Miejsce kaźni będzie upamiętnione

Jest szansa, aby w Płaszowie powstało wreszcie muzeum upamiętniające ofiary niemieckiego obozu koncentracyjnego.

Publikacja: 12.02.2017 21:30

Szary Dom, dawny karcer obozowy, znajdujący się w Krakowie przy ul. Jerozolimskiej 3

Foto: Fotorzepa, Pio Piotr Guzik

Pod koniec stycznia zostało podpisane porozumienie pomiędzy gminą Kraków, Gminą Wyznaniową Żydowską w Krakowie i Muzeum Historycznym Miasta Krakowa, które reguluje sprawę własności gruntów tworzących obszar przyszłego muzeum. Chodzi o tzw. Szary Dom, czyli karcer obozowy, znajdujący się przy ul. Jerozolimskiej 3.

Dzięki tej decyzji jest szansa na utworzenie muzeum – miejsca pamięci na terenie dawnego KL Plaszow. Placówka ta obejmie obszar ok. 40 hektarów wchodzących w skład obozu KL Plaszow, a obecnie objętych ochroną wojewódzkiego konserwatora zabytków.

– Wchodzimy w realizację dużego projektu – muzeum obozu koncentracyjnego KL Plaszow. Aby móc cokolwiek na tym terenie zrobić, trzeba uporządkować sprawy własnościowe. Zakupiliśmy Szary Dom, kolejnym krokiem będzie uporządkowanie kwestii działek należących do Skarbu Państwa – opisuje prezydent Krakowa Jacek Majchrowski.

– Po bardzo długim czasie zaczęło się spełniać moje marzenie – bardzo chciałbym, aby udało się zachować autentyczny wygląd obozu – mówi Tadeusz Jakubowicz, przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie.

– Muzeum KL Plaszow to będzie kolejna część – obok Apteki Pod Orłem, ul. Pomorskiej i Fabryki Emalii Oskara Schindlera – trasy bolesnej pamięci czasów trudnych, strasznych, czasów II wojny światowej – zapowiada Michał Niezabitowski, dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.

O upamiętnieniu tego obozu mówi się już od kilkudziesięciu lat. Zdarzało się, że spacerowicze odnajdywali tu ludzkie szczątki. Konkurs architektoniczny na zagospodarowanie tego miejsca został ogłoszony w 2006 r. Od tamtego czasu przeprowadzono prace pozwalające na rekonstrukcję topografii dawnego obozu. Od 2016 r. projekt wspiera Ministerstwo Kultury. Dzięki środkom uzyskanym z ministerialnego programu „Dziedzictwo kulturowe – miejsca pamięci narodowej” Muzeum Historyczne Miasta Krakowa prowadzi badania archeologiczne oraz kwerendy, na podstawie których powstaje scenariusz przyszłego upamiętnienia dawnego KL Plaszow.

Początki obozu są związane z utworzeniem latem 1940 r. w rejonie kamieniołomów wapienia na Podgórzu pierwszego obozu pracy przymusowej dla więźniów, głównie z Małopolski. Niemiecki obóz pracy przymusowej, przekształcony później w obóz koncentracyjny KL Plaszow, powstał w 1942 r. Do 1944 r. przebywali tam głównie Żydzi ze zlikwidowanego krakowskiego getta. Z czasem do obozu zaczęły napływać transporty Żydów z okolicznych miejscowości, Małopolski południowo-wschodniej, a także ze Słowacji i Węgier. Część więźniów przetransportowano później do niemieckiego obozu zagłady KL Auschwitz-Birkenau.

W Płaszowie więźniowie byli zmuszani do pracy przy szyciu mundurów, drukowaniu dokumentów czy naprawianiu samochodów, pracowali też w pobliskich kamieniołomach. W pobliżu KL Plaszow funkcjonowała Fabryka Naczyń Emaliowanych Oskara Schindlera.

Teren wokół obozu był miejscem licznych egzekucji. W masowych grobach znajduje się prawdopodobnie 8–12 tys. ofiar, ale dokładna liczba rozstrzelanych nie jest znana. Wzgórze za zlikwidowanym żydowskim cmentarzem stało się miejscem pochówku około 2 tys. osób, które zginęły na ulicach Podgórza podczas likwidacji getta w marcu 1943 r. Historycy szacują, że przez KL Plaszow przeszło od 50 tys. do 150 tys. więźniów. Dokładne dane nie są znane, bo nie zachowała się dokumentacja obozowa.