Tak wynika z kontroli, jaka Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła w dziesięciu gminach na Mazowszu. Wybrano te, w których zaległości wynikające z nieopłacenia opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi były najwyższe.
Kontrolerzy NIK zwrócili uwagę na to, iż „gminy wprawdzie mają prawną możliwość pokrywania części kosztów z innych środków własnych, jednak powinny dążyć do samofinansowania się tego systemu. Konieczność sfinansowania niedoborów w systemie gospodarowania odpadami komunalnymi może negatywnie oddziaływać na poziom realizacji innych zadań gmin.”
Wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w zależności od metody jej ustalania, wynosiła: w 2020 r. od 9 zł do 33,86 zł za jednego mieszkańca, 60 zł od gospodarstwa, od 8 zł do 8,95 zł za m3 zużytej wody; w 2021 r. od 9 zł do 36,38 zł za jednego mieszkańca, od 8 zł do 12,20 zł za m3 zużytej wody; w 2022 r. od 12,50 zł do 36,38 zł za jednego mieszkańca, od 8 zł do 12 zł za m3 zużytej wody oraz 1,20 zł za m2 powierzchni lokalu.
Zdecydowana większość kontrolowanych gmin (9 w roku 2020, 8 w roku 2021) nie zrównoważyła całkowitych kosztów systemu gospodarowania odpadami komunalnymi z dochodami z tytułu opłat. Łączny deficyt skontrolowanych gmin wyniósł prawie 41 mln zł.
Przy czym NIK przypomniał Regionalnej Izby Obrachunkowej w Opolu (są one wiarygodne dla sytuacji w kraju), iż rozbieżności pomiędzy liczbą mieszkańców wg złożonych deklaracji, a liczbą mieszkańców wg GUS5, sięgają przeciętnie około 16 proc. „To oznacza, że wiele osób nie jest objętych systemem opłat i powoduje, że koszty systemu gospodarowania odpadami komunalnymi są pokrywane przez mniejszą liczbę mieszkańców niż faktyczna liczba osób wytwarzających odpady”. – napisano w raporcie „Prawidłowość naliczania i egzekwowania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi w wybranych gminach województwa mazowieckiego”. W żadnej skontrolowanej gminie liczba właścicieli objętych ewidencją wymiaru opłat nie korelowała z liczbą osób zameldowanych na terenie danej gminy ani też z danymi z innych ewidencji (jak np.: ewidencją gruntów i budynków, ewidencją ludności).
