Najlepsze samorządowe inwestycje dwóch dekad Polski w Unii Europejskiej

Samorządy zrealizowały dziesiątki tysięcy projektów przy współfinansowaniu unijnych funduszy, o łącznej wartości ok. 300 mld zł. Każdy z nich zasługuje na uznanie, każdy z nich był istotny dla lokalnej społeczności, podnosząc jakość życia mieszkańców w zasadzie w każdym obszarze.

Aktualizacja: 03.04.2024 06:14 Publikacja: 02.04.2024 10:44

Wyróżnienia przyznawaliśmy samorządom gminnym, miejskim, powiatowym i wojewódzkim w czterech szeroko

Wyróżnienia przyznawaliśmy samorządom gminnym, miejskim, powiatowym i wojewódzkim w czterech szeroko pojętych kategoriach: zrównoważony transport, zielone inwestycje, kultura i edukacja oraz społeczeństwo

Foto: adobestock

Wskazanie kilku najlepszych, najciekawszych jest zadaniem niezwykle trudnym. Niemniej redakcja „Rzeczpospolitej” starała się wyróżnić te o największym oddziaływaniu w skali lokalnej, regionalnej czy krajowej. Te, które kompleksowo rozwiązywały problemy mieszkańców, były najbardziej innowacyjne, czasami idąc wbrew aktualnym trendom.

Wyróżnienia przyznawaliśmy samorządom gminnym, miejskim, powiatowym i wojewódzkim w czterech szeroko pojętych kategoriach: zrównoważony transport, zielone inwestycje, kultura i edukacja oraz społeczeństwo. Poniżej przedstawiamy 15 naszym zdaniem najlepszych inwestycji 20-lecia Polski w UE.

Gdańsk: kategoria transport

Imponujące inwestycje

Gdański Projekt Komunikacji Miejskiej to wieloletnia i wieloetapowa inwestycja, której celem jest system transportu publicznego, sprzyjającego zmniejszeniu zatłoczenia i zanieczyszczenia na terenie miasta.

Ten szeroko zakrojony projekt obejmuje budowę i modernizację linii tramwajowych (przykładowo – nowej linii tramwajowej łączącej Śródmieście z dzielnicą Chełm czy nowej linii w dzielnicy Gdańsk Południe), konieczną przebudowę układu drogowego wraz z nowymi ulicami, budowę i modernizację zajezdni i węzłów integracyjnych, nowy system wiat przystankowych i informacji pasażerskiej czy w końcu zakup nowoczesnego energooszczędnego taboru tramwajowego. Prace przy pierwszym etapie rozpoczęły się już w 1996 roku. Koszt tylko IV etapu projektu GPKM to ok. 540 mln zł.

Jednocześnie Gdańsk realizuje jedne z największych w Polsce inwestycji drogowych. Imponująca w swojej skali budowa Trasy Sucharskiego kosztowała 440 mln zł (Unia dołożyła 350 mln zł), a budowa Trasy Słowackiego (łączącego port morski z lotniskiem) – 1,4 mld zł (wkład z UE to 1 mld zł).

—aor

Wrocław: kategoria transport

Nowe trasy i pojazdy

Wrocław w ostatnich kilku latach intensywnie wykorzystywał pieniądze unijne do zmian w komunikacji miejskiej i transporcie. To nie tylko nowe trasy tramwajowe na zachodzie czy południowym wschodzie, ale także nowy częściowo niskopodłogowy tabor.

Szczególnie warto tu zwrócić uwagę na cztery projekty z dofinansowaniem Unii Europejskiej. Są to: budowa tramwaju przez Popowice i Szczepin wraz z przebudową mostów, budową dróg rowerowych, udogodnień dla osób z niepełnosprawnościami czy dwoma węzłami przesiadkowymi łączącymi autobus, tramwaj z koleją regionalną i dalekobieżną. Dumą miasta jest też podobnie duża inwestycja budowy trasy autobusowo-tramwajowej na Nowy Dwór. Ważne było dla Wrocławia, by po nowych szynach jeździł coraz nowszy tabor. Tylko w latach 2017–2020 udało się kupić 56 częściowo niskopodłogowych tramwajów.

Ostatnie zadanie, które zasługuje na szczególną uwagę, to konsekwentna budowa tras obwodnicowych w mieście. Zarządzającym ruchem miejskim konsekwentnie chodzi o ograniczanie w centrach osiedli ruchu samochodowego.

—aor

Lublin: kategoria transport

Komunikacyjne centrum

Zintegrowane Centrum Komunikacyjne powstało w ramach kluczowego projektu unijnego realizowanego przez miasto Lublin. Pełni funkcję węzła komunikacji publicznej łączącego różne rodzaje transportu zbiorowego w obszarze Lubelskiego Obszaru Funkcjonalnego.

Głównym celem projektu jest rozwój i usprawnienie systemu komunikacyjnego w obszarze LOF. Realizacja projektu przyczyniła się do odciążenia infrastruktury miejskiej od nadmiernego ruchu drogowego oraz poprawiła integrację miasta z otoczeniem poprzez rozwój systemu niskoemisyjnego transportu zbiorowego. Głównym komponentem inwestycji jest nowoczesny i ekologiczny Dworzec Metropolitalny. Powierzchnia całkowita budynku dworca to ponad 18 tys. mkw. Nowoczesny dworzec obsługuje autobusy komunikacji miejskiej, pozamiejskiej i dalekobieżnej. W jednej części miasta zintegrował kilka form transportu, stając się centrum komunikacyjnym nie tylko Lublina, ale całego regionu.

Całkowity koszt budowy dworca to ponad 339 mln zł, natomiast dofinansowanie z Unii Europejskiej wyniosło ponad 195 mln zł.

—aor

Czytaj więcej

20 lat Polski w UE. "Rzeczpospolita" wyróżnia samorządy

Sosnowiec: kategoria zielone inwestycje

Zagłębiowski korytarz ekologiczny

Idea Zagłębiowskiego Parku Linearnego sięga 2013 r. To wtedy powstało partnerstwo gmin zagłębiowskich, instytucji i organizacji społecznych. Istotą pomysłu jest wyznaczenie zielonego pasa (tzw. korytarza ekologicznego) przebiegającego dolinami rzek: Przemszy i Brynicy.

W ramach tego projektu w Sosnowcu powstał Park Bioróżnorodności oraz Egzotarium. Samorządowa inwestycja trwała trzy lata i kosztowała 64 mln zł. W parku znajdują się setki roślin i drzew. Dopełnieniem całości są oczka wodne, drewniane domki dla ptaków i owadów.

Egzotarium to nowoczesny, przeszklony gmach zaprojektowany z dbałością o ekologię. Budynek wykorzystuje fotowoltaikę, posiada system odzysku wody deszczowej i jest w dużej mierze zautomatyzowany, co pozwala obniżyć zużycie energii. Podziwiać w nim można wiele gatunków roślin i zwierząt pochodzących z całego świata.

—aor

Poznań: kategoria zielone inwestycje

Energia pozyskiwana z odpadów

W 2011 roku Poznań podpisał umowę w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego na realizację inwestycji – System Gospodarki Odpadami dla Miasta Poznania. Koszt inwestycji to ponad 1 mld zł, z czego około 350 mln zł to dotacja z UE.

W ramach projektu została wybudowana spalarnia umożliwiająca utylizację do 210 tys. ton odpadów komunalnych rocznie, dzięki czemu zmniejszyła się ilość śmieci kierowanych na tradycyjne składowisko. Spalarnia produkuje rocznie ponad 100 tys. MW energii elektrycznej oraz ponad 300 tys. GJ energii cieplnej odzyskanej ze spalonych odpadów. Instalacja termicznego przekształcania śmieci służy łącznie 740 tys. mieszkańcom: samego Poznania oraz dziewięciu gmin powiatu poznańskiego. Władze podkreślają, że jest to nowoczesne, ekologiczne, bezpieczne rozwiązanie problemu odpadów komunalnych.

—aor

Kartuzy: kategoria zielone inwestycje

Rekultywacja czterech jezior

Koszt rekultywacji, czyli przywrócenia biologicznej aktywności zdegradowanych i zanieczyszczonych czterech jezior w Kartuzach: Mielenko, Karczemne, Klasztorne Małe i Klasztorne Duże, przekroczył 60 mln zł, z czego ponad 50 mln pokryło dofinansowanie unijne.

Najtrudniejszym zadaniem było wyciągnięcie osadów zanieczyszczonych m.in. metalami ciężkimi i ropopochodnymi odpadami z dna Jeziora Karczemnego.

Podczas oczyszczania wydobyto ok. 240 m sześc. samego osadu. Prowadzona była też rekultywacja chemiczna i biologiczna. W tym pierwszym przypadku do wszystkich czterech akwenów wprowadzono ok. 550 ton koagulantu, a w ramach działań biologicznych w jeziorach pojawiło się ok. 600 tys. narybku, głównie sandacza.

Działaniami dopełniającymi realizację projektu jest budowa infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej.

—aor

Województwo zachodniopomorskie: kategoria zielone inwestycje

Pierwszy pasywny urząd w Polsce

Nowa siedziba urzędu marszałkowskiego województwa zachodniopomorskiego to pierwszy w Polsce pasywny budynek administracji publicznej i jeden z kilkunastu w Europie.

Obiekt ma pompy cieplne i instalacje fotowoltaiczne. Jest samowystarczalny, jeśli chodzi o ogrzewanie, wykorzystywana jest tzw. woda szara, czyli podczyszczona deszczówka, która służy m.in. do spłukiwania toalet. Pomieszczenia są chłodzone i ogrzewane dzięki ekologicznym rozwiązaniom, zużycie wody w bateriach ograniczono do 4 l na minutę, zainstalowano czujniki i energooszczędne oświetlenie. Duże wrażenie robi atrium wypełnione roślinnością, strumykami, wodospadem i miniaturą rzeki na podłodze. Jedna ze ścian jest obsadzona roślinnością, ma powierzchnię 86 mkw. i posadzono na niej ponad trzy tysiące roślin. Nowa siedziba kosztowała łącznie ok. 200 mln zł. 76 proc. tej kwoty pokryły dotacje unijne.

—aor

Warszawa: kategoria Kultura i Edukacja

Wyjątkowe podejście do nauki

Centrum Nauki Kopernik w Warszawie stanowi atrakcję turystyczną o międzynarodowej skali oddziaływania, jest instytucją o wyjątkowym charakterze. Od momentu otwarcia do połowy 2023 r. przyciągnęło już 12 mln gości. Centrum to placówka nowego typu, specjalizująca się w interaktywnej edukacji naukowej i kulturalnej. Służy kształceniu, popularyzacji kultury i wiedzy, komunikacji naukowej i rozrywce.

Przestrzeń z roku na rok ewoluuje, zaskakując gości innowacyjnymi atrakcjami, a nieszablonowe podejście do nauki i eksperymentowania to również promocja samodzielnego myślenia.

Inwestorem jest miasto stołeczne Warszawa. Budowa pochłonęła 365 mln zł, przy 207 mln zł z funduszy UE.

—acw

Czytaj więcej

Nie wydawać funduszy z KPO za wszelką cenę

Katowice: kategoria Kultura i Edukacja

Inspirująca transformacja

Katowicka Strefa Kultury to inspirujący przykład poprzemysłowej transformacji miasta. Na terenach byłej kopalni „Katowice” powstały: Międzynarodowe Centrum Kongresowe, nowa siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia oraz Muzeum Śląskie.

Wszystkie obiekty to architektoniczne perełki, obsypane nagrodami. Budynek MCK nawiązuje do tradycji górniczych. Charakteryzuje się bryłą w kształcie czarnego prostopadłościanu, przeciętą zielonym dachem z pasażem pieszym i tarasem. Z kolei konstrukcja nowej siedziby NOSPR utrzymana jest w estetyce inspirowanej katowickim zabytkowym osiedlem Nikiszowiec. Budowa tych dwóch obiektów kosztowała ok. 685 mln zł (ok. 330 mln zł z funduszy UE).

—acw

Łódź: kategoria społeczeństwo

Nowe życie dla centrum

Nowe Centrum Łodzi to pionierski, jeden z największych w Polsce projektów rewitalizacji przestrzeni miejskiej. Zakłada kompleksowe zmiany na obszarze 100 hektarów w samym centrum. W zakres projektu wchodzą m.in. rewitalizacja historycznej zabudowy wielkomiejskiej z przełomu XIX i XX wieku, budowa nowych połączeń drogowych czy powstanie zupełnie nowych przestrzeni dla mieszkańców o funkcjach kulturalnych, komercyjnych i mieszkaniowych.

Na realizację kolejnych etapów miasto pozyskało łącznie ok. 540 mln zł z funduszy UE.

Wyróżniającą się inwestycją w Łodzi jest też budowa wielofunkcyjnej hali sportowo-widowiskowej, czyli znanej już Atlas Areny. W 2022 r. obiekt odwiedziło ok. 600 tys. osób. Dofinansowanie z UE sięgnęło ok. 85 mln zł.

—acw

Białystok: kategoria społeczeństwo

W hołdzie trudnej historii

Muzeum Pamięci Sybiru powstało z inicjatywy władz miasta Białystok. Ma na celu upamiętnienie i upowszechnianie wiedzy o Polakach, którzy od końca XVI w. aż do połowy XX w. byli niewoleni i zsyłani na Syberię i do Kazachstanu.

Muzeum ulokowane jest na terenie przedwojennych polskich magazynów wojskowych. To właśnie tam grupowano aresztowaną ludność, a z pobliskiego kolejowego Dworca Poleskiego odchodziły transporty na Wschód.

Bryła budynku jest prosta, surowa, otoczona lasem stalowych słupów, co symbolizuje m.in. bezkres syberyjskiej tajgi. Muzeum zostało otwarte w 2021 r., w 2023 r. otrzymało Nagrodę Muzealną Rady Europy 2024. Koszt inwestycji wraz z ekspozycją i wyposażeniem był relatywnie nieduży i wyniósł ok. 56 mln zł, z czego 6,8 mln zł to dotacja unijna.

—acw

Bydgoszcz: kategoria społeczeństwo

Postindustrialna wizytówka miasta

Odrestaurowany zabytkowy kompleks budynków Młyny Rothera na Wyspie Młyńskiej stał się wizytówką Bydgoszczy, przyciągając turystów i mieszkańców. Znajdują się tam stałe wystawy, pokazujące m.in. przemysłowe dziedzictwo miasta, organizowane są różne wydarzenia: koncerty, wykłady, warsztaty itp. Z punktu widokowego można zobaczyć panoramę Bydgoszczy. Potężne budynki Młynów Rothera stanowią przykład architektury industrialnej z połowy XIX w. W przeszłości Wyspa Młyńska stanowiła zaplecze gospodarcze miasta, w latach 90. XX w. utraciła swoją funkcję. Przez wiele lat przestrzenie dawnych młynów popadały w ruinę, dopiero kompleksowa rewitalizacja, zrealizowana przez władze miasta, przywróciła im blask. Łącznie projekt kosztował ok. 105 mln zł, z czego datacje z UE to ok. 53 mln zł.

—acw

Województwo wielkopolskie: kategoria społeczeństwo

Najlepszy w Polsce szpital dla dzieci

Wielkopolskie Centrum Zdrowia Dziecka to jeden z najnowocześniejszych i największych szpitali pediatrycznych w Polsce i Europie Środkowej. Jest pierwszym od kilku dekad publicznym obiektem szpitalnym w Poznaniu wybudowanym od zera.

Szpital jest podzielony na dwie części. Tzw. oddziały łóżkowe (jednoosobowe sale, każda z własnym węzłem sanitarnym) przeznaczone są dla 354 dzieci i ich opiekunów. Druga część to zespół oddziałów diagnostyczno-ratunkowo-zabiegowych, w tym pierwszy w województwie pediatryczny Szpitalny Oddział Ratunkowy. Projekt obejmował budowę szpitala, a także wyposażenie placówki w najnowocześniejszy sprzęt. Jego całkowita wartość sięgnęła niemal 460 mln zł, z czego współfinansowanie z funduszy UE to 237 mln zł.

—acw

Wskazanie kilku najlepszych, najciekawszych jest zadaniem niezwykle trudnym. Niemniej redakcja „Rzeczpospolitej” starała się wyróżnić te o największym oddziaływaniu w skali lokalnej, regionalnej czy krajowej. Te, które kompleksowo rozwiązywały problemy mieszkańców, były najbardziej innowacyjne, czasami idąc wbrew aktualnym trendom.

Wyróżnienia przyznawaliśmy samorządom gminnym, miejskim, powiatowym i wojewódzkim w czterech szeroko pojętych kategoriach: zrównoważony transport, zielone inwestycje, kultura i edukacja oraz społeczeństwo. Poniżej przedstawiamy 15 naszym zdaniem najlepszych inwestycji 20-lecia Polski w UE.

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Inwestycje
Ruszyła nowa fala prac na budowach linii tramwajowych
Materiał Promocyjny
BaseLinker uratuje e-sklep przed przestojem
Inwestycje
Szkolny dzwonek na placu budowy. Przeciąga się część wakacyjnych remontów
Inwestycje
W Małopolsce właśnie przybyło szybkich dróg
Inwestycje
Samorządy inwestują w infrastrukturę i komunikację
Inwestycje
Z myślą o najmłodszych. Miasta rewitalizują place zabaw