Gminy nie nadążają z kontrolą szamb i przydomowych oczyszczalni. Za duże koszty?

Tak wynika z raportu „Stan przeprowadzania kontroli opróżniania zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków”, który przedstawił Instytut Edukacji Środowiskowej, przy współpracy z Ideą 3W Banku Gospodarstwa Krajowego oraz Kancelarią Prawną Jędrzej Bujny. Pokazano w nim, w jaki sposób samorządy gminne kontrolują mieszkańców czy regularnie opróżniają zbiorniki bezodpływowe (szamba) oraz przydomowe oczyszczalnie ścieków. Wynika z niego, że gminy mają spore opóźnienie.

Na ankietę, która stała się podstawą analiz i dokumentów, odpowiedziała ok. połowa gmin w Polsce.

Dlaczego gminy mają sprawdzać szamba i oczyszczalnie ścieków w prywatnych domach?

Dwa lata temu zaczęła obowiązywać nowelizacja prawa wodnego. Gminy od tego czasu mają obowiązek prowadzić ewidencję zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków na swoim terenie oraz aktualizować ją co roku. Dodatkowo mają tez kontrolować właścicieli posesji położonych na terenach nieskanalizowanych czy i jak często wywożą nieczystości, czy mają podpisaną umowę na ich odbiór z firmą asenizacyjną. Są do tego zobowiązane minimum raz na dwa lata.

Pierwszy cykl kontroli powinien zakończyć się do 9 sierpnia 2024 rok. Samorządom grożą kary finansowe w wysokości do 50 tys. zł, przy czym przepisy nie określają precyzyjnie, czy jest to kara całkowita, czy za każde odnotowane uchybienie – zauważają autorzy opracowania.

Czytaj więcej

Społeczności lokalne

Największe miasta zrealizowały już z sąsiednimi samorządami ponad 400 inwestycji

Koncentracja ludności wokół kilkunastu największych miast oznacza dla samorządów z tych terenów konieczność ściślejszej współpracy. Celem jest zapewnienie mieszkańcom wysokiej jakości usług publicznych.

– Badanie pokazało, że pomimo istotnych zmian w przepisach prawnych, wiele samorządów zmaga się z implementacją efektywnego systemu kontroli. Gminy nie posiadają planów kontroli i narzędzi, które ułatwiłyby wypełnienie obowiązków ustawowych. Jest to niepokojące, biorąc pod uwagę bliski termin zakończenia pierwszego cyklu kontrolnego w sierpniu tego roku. – uważa Wojciech Witowski, prezes Instytutu Edukacji Środowiskowej.

Autorzy raportu przypominają, że niemal połowa budynków mieszkalnych nie była przyłączona do sieci kanalizacyjnej w 2022r. Ponad 10 mln Polaków korzystało z szamb lub przydomowych oczyszczalni ścieków. Obieg ścieków dowożonych z terenów nieskanalizowanych jest nieszczelny – ponad 90 proc. nieczystości nie trafia do oczyszczalni ścieków. Z poprzednich analiz IAŚ wynika, że rocznie nielegalnie do środowiska dostaje się aż 365 mln m3 nieczystości. Ilość ta stanowi połowę objętości Jeziora Śniardwy – największego jeziora w Polsce.

Jak gminy sprawdzają wywóz nieczystości?

W 2023 roku gminy skontrolowały zaledwie 25 proc. posesji, na których znajdują się szamba lub przydomowe oczyszczalnie ścieków. Co czwarta gmina nie przygotowała nawet planu kontroli. W niespełna połowie gmin istnieją zapisane w regulaminie utrzymania czystości i porządku terminy (częstotliwość) opróżniania zanieczyszczeń.

Gminy najczęściej mają minimalną – roczną - częstotliwość wywozu nieczystości ciekłych z przydomowych oczyszczalni, ale co czwarta uważa, że może być to co 24 miesiące.

W więcej niż w co piątej gminie – nie ma zapisów na temat częstotliwości wywozu nieczystości.

Zapytano samorządy, czy stworzyły plany kontroli – ma je ok. 60 proc. gmin, które odpowiedziały na ankietę.