Podwaliny pod średniowieczne miasto stworzył w XIII wieku mistrz zakonu krzyżackiego Herman von Salza. Toruń był pod zarządem Krzyżaków do 1454 r., gdy w ramach tzw. inkorporacji włączono go do Rzeczypospolitej.
– Wybrano znakomitą lokalizację miasta – nad Wisłą, co było ważne ze względów obronnych, ale też sprzyjało prowadzeniu handlu. Ten zaś pociągał dynamiczny rozwój gospodarczy i bogacenie się mieszkańców – mówi Mirosława Romaniszyn.
Mimo upływu stuleci w Toruniu zachował się średniowieczny, prostokątny układ urbanistyczny i wielowiekowa architektura. Nagromadzenie zabytków jest wyjątkowe. Zachwyt budzą monumentalne gotyckie kościoły, w tym Katedra Świętych Janów z witrażami, polichromiami i wnętrzem wypełnionym dziełami sztuki. Jest tu kaplica z chrzcielnicą, przy której w 1473 r. ochrzczono Mikołaja Kopernika. W prezbiterium, zachowały się gotyckie malowidła ukazujące patronów świątyni – św. Jana Chrzciciela i Ewangelistę, oraz średniowieczny obraz „Sąd Ostateczny”. Skarbem katedry jest potężny dzwon Tuba Dei – Trąba Boża, ważący 7 ton. Powstał, bo mieszkańcy Torunia mieli obawiać się końca świata – „dzwon miał przebłagać Boga i odsunąć w czasie zbliżającą się apokalipsę” – głosi legenda.
Dotąd w Katedrze wyremontowano dach, elewacje i witrażowe okna, a w ostatnich latach ściany, sklepienie i większość ołtarzy. Teraz za spodziewane nowe środki z drugiej edycji projektu „Toruńskiej Starówki” zostanie założony m.in. system sygnalizacji pożaru i włamania.
Kościoły i zamek
Zadbano o wzniesiony w XIV wieku przez przybyłych do miasta franciszkanów, kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – największy i najbardziej wyeksponowany, z pięknym prezbiterium i ściennymi malowidłami świętych. Już wyremontowano elewacje korpusu kościoła i naprawiono więźbę. W planie są dalsze prace przy dachu, murach i prezbiterium.
