Marcin Krupa: Trzeba pamiętać, że w centrum przemian znajdują się ludzie

Panie prezydencie, ile kopciuchów jest jeszcze w Katowicach?

Do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków zgłoszonych jest prawie 3,5 tys. kotłów poniżej klasy 3. Te dane nie uwzględniają pieców kaflowych, piecokuchni czy kominków. Więc w sumie będzie to pewnie kilka tysięcy. Warto wspomnieć, że dekadę temu było ich ponad 18 tys.

W ub. roku na dotacje na wymianę źródeł ciepła przekazano łącznie ponad 6,2 mln zł. Dla ilu gospodarstw domowych to wystarczyło?

W zeszłym roku, przy udziale środków z miejskiej dotacji, zlikwidowano w Katowicach 639 pieców. Ponad 300 mieszkańców wybrało ogrzewanie gazowe, a 150 podpięcie do sieci CO. Co ważne, przyjmujemy tyle wniosków, ile mieszkańcy złożą. Nie ma żadnych limitów. Walka o czyste powietrze to jeden z moich priorytetów. W tym obszarze na pewno nie będziemy oszczędzać.

A w tym roku miasto też będzie miało własny program? Będzie go można łączyć z nową edycją „Czystego powietrza”, która ruszyła kilka dni temu?

Oczywiście nasz program jest kontynuowany, bo sprawdził się w praktyce i przyniósł realne korzyści. Od początku mojej prezydentury, tj. od 2015 roku, na likwidację blisko 9,7 tys. kopciuchów przeznaczyliśmy już ponad 87,5 mln zł. Jakość powietrza zdecydowanie się poprawia.

W ciągu ostatnich 14 lat ilość pyłu zawieszonego PM10 spadła w Katowicach o ponad połowę. To olbrzymia różnica. Ale wiemy, że jest jeszcze dużo do zrobienia. Dlatego cieszymy się, że wspomniany program rządowy „Czyste powietrze” powrócił. Choć korzysta z niego mniej osób niż z naszego – to można go traktować jako bardzo dobre uzupełnienie. Tym bardziej że programy te można łączyć, co oznacza wyższą kwotę dofinansowania dla mieszkańców.

Czytaj więcej

Okiem samorządowca

Prezydent Opola: W mieście mamy ponad 2 tysiące różnych miejsc doraźnego schronienia

Każdą nową inwestycję dostosujemy do warunków wynikających z ustawy o ochronie ludności i obronie...

Co jeszcze można zrobić, by przyśpieszyć wymianę starych pieców?

W ostatnich latach zrobiliśmy dużo, by sięgnięcie po dotację miasta było możliwie łatwe i proste. Utworzyliśmy Miejskie Biuro Energii, w którym pomagamy mieszkańcom pisać wnioski i udzielamy wszelkich niezbędnych informacji. To dla mieszkańców spore ułatwienie. W 2024 roku udzielono tam 3,3 tys. porad. Uprościliśmy także procedury.

Wprowadziliśmy również zmiany ułatwiające wymianę kotłów osobom mniej zamożnym. Nie muszą one wykładać całej kwoty i czekać na zwrot środków – tylko miasto rozlicza bezpośrednio wykonawców poprzez zawarcie cesji.

Działamy także na innych płaszczyznach. Duży nacisk kładziemy na edukację, organizujemy pikniki ekologiczne i akcje w szkołach. Cały system uzupełniają kontrole straży miejskiej. Strażnicy nie tylko weryfikują, czy w palenisku znajdują się śmieci, ale przekazują także informacje dotyczące możliwości skorzystania z miejskich programów.

Mówił pan, że „transformacja energetyczna to jedno z największych wyzwań współczesności. Także dla samorządów”. Co tutaj w pierwszej kolejności powinno się zmienić? I co robią w tym zakresie Katowice?

To oczywiście olbrzymie wyzwanie dla naszego regionu. Choć Katowice są w o tyle dobrej sytuacji, że ten proces już u nas trwa od dłuższego czasu. Kilkanaście lat temu w Katowicach działało jeszcze kilka kopalń – a dziś została tylko jedna. Prowadzenie transformacji drogą ewolucji, a nie rewolucji, pozwoliło uniknąć niepokojów społecznych. A to bardzo ważne, by pamiętać, że w centrum tych przemian znajdują się ludzie i ich różne życiowe sytuacje.

Trzeba tworzyć nową ofertę miejsc pracy i nadawać nowe funkcje terenom pokopalnianym. W tym obszarze Katowice są często pokazywane na świecie jako wzorcowy przykład. W miejsce kiedyś istniejącej kopalni powstała Strefa Kultury, a w miejscu kolejnej już wkrótce rozpocznie się wkrótce budowa hubu gamingowego o wartości ponad 1,5 mld zł.

Oczywiście w aspekcie transformacji energetycznej stawiamy na dynamiczny rozwój OZE. Uruchamiamy kolejne farmy fotowoltaiczne, które wytwarzają energię dla miejskich podmiotów – jak np. w przypadku Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej, które uruchomiło taką farmę na zrekultywowanej kwaterze składowiska odpadów. Z kolei w ubiegłym roku na terenie oczyszczalni Gigablok uruchomiliśmy spalarnię biogazu – produktu ubocznego procesu oczyszczania ścieków, dzięki której wytwarzamy energię elektryczną i cieplną. Na dachach obiektów miejskich – jak baseny, siedziby straży miejskiej czy jednostek OSP – instalujemy także panele fotowoltaiczne.

Niedawno brał pan udział w Smart City Summit & Expo 2025 na Tajwanie – to jedno z najważniejszych wydarzeń poświęconych inteligentnym miastom i nowoczesnym technologiom. Jakie rozwiązania proponowane na tej imprezie zaskoczyły pana? Co by pan chciał wdrożyć w Katowicach?

Szczyt odbywał się pod hasłem „Transformacja cyfrowa i zielona”. To jedno z najważniejszych wydarzeń poświęconych inteligentnym miastom i nowoczesnym technologiom. Bardzo ciekawym rozwiązaniem jest prezentowana tam koncepcja Wirtualnych Elektrowni (Virtual Power Plants), które integrują rozproszone źródła energii odnawialnej w celu stabilizacji sieci energetycznej.

Cały świat stoi obecnie w obliczu rosnącego zapotrzebowania na energię. To nieodłączny element rozwoju nowoczesnych technologii. To rozwiązanie stanowi kluczowe narzędzie w zarządzaniu energią w miastach przyszłości i może być przyszłością dla naszych miast, w tym dla Katowic.

Czytaj więcej

Okiem samorządowca

Rafał Bruski: Chcemy sprawnie zarządzać mediami i obniżać ich koszty

Podmioty gminne produkują już niemal tyle samo energii elektrycznej, ile jako miasto zużywamy na...

W czasie trwającej kampanii prezydenckiej kandydat PO Rafał Trzaskowski był w Katowicach. Podczas tej wizyty padła deklaracja „wsparcia nowelizacji ustawy metropolitalnej, która może przyczynić się do jeszcze lepszego funkcjonowania i rozwoju metropolii w całej Polsce”. A co to by zmieniło na Śląsku? W końcu GZM całkiem dobrze funkcjonuje...

Prezydenta Rafała Trzaskowskiego znam od wielu lat i wiem, że doskonale zna wyzwania stojące przed samorządami i wielokrotnie udowadniał, że potrafi w tym zakresie skutecznie współpracować. Dlatego jestem przekonany, że z jego wsparciem nowelizacji ustawy metropolitalnej da nam wszystkim nowy impuls rozwojowy. Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia to jedna z najważniejszych inicjatyw samorządowych w Polsce. Od 2017 roku, czyli od momentu powstania GZM, wspólnie z prezydentami miast wchodzących w skład GZM oraz zarządem Metropolii wypracowaliśmy szereg rozwiązań, które podniosły jakość życia naszych mieszkanek i mieszkańców oraz wpłynęły na funkcjonowanie naszych miast.

To integracja komunikacji miejskiej, uruchomienie darmowych przejazdów dla uczniów szkół, możliwość wypożyczenia roweru miejskiego, budowa dróg rowerowych o podwyższonym standardzie – to właśnie w Katowicach oddana do użytku została pierwsza, licząca 4,4 km velostrada. Wciąż jednak sporo jest do zrobienia. Podjęta została próba wybudowania wspólnej spalarni śmieci dla metropolii, ale ze względu na sytuację formalnoprawną skończyła się ona fiaskiem. Wiele udało nam się osiągnąć, ale wciąż dużo jest do zrobienia, a abyśmy mogli działać, konieczna jest zmiana przepisów, o której mówi prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski.

Nieraz podkreśla pan, że edukacja to fundament rozwoju miasta i całego regionu. Tymczasem samorządy z roku na rok coraz więcej dokładają do oświaty, by mogła funkcjonować w miarę normalnie. A i tak brakuje nauczycieli, zwłaszcza zawodów. Jaki pomysł ma pan, by polska edukacja stała się bardziej motorem rozwoju, a nie jego hamulcowym...

To, o czym pani mówi, ma też przełożenie na wydatki miasta. Edukacja i oświata stanowią największą pozycję w budżecie miasta – w tym roku będzie to 1,26 mld zł. Tu warto podkreślić, że obszar edukacji także mógłby w pewnym stopniu być elementem współpracy w ramach Metropolii GZM. Szkoły powinny mieć większą swobodę w zarządzaniu budżetem i programami edukacyjnymi, tak aby mogły szybciej reagować na lokalne potrzeby. Niezwykle istotna jest silniejsza współpraca szkół z biznesem – firmy powinny mieć większy wpływ na programy nauczania, oferować staże i praktyki dla uczniów. Tego typu pilotażowe programy realizujemy w Katowicach, ale to powinno się dziać na większą skalę.