Sputnik kontra coca-cola

– Wystawa Wschodnioniemiecka była zaczątkiem infrastruktury targowej, na przykład w postaci zbudowanej wówczas Wieży Górnośląskiej, jednak w naszym pojęciu Targi Poznańskie istnieją od roku 1921 – podkreśla w rozmowie z „Rz” Karolina Nawrot z MTP, które pod koniec października świętowały finał obchodów 95-lecia.

Pomysł miał rzucić, jeszcze w roku 1919, sekretarz Związku Towarzystw Kupieckich w Poznaniu Edward Mazurkiewicz, zapatrzony na podobne targi w Lipsku. Prezydent miasta Jarogniew Drwęski szybko podchwycił ideę, tym bardziej, że ambicje organizacji wystawy krajowej zdradzały też Warszawa, Gdańsk i Lwów.

Targi – które wedle opinii współczesnych prezentowały się „dość jarmarcznie i kramikarsko” – urządzono w obszernej szopie, ustawionej w okolicy Wieży Górnośląskiej, i trzech szkołach, przy ulicach Berwińskiego, Słowackiego i Różanej, do których upakowano zgłaszające się do ostatniej chwili firmy. W ciągu dziewięciu dni zaprezentowało się 1200 wystawców, naliczono czterdzieści tysięcy gości. Dwa lata później Rada Ministrów zatwierdziła coroczną organizację Targów w Poznaniu, które od 1925 roku stały się imprezą międzynarodową.

Premier za kółkiem

Znakiem pionierskich czasów stała się Powszechna Wystawa Krajowa (PeWuKa), zorganizowana w 1929 roku na terenach targowych i przyległych, bo objęła trzykrotnie większy obszar. Była „wielkim przeglądem dorobku gospodarczego i kulturalnego całego narodu oraz widomym symbolem zjednoczenia dziesięć lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości”, co podkreślał podczas uroczystości otwarcia prezydent Ignacy Mościcki.

Pomysł narodził się w Warszawie, jednak dzięki targowym tradycjom Poznania oraz wysiłkom ówczesnego prezydenta miasta Cyryla Ratajskiego (o którym mawia się, że zastał Targi drewniane, a pozostawił murowane) odbyła się w stolicy Wielkopolski. Na czele komitetu honorowego stanął Józef Piłsudski. Od maja do września 112 pawilonów PeWuKi zwiedziło 4,5 miliona osób z całego świata.

– To nasz mit założycielski, od tamtej pory nie było w Polsce wystawy odwiedzanej tak tłumnie – zauważa Karolina Nawrot.

Taki był początek przedwojennego rozkwitu – w latach 30. MTP uznawano za jedną czołowych wystaw na kontynencie.

Pierwsze po wojnie Targi – XX – otwarto w 1947 roku, a wśród przecinających wstęgę znalazł się Józef Cyrankiewicz. Później, w czasie wieloletniej kariery rządowej, nie opuścił już żadnej edycji. Szczególnie ukochał stoiska samochodowe, jednak nie te, na których prezentowano radziecką pobiedę, mającą niebawem stać się warszawą (1949 r.), czy prototyp polskiej myśli motoryzacyjnej – syrenę (1955 r.). Oko błyszczało mu raczej na widok mercedesa 300 SL i prezentowanego w 1961 roku jaguara E-type. Wieść niesie, że wszedł w ich posiadanie.

W tym czasie „wieczny premier” nie był już w Poznaniu tak mile widziany. Kiedy w 1956 roku, podczas wydarzeń poznańskich, wypowiadał słowa o odrąbywaniu rąk w interesie klasy robotniczej, trwała akurat kolejna edycja Targów. Pochód protestujących robotników przeszedł przez tereny wystawowe (nie czyniąc żadnych szkód).

Ciąg ku motoryzacji wykazywał także następca Cyrankiewicza, Piotr Jaroszewicz – też lubił wybierać sobie samochody, niektóre miał przekazywać synowi – peerelowskiej gwieździe rajdów. Ale już kolejny z towarzyszy, Edward Gierek, najwięcej serca miał dla osiągnięć przemysłu węglowego.

Druga przerwa

Powojenne Targi były refleksem wyścigu technologicznego pomiędzy Zachodem a ZSRR. Tam ford, tu moskwicz, tam nowoczesne radio z Holandii, tu czechosłowacka maszyna do sortowania jaj. Owszem, radzieckie futra i kawior robiły wrażenie, jednak w końcu władze uznały, że różnice pomiędzy asortymentem zachodnich i wschodnich pawilonów stały się zbyt wyraźne – w 1950 roku organizację targów zawieszono, jak się okazało, na pięć lat.