Polska musi być na Zachodzie

Rz: Strasznie jest pan antypisowski, spośród wszystkich prezydentów wielkich miast pan chyba najbardziej krytykuje partię rządzącą.

Jacek Jaśkowiak: Nie jestem antypisowski, ale pewne sprawy są dla mnie ważne: trójpodział władzy, wolność mediów, zachodnioeuropejski model demokracji. Niestety, sądząc z praktyki działania PiS, ta partia ma zupełnie inne ideały. Wartości zachodnioeuropejskie są dla mnie istotne, więc za nimi się opowiadam, a politycy rządzącej partii łakomym okiem spoglądają raczej na Wschód… Czerpią z wartości preferowanych przez Łukaszenkę na Białorusi czy Putina w Rosji. Uważam, że dla Polski, która przez dziesiątki lat funkcjonowała na obrzeżach zachodniej cywilizacji, zakotwiczenie na Zachodzie ma fundamentalne znaczenie. Każda próba kwestionowania tego kierunku zmian będzie budziła mój sprzeciw.

Nie obawia się pan, że tak jasna, polityczna postawa prezydenta Poznania może miastu zaszkodzić?

Rzeczywiście, obecna władza próbuje narzucić narrację, że miasta rządzone przez uległych samorządowców, a zwłaszcza przez polityków PiS, dostaną więcej, a ich mieszkańcom będzie się żyło lepiej. To bzdura. Samorząd ma finansową samodzielność.

Ale już w sprawie dotacji z Unii Europejskiej władza centralna ma pewne instrumenty, aby sterować przepływem pieniędzy.

Pozyskiwanie pieniędzy unijnych opiera się na konkursach. Ich ustawianie wiązałoby się z odpowiedzialnością karną, więc – choć tej władzy trzeba patrzeć na ręce – na razie można być dość spokojnym.

Ostatnio premier zarzucił panu, że bojkotuje program Mieszkanie+. Szef rządu wystosował nawet w tej sprawie list. Bojkot tego programu jest szkodliwy dla wielu czekających na mieszkanie poznaniaków.

Nie czuję się adresatem listu premiera. To raczej zarzut do PKP, bo właśnie to – zresztą państwowe – przedsiębiorstwo jest dysponentem tzw. Wolnych Torów w Poznaniu. To teren, gdzie między innymi mają powstawać mieszkania z rządowego programu. Co więcej, akurat z instytucjami, które się tym programem zajmują, na przykład z Bankiem Gospodarstwa Krajowego, współpracuje nam się dość dobrze.

Antypisowski kurs się opłacił, bo wybory samorządowe wygrał pan w cuglach, w pierwszej turze. Zamierza pan na tym samym koniu wjechać na ogólnopolską scenę polityczną?

W roku 2014, gdy wygrałem swoje pierwsze wybory samorządowe, zadeklarowałem, że jestem gotów pełnić funkcję prezydenta Poznania przez dwie kadencje. To jest horyzont czasowy, który sobie wyznaczyłem.

Widzę w tej odpowiedzi próbę dobrze wytrenowanego na ringu uniku.

Doświadczony biegacz powie, że kiedy biegnie się maraton, lepiej nie myśleć o kolejnych. W boksie, który od lat trenuję, też podczas aktualnej walki nie myśli się o kolejnej. Gdy skończy się ta prezydentura, będę miał 60 lat i będę chciał wrócić do biznesu. Ta praca jest łatwiejsza i znacznie mniej stresująca od kierowania dużą metropolią. Mówię tak, bazując na wieloletnim doświadczeniu w biznesie. Oczywiście można upajać się władzą, cieszyć się stanowiskiem i wynikającym z niego splendorem… Jeśli jednak traktuje się ten urząd na serio, to trzeba podejmować trudne decyzje, polityczne kalkulacje odsuwając na bok. Nie uważam, że moje zwycięstwo w wyborach samorządowych było efektem, jak to pan nazwał, „antypisowskiego kursu”. Być może obrona pryncypiów demokratycznych, w którą się zaangażowałem, wpłynęła na decyzję części wyborców, ale ważniejsze było to, co w czasie pierwszej kadencji w Poznaniu zrobiliśmy. A zrobiliśmy wiele. Zmieniliśmy sposób zarządzania miastem, rozbudowaliśmy i remontujemy miejską komunikację, wartość miejskich spółek wzrosła o 2 miliardy zł. Przede wszystkim jestem finansistą i wiem, że to miało duże znaczenie. W wyborach największe poparcie zdobyłem wśród seniorów – ta grupa wyborców doceniła to, co dla niej zrobiliśmy. Bo jeśli chodzi o politykę senioralną, to Poznań wyznacza dzisiaj standardy w całym kraju. Inna kwestia to budowa mieszkań komunalnych i socjalnych. I to, co robimy z Kościołem.

Z Kościołem to pan się głównie kłóci.

Nieprawda. Przede wszystkim mamy – wreszcie! – rozdział samorządu i Kościoła. W kampanii wyborczej nie chodzę, jak mój poprzednik, na trzy msze do największych poznańskich kościołów, ale za to z Caritasem wydajemy dziennie 1500 posiłków dla ubogich, urządziliśmy noclegownię i łaźnię dla bezdomnych, którzy mogą też skorzystać z bezpłatnych usług fryzjerskich. Dla wielu ludzi wydaje się to mało znaczące, ale dla tych bezdomnych, ubogich takie sprawy mają znaczenie fundamentalne. I właśnie przede wszystkim takie działania doprowadziły do mojego zwycięstwa w pierwszej turze, a nie emocje związane z PiS-em i antypisem. Jeśli ten mój „antypisowski kurs” odegrał jakąś rolę, to przede wszystkim w postrzeganiu mojej polityki personalnej. W przeciwieństwie do partii rządzącej my nie obsadzamy wszystkich stanowisk w Poznaniu politykami własnego obozu. Przeciwnie, gdy przeanalizuje się kierownicze stanowiska w Urzędzie Miasta lub miejskich spółkach, to okaże się, że działaczy Platformy Obywatelskiej jest mniej niż cztery lata temu, gdy zostałem prezydentem. Stawiam na ludzi do pewnych funkcji przygotowanych profesjonalnie, a nie na politycznych nominatów.

Pan mówi o wzroście wartości miejskich spółek, a mnie zastanawia co innego. Marcin Kącki w swojej książce o Poznaniu napisał, że to miasto „tkwi w pruskim drylu, gdzie pod płaszczykiem religii i ideowości kryją się agresja i niskie instynkty”. Jaki Poznań jest prawdziwy? Ten liberalny, z Marszem Równości, w którym bierze pan udział, czy ten broniący arcybiskupa Juliusza Paetza i Wojciecha Kroloppa?

Donald Tusk zadał mi ostatnio pytanie, jak to się stało, że wygrałem w pierwszej turze, mając przeciwko sobie Kościół i kiboli. Odpowiedziałem, że kibole stanowią pozorną siłę polityczną. Są głośni, ale to ludzie z okolic Piły, Wągrowca, Gniezna. To nie moi wyborcy, jeśli w ogóle są czyimikolwiek wyborcami… Bo wątpię, by z tego demokratycznego prawa korzystali. Jeśli chodzi o Kościół, to jestem przeciwny wykorzystywaniu go jako trybuny politycznej. Brzydzę się tym, co robi PiS, czyli wysługiwaniem się Kościołem. A jeśli chodzi o pańskie pytanie, to powiem, że Poznań się zmienia. Nie od dzisiaj, od dawna. Sądzę, że moim przeciwnikom ta zmiana umknęła. My zawsze, dzięki Międzynarodowym Targom Poznańskim, mieliśmy kontakt z Zachodem i to wpływało również na kulturę. Proszę zobaczyć – Stanisław Barańczak, Teatr Ósmego Dnia, kabaret Tey Zenona Laskowika. Dzięki targom mieliśmy okno na świat, wielu poznaniaków bezpośrednio stykało się z obywatelami zachodnich państw. To w nas zostało. Mentalność zmienia się zawsze najwolniej, ale jednak te zmiany w dobrym kierunku następują. Zaryzykowałbym stwierdzenie, że dzisiaj, również dzięki tej przeszłości, poznaniacy są bardziej europejscy od średniej krajowej. To zresztą jest widoczne w wynikach wyborów, Poznań zawsze był bastionem partii nastawionych na współpracę z Europą Zachodnią – Unii Demokratycznej, Unii Wolności, Platformy Obywatelskiej.

Kiedyś był raczej bastionem endecji.

Ale dawno temu. Sądzę, że 60 lat funkcjonowania Międzynarodowych Targów Poznańskich, styczność z obywatelami krajów zachodnich mocno nadwyrężyły te endeckie fundamenty. Nie wszyscy to zauważyli i na tym polega ich problem.

Ma pan na myśli lokalnych polityków PiS?

Nie tylko. Mój poprzednik też był przecież bardzo konserwatywny. Ale takich ludzi jest w Poznaniu oczywiście więcej. Pamiętajmy jednak, że często miasta, zresztą nie tylko, są postrzegane przez pryzmat cech osoby, która rządzi. A ona nie uosabia wszystkich cech całej zbiorowości.

Wróćmy do pańskiego konfliktu z Kościołem. Spieracie się, i to spieracie ostro, o Pomnik Wdzięczności, wysokość czynszów za wynajem miejskich budynków przez instytucje kościelne… Lista jest długa.

Była, dzisiaj jest już znacznie krótsza. Zawarliśmy porozumienia, wymieniliśmy się nieruchomościami, więc pól sporu jest już dzisiaj znacznie mniej. I wspólnie robimy wiele dobrych rzeczy dla potrzebujących pomocy.

Ale z arcybiskupem Stanisławem Gądeckim się nie zgadzacie. Jest pan krytykowany przez poznańską kurię między innymi za otwarcie całodobowego gabinetu ginekologicznego.

Stosunki nie są sielankowe, to prawda, ale takie nie muszą być. Nie podlizuję się Kościołowi i nie będę tego robił, bo nie taka jest rola prezydenta. Ale szanuję księdza arcybiskupa i mam wrażenie, a także sygnały, że to działa również w drugą stronę. Ku zaskoczeniu wielu osób podczas uroczystości 25-lecia posługi kapłańskiej arcybiskupa Stanisława Gądeckiego byłem pierwszą świecką osobą poproszoną o zabranie głosu.

Ostatnio arcybiskup przeniósł gdzieś do parafii w Puszczy Drawskiej księdza Daniela Wachowiaka, który po pańskim zwycięstwie wyborczym napisał: „Poznaniu, żal mi Ciebie”, a później odprawił za pana mszę. Poczuł pan satysfakcję?

Nie, traktuję to jako bardzo ważny sygnał: arcybiskup Gądecki uważa, że politycy są od polityki, a księża od duszpasterstwa. Ambona to nie miejsce dla polityki – tak chyba można to podsumować. I tak odczytuję ten krok arcybiskupa. Ktoś, kto się angażuje politycznie, kto chce się zajmować polityką…

Ten do puszczy.

Ten sygnał jest o tyle istotny, że w polskim Kościele, niestety, niezbyt częsty. Może nawet odosobniony.

Ale konflikt wokół Pomnika Wdzięczności trwa. Co on panu przeszkadza? Najwyżej nie będzie pan chodził na tereny rekreacyjne nad jeziorem Malta.

Mnie on nie przeszkadza i nie o mój komfort w tej sprawie chodzi. To jest monumentalna budowla, którą próbuje się postawić wbrew obowiązującym planom zagospodarowania przestrzennego, na terenach rekreacyjnych zlokalizowanych w centrum miasta. Pomnik Wdzięczności stał przed wojną na placu Mickiewicza i miał być kontrą do wybudowanego przez Niemców podczas zaborów Pałacu Cesarskiego. Dwanaście metrów wysokości, dwadzieścia pięć metrów szerokości, dość niefortunnie zaprojektowany, był krytykowany już w II Rzeczypospolitej. Legendarny prezydent Poznania Cyryl Ratajski też był przeciwnikiem tego monumentu. Na początku planowano postawić go na placu Mickiewicza, gdzie poza pomnikiem wieszcza są jeszcze Poznańskie Krzyże. Groch z kapustą, wymyślono więc Maltę. Ale to wbrew planom, a ja jestem zwolennikiem przestrzegania prawa. Nawet jeśli figura Chrystusa ze złotym sercem, która ma być elementem Pomnika Wdzięczności, wjechała do Poznania na czołgach Macierewicza. Figura stoi dzisiaj przy kościele św. Floriana na Jeżycach, gdzie notabene byłem ochrzczony, a moi dziadkowie wzięli ślub. Nawet dobrze się komponuje z otoczeniem. Teraz konflikt w tej sprawie przycichł, bo inicjatorzy powstania Pomnika Wdzięczności zrozumieli, że dzisiaj nie ma w Poznaniu atmosfery do jego budowy.

Może warto w tej sprawie ogłosić referendum?

Walczący o pomnik powiedzieli, że przeczekają moją prezydenturę. Nie wiem tylko, bo nie mam najświeższych informacji, czy będą czekać kolejnych pięć lat, bo chyba mieli nadzieję, że w tej kampanii przegram.