Gruntowna odnowa

Pierwszą nagrodę w konkursie na jego modernizację zdobył projekt renomowanego zespołu Stelmach i Partnerzy Biuro Architektoniczne sp. z o.o. z Lublina (twórców m.in. Centrum Chopinowskiego w Warszawie). Według opinii sądu konkursowego pod przewodnictwem arch. Mariusza Ścisło zwycięski innowacyjny projekt „stwarza szanse wykreowania wnętrza muzealnego o unikatowym charakterze, przełamującego stereotypowe wyobrażenia, a jednocześnie zachowującego wartości artystyczne historycznego budynku”.

– Nasz projekt ma trzy przymioty – domu otwartego, elastycznego i zielonego – tłumaczył Bolesław Stelmach podczas pokonkursowej dyskusji. – Na całym świecie muzea funkcjonują dziś na zasadzie otwartości, likwidując wszystkie przeszkody mentalne i fizyczne i zapraszając szeroką publiczność. Elastyczność odpowiada na skomplikowane zadania muzeum i pozwala na swobodną aranżację przestrzeni wystawienniczych.

Dodajmy, że projekt lubelskiego zespołu nie narusza tych części gmachu, które konserwator uznał za zabytkowe. Natomiast proponuje nową elewację północną (z tyłu budynku), której zmianę sugerował regulamin. Architekci chcieliby jej nadać współczesny charakter i zrobić ją z żelbetu i szkła oraz poprzez rytmiczną formę nawiązać do oryginalnej przedwojennej koncepcji Szyszko-Bohusza.

Nowe przestrzenie

Przebudowa wewnątrz zakłada stworzenie nowych przestrzeni wystawowych na czterech kondygnacjach, do których publiczność docierałaby schodami ruchomymi. Dodane transparentne ściany wewnętrzne, odsunięte od historycznych murów, pozwoliłyby doświetlić wnętrze muzeum naturalnym światłem. Jednocześnie przestrzeń między nimi można by wykorzystać na wystawy czasowe, zwłaszcza dzieł wielkoformatowych.

Dach zmieniłby się w piękny zielony taras z restauracją i panoramą na Błonia i miasto. Do planowanego wejścia od elewacji zachodniej prowadziłaby z kolei łąka na parkingu.

MNK jest najstarszym polskim muzeum, noszącym nazwę Narodowe. Utworzone zostało w 1879 roku. Początkowo mieściło się w Sukiennicach. W okresie międzywojennym podjęto decyzję o budowie nowego gmachu przy al. 3 Maja i wtedy rozpisano konkurs architektoniczny, którego podstawą był program opracowany przez Feliksa Koperę, ówczesnego dyrektora muzeum oraz plany architektoniczne sporządzone przez Adolfa Szyszko-Bohusza i pracujących dla magistratu architektów Czesława Boratyńskiego i Edwarda Kreislera. Główną nagrodę w konkursie w 1933 roku zdobył zespół Bolesława Szmidta, Juliusza Dumnickiego, Janusza Juraszyńskiego. Rok później przystąpiono do budowy monumentalnego gmachu. Do wybuchu II wojny światowej gotowa była jedna trzecia zaprojektowanego muzeum. W czasie okupacji naziści urządzili wewnątrz kasyno, dewastując infrastrukturę przeznaczoną specjalnie dla budynku muzealnego. Istniejącą część gmachu ponownie udostępniono publiczności dopiero w roku 1957. W czasach PRL władze nie zamierzały kontynuować inwestycji w przedwojennym kształcie i w roku 1964 zleciły przedsiębiorstwu Miastoprojekt wykonanie nowego projektu. Prace budowlane ruszyły na początku lat 70., a ostatecznie zakończono je na początku lat 90. XX w. Budynek w obecnej formie stracił pierwotne funkcje i układ przestrzenny. Współczesny konkurs miał więc zarówno naprawić te błędy, jak i sprostać nowym wyzwaniom rozwijającego się muzeum.

– Przebudowę Gmachu Głównego – mówi „Rzeczpospolitej„ Zofia Gołubiew, dyrektor MNK – mogłaby wesprzeć idea zbudowania Centrum Konserwatorsko-Magazynowego na terenach dawnej Huty im. Lenina. Pomysł niedawno pojawił się w MNK, budząc także zainteresowanie kilkunastu innych krakowskich muzeów.

Inni laureaci

Kolejne nagrodzone i wyróżnione projekty w konkursie z 2015 roku też mają swoje atuty. Laureaci II nagrody – wrocławskie biuro Heinle, Wischer und Partner Architekci sp. z o.o. zaproponowali wkomponowanie w strukturę istniejącego budynku kostki w kształcie sześcianu. Byłaby to modularna nowa przestrzeń wystawiennicza, wpisana między przyległe galerie wschodniej i zachodniej elewacji. Projektanci umieścili tu także bibliotekę i salę wielofunkcyjną.

III nagrodę przyznano projektowi koszalińskiego zespołu architektów HS99 sp. z o.o., wyróżniający się wewnętrznym atrium, które pełni rolę integrującej przestrzeni różnych części obiektu. Przyznano także dwa wyróżnienia za projekty warszawskiego biura WXCA i krakowskiego Atelier Loegler Architekci.

Konkurs na modernizację Gmachu Głównego to w założeniu finał wielkiego projektu odnowy MNK, realizowany od dziesięciu lat przez Zofię Gołubiew z zespołem, dzięki któremu wyremontowano już wszystkie inne oddziały muzeum. A także utworzono Europejskie Centrum Numizmatyki Polskiej w pałacyku Czapskich i Ośrodek Kultury Europejskiej EUROPEUM, a obecnie finalizowana jest budowa nowego Pawilonu Józefa Czapskiego.

Czy projekt modernizacji Gmachu Głównego także doczeka się realizacji?