Gdzie Bartosz kosą wojował

Opodal skrzyżowania dróg z Janowiczek do Dziemięrzyc w małopolskiej gminie Racławice wznosi się nad polami wysoki drewniany krzyż, zwany „krzyżem Styki”. Był on – a raczej jego poprzednik, który rozpadł się ze starości i został przed 30 laty wiernie odtworzony – świadkiem doniosłych wydarzeń, jakie na zawsze zapisały się w historii Polski. Jeśli wierzyć twórcom Panoramy Racławickiej, Janowi Styce i Wojciechowi Kossakowi, skłon wzniesienia po jego lewej stronie przecinał niegdyś parów, którym 4 kwietnia 1794 r. Tadeusz Kościuszko poprowadził wybrany oddział 300 kosynierów z Wojciechem Bartosem na czele na rosyjskie armaty. Styka i Kossak przeprowadzili na racławickich polach sumienne studia terenowe, szkicując krajobraz, fotografując i starając się na podstawie XVIII w. map i dokumentów odnalezionych w wiedeńskim ministerium wojny odtworzyć przebieg bitwy. Okolice krzyża uznali za jedno z kluczowych miejsc historycznej batalii i swojej panoramy. Po jego prawej stronie – poszczególne fazy i epizody bitewne przedstawiono bez zachowania chronologii – widzimy zatem oprócz kosynierów pędzącego drogą z rozkazem kościuszkowskiego huzara i rosyjskich jeńców, w tym wspartego na ramieniu adiutanta rannego pułkownika Muromcewa.