawy funkcjonowania i reagowania na wyzwania. – My jako samorządowcy działamy na podstawie i w granicach prawa, nie piszemy sobie sami przepisów, na podstawie których działamy, a sprawność naszego funkcjonowania nie zależy tylko od nas, ale od fundamentu, którym jest przepis prawny – podkreślił Kosiński.

Finanse jako najważniejsze wyzwanie samorządów

Jednym z głównych punktów debaty były wyzwanie finansowe, przed którym stoją samorządy. Wymagają one zarówno wewnętrznych reform, jak i aktywnego wsparcia ze strony rządu. Co się będzie liczyć i jakie podejście do zarządzania finansami będzie istotne? Swoimi strategiami i obawami dotyczącymi zarządzania finansami w trudnych czasach podzieliła się Marta Majewska. Zwróciła uwagę na konieczność możliwego ograniczenia ambitnych planów inwestycyjnych z powodu trudnej sytuacji finansowej. – Być może trzeba będzie zrezygnować z części planów i marzeń, jeżeli chodzi o kwestie inwestycyjne w mieście i podnoszenia komfortu życia mieszkańców – powiedziała. Podkreśliła, że dialog z rządem i nową koalicją trwa, ale konkretne decyzje i wdrożenia rozwiązań jeszcze nie nastąpiły.

Prezydent Krakowa Aleksander Miszalski przedstawił szeroką strategię finansową, obejmującą oszczędności, reformy oraz generowanie własnych dochodów. – W zasadzie wszystkie te pomysły są istotne – stwierdził. Wspomniał, że audyt w urzędzie ma na celu znaleźć możliwości oszczędności strukturalnych i funkcjonalnych. Podkreślił konieczność reformy finansowania samorządów na szczeblu centralnym. – Musimy dostać więcej. To jest oczywiste – zaznaczył, a skala i proporcje wsparcia będą miały ogromny wpływ na wieloletnią prognozę finansową miasta.

Prezydent Miszalski zwrócił też uwagę na intensywne starania o środki zewnętrzne, w tym fundusze europejskie, oraz znaczenie generowania własnych wpływów poprzez zwiększenie przychodów z PIT i CIT. – Młodych ludzi jest coraz mniej, koszty wzrastają, już nie jesteśmy rynkiem, który daje tanią siłę roboczą. Musimy konkurować w inny sposób – dodał, zaznaczając potrzebę tworzenia atrakcyjnych warunków dla korporacji działających w sektorze Global Business Services.

Dla Romana Szełemeja, prezydenta Wałbrzycha, bieżące funkcjonowanie finansowe samorządów to jedno z największych wyzwań. Wspomniał o trudnych decyzjach restrukturyzacyjnych struktur miejskich, takich jak łączenie wydziałów, które mają na celu zmniejszenie kosztów. Podkreślił również konieczność aktywnej współpracy z rządem.

Z kolei Krzysztof Kosiński skupił się na krytycznej potrzebie wsparcia finansowego od rządu. – Oczekujemy przede wszystkim pilnej interwencji rządu, żeby spiąć nasze budżety – mówił. Zauważył, że możliwości oszczędności w wydatkach bieżących są już wyczerpane z powodu wcześniejszych cięć związanych z pandemią, kryzysem energetycznym i inflacją.

Perspektywy rozwoju

Jak zatem w tej sytuacji miasta mają się rozwijać? Prezydent Wałbrzycha Roman Szełemej mówił o konieczności podejmowania odważnych decyzji rozwojowych pomimo presji związanej z teraźniejszością. – Wyzwania bieżące wymuszają po prostu odważniejsze decyzje rozwojowe – stwierdził, a jako przykład podał przejście na komunikację miejską wodorową. Podkreślił też znaczenie rozwoju mieszkań komunalnych.

Marta Majewska zaznaczyła determinację w dążeniu do rozwoju Hrubieszowa mimo trudności gospodarczych i geopolitycznych. – Nie możemy osiąść na laurach i na pewno nie będziemy się poddawać tej trudnej sytuacji – mówiła, wskazując na konieczność opracowywania nowych planów zagospodarowania przestrzennego i rozwoju turystyki.