Kaliski św. Krzysztof rewelacją dla badaczy malarstwa

Dzięki wsparciu miasta w trakcie prac konserwatorskich w kościele franciszkanów został odnaleziony wyjątkowy fresk.

Odkrycia dokonano podczas usuwania tzw. wtórnych nawarstwień ze ściany kościoła. Przed odsłonięciem pokrywał ją tynk o grubości około 1 cm i kilkanaście warstw farby olejnej. Malowidło mogło powstać na przełomie XIII i XIV wieku lub w połowie XIV wieku.

Kompozycja przedstawia całą postać św. Krzysztofa w ujęciu en face w pozycji stojącej. Trzyma on na lewym ramieniu Dzieciątko Jezus. Święty prawą ręką przytrzymuje długą laskę zakończoną kwiatami. Malowidło wykonano w technice mieszanej, czyli fresk mokry i suchy na cienkim (grubość 2 mm) tynku. Postać wysoka jest na 16 metrów.

– Ogólny stan malowidła jest dość dobry, ale niestety źle zachowana jest jego dolna partia – opisuje Marcin Gaj, starszy inspektor ds. zabytków ruchomych z delegatury w Kaliszu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu.

Nowy trop

Zdaniem Marcina Gaja niezwykle interesującym elementem jest sposób malowania twarzy postaci, która pod względem formalno-stylistycznym nawiązuje do sztuki bizantyjskiej. – Odkryta kompozycja zdaje się zmieniać dotychczasowy stan badań nad gotyckim malarstwem ściennym w Wielkopolsce, Polsce i Europie – dodaje Marcin Gaj.

Oprócz fresku św. Krzysztofa konserwatorzy odkryli także malowane iluzjonistycznie dwa okna maswerkowe datowane na XIX wiek, które podziałem naśladują kamienne maswerki w utworach okiennych w południowej ścianie prezbiterium.

Dekoracja została odkryta na ścianie północnej pierwszego przęsła prezbiterium kościoła, w wyniku prac prowadzonych w ramach projektu „Poszerzenie oferty kulturalnej poprzez konserwację i renowację kościoła i klasztoru oo. Franciszkanów w Kaliszu”, finansowanego z funduszy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu oraz Urzędu Miasta w Kaliszu.

Na prace konserwatorskie zespołu klasztornego oo. Franciszkanów w Kaliszu przeznaczono 9 mln zł z unijnych środków. Całkowity koszt inwestycji to blisko 12 mln zł. Finał prac planowany jest na grudzień 2018 r.

Ponieważ fresk nie jest objęty programem prac konserwatorskich w ramach projektu unijnego, zdecydowano po odkryciu fragmentu malowidła, że musi zostać wpisane do rejestru zabytków. Na podstawie tej decyzji można wnioskować o dotację na jej konserwację.

Prace bez precedensu

Gwardian franciszkanów w Poznaniu o. Leszek Klekociuk w czasie spotkania z dziennikarzami przyznał, że „takiego zakresu prac jeszcze ten kościół i franciszkanie w Kaliszu nigdy nie mieli”. Podkreślił, że kaliski klasztor jest jednym z najważniejszych miejsc dla franciszkanów w Polsce, po Wrocławiu i Krakowie.

Kościół franciszkański jest najstarszą świątynią zakonną w Kaliszu. Ufundowany został w 1256 r. przez księżnę Jolantę, wkrótce po kanonizacji św. Stanisława ze Szczepanowa. W 1257 r. książę kaliski Bolesław Pobożny na miejscu kościoła drewnianego rozpoczął budowę murowanego, do którego w tym samym roku sprowadził zakonników z Krakowa.

W 1339 r. Kazimierz Wielki otoczył klasztor murem oraz dokonał gruntownej przebudowy kościoła z typu bazylikowego na halowy. Pożary w latach 1537 i 1559 zniszczyły klasztor.

Gruntowną restaurację wnętrza kościoła przeprowadzono w latach 1964–1966.