Najlepsze samorządowe inwestycje dwóch dekad Polski w Unii Europejskiej

Wskazanie kilku najlepszych, najciekawszych jest zadaniem niezwykle trudnym. Niemniej redakcja „Rzeczpospolitej” starała się wyróżnić te o największym oddziaływaniu w skali lokalnej, regionalnej czy krajowej. Te, które kompleksowo rozwiązywały problemy mieszkańców, były najbardziej innowacyjne, czasami idąc wbrew aktualnym trendom.

Wyróżnienia przyznawaliśmy samorządom gminnym, miejskim, powiatowym i wojewódzkim w czterech szeroko pojętych kategoriach: zrównoważony transport, zielone inwestycje, kultura i edukacja oraz społeczeństwo. Poniżej przedstawiamy 15 naszym zdaniem najlepszych inwestycji 20-lecia Polski w UE.

Gdańsk: kategoria transport

Imponujące inwestycje

Gdański Projekt Komunikacji Miejskiej to wieloletnia i wieloetapowa inwestycja, której celem jest system transportu publicznego, sprzyjającego zmniejszeniu zatłoczenia i zanieczyszczenia na terenie miasta.

Ten szeroko zakrojony projekt obejmuje budowę i modernizację linii tramwajowych (przykładowo – nowej linii tramwajowej łączącej Śródmieście z dzielnicą Chełm czy nowej linii w dzielnicy Gdańsk Południe), konieczną przebudowę układu drogowego wraz z nowymi ulicami, budowę i modernizację zajezdni i węzłów integracyjnych, nowy system wiat przystankowych i informacji pasażerskiej czy w końcu zakup nowoczesnego energooszczędnego taboru tramwajowego. Prace przy pierwszym etapie rozpoczęły się już w 1996 roku. Koszt tylko IV etapu projektu GPKM to ok. 540 mln zł.

Jednocześnie Gdańsk realizuje jedne z największych w Polsce inwestycji drogowych. Imponująca w swojej skali budowa Trasy Sucharskiego kosztowała 440 mln zł (Unia dołożyła 350 mln zł), a budowa Trasy Słowackiego (łączącego port morski z lotniskiem) – 1,4 mld zł (wkład z UE to 1 mld zł).

—aor

Wrocław: kategoria transport

Nowe trasy i pojazdy

Wrocław w ostatnich kilku latach intensywnie wykorzystywał pieniądze unijne do zmian w komunikacji miejskiej i transporcie. To nie tylko nowe trasy tramwajowe na zachodzie czy południowym wschodzie, ale także nowy częściowo niskopodłogowy tabor.

Szczególnie warto tu zwrócić uwagę na cztery projekty z dofinansowaniem Unii Europejskiej. Są to: budowa tramwaju przez Popowice i Szczepin wraz z przebudową mostów, budową dróg rowerowych, udogodnień dla osób z niepełnosprawnościami czy dwoma węzłami przesiadkowymi łączącymi autobus, tramwaj z koleją regionalną i dalekobieżną. Dumą miasta jest też podobnie duża inwestycja budowy trasy autobusowo-tramwajowej na Nowy Dwór. Ważne było dla Wrocławia, by po nowych szynach jeździł coraz nowszy tabor. Tylko w latach 2017–2020 udało się kupić 56 częściowo niskopodłogowych tramwajów.

Ostatnie zadanie, które zasługuje na szczególną uwagę, to konsekwentna budowa tras obwodnicowych w mieście. Zarządzającym ruchem miejskim konsekwentnie chodzi o ograniczanie w centrach osiedli ruchu samochodowego.

—aor

Lublin: kategoria transport

Komunikacyjne centrum

Zintegrowane Centrum Komunikacyjne powstało w ramach kluczowego projektu unijnego realizowanego przez miasto Lublin. Pełni funkcję węzła komunikacji publicznej łączącego różne rodzaje transportu zbiorowego w obszarze Lubelskiego Obszaru Funkcjonalnego.

Głównym celem projektu jest rozwój i usprawnienie systemu komunikacyjnego w obszarze LOF. Realizacja projektu przyczyniła się do odciążenia infrastruktury miejskiej od nadmiernego ruchu drogowego oraz poprawiła integrację miasta z otoczeniem poprzez rozwój systemu niskoemisyjnego transportu zbiorowego. Głównym komponentem inwestycji jest nowoczesny i ekologiczny Dworzec Metropolitalny. Powierzchnia całkowita budynku dworca to ponad 18 tys. mkw. Nowoczesny dworzec obsługuje autobusy komunikacji miejskiej, pozamiejskiej i dalekobieżnej. W jednej części miasta zintegrował kilka form transportu, stając się centrum komunikacyjnym nie tylko Lublina, ale całego regionu.

Całkowity koszt budowy dworca to ponad 339 mln zł, natomiast dofinansowanie z Unii Europejskiej wyniosło ponad 195 mln zł.

—aor

Czytaj więcej

Z regionów

20 lat Polski w UE. "Rzeczpospolita" wyróżnia samorządy

W tym roku mijają dwie dekady naszej obecności w Unii Europejskiej, podczas których polskie miast...

Sosnowiec: kategoria zielone inwestycje

Zagłębiowski korytarz ekologiczny

Idea Zagłębiowskiego Parku Linearnego sięga 2013 r. To wtedy powstało partnerstwo gmin zagłębiowskich, instytucji i organizacji społecznych. Istotą pomysłu jest wyznaczenie zielonego pasa (tzw. korytarza ekologicznego) przebiegającego dolinami rzek: Przemszy i Brynicy.

W ramach tego projektu w Sosnowcu powstał Park Bioróżnorodności oraz Egzotarium. Samorządowa inwestycja trwała trzy lata i kosztowała 64 mln zł. W parku znajdują się setki roślin i drzew. Dopełnieniem całości są oczka wodne, drewniane domki dla ptaków i owadów.

Egzotarium to nowoczesny, przeszklony gmach zaprojektowany z dbałością o ekologię. Budynek wykorzystuje fotowoltaikę, posiada system odzysku wody deszczowej i jest w dużej mierze zautomatyzowany, co pozwala obniżyć zużycie energii. Podziwiać w nim można wiele gatunków roślin i zwierząt pochodzących z całego świata.

—aor

Poznań: kategoria zielone inwestycje

Energia pozyskiwana z odpadów

W 2011 roku Poznań podpisał umowę w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego na realizację inwestycji – System Gospodarki Odpadami dla Miasta Poznania. Koszt inwestycji to ponad 1 mld zł, z czego około 350 mln zł to dotacja z UE.

W ramach projektu została wybudowana spalarnia umożliwiająca utylizację do 210 tys. ton odpadów komunalnych rocznie, dzięki czemu zmniejszyła się ilość śmieci kierowanych na tradycyjne składowisko. Spalarnia produkuje rocznie ponad 100 tys. MW energii elektrycznej oraz ponad 300 tys. GJ energii cieplnej odzyskanej ze spalonych odpadów. Instalacja termicznego przekształcania śmieci służy łącznie 740 tys. mieszkańcom: samego Poznania oraz dziewięciu gmin powiatu poznańskiego. Władze podkreślają, że jest to nowoczesne, ekologiczne, bezpieczne rozwiązanie problemu odpadów komunalnych.

—aor

Kartuzy: kategoria zielone inwestycje

Rekultywacja czterech jezior

Koszt rekultywacji, czyli przywrócenia biologicznej aktywności zdegradowanych i zanieczyszczonych czterech jezior w Kartuzach: Mielenko, Karczemne, Klasztorne Małe i Klasztorne Duże, przekroczył 60 mln zł, z czego ponad 50 mln pokryło dofinansowanie unijne.

Najtrudniejszym zadaniem było wyciągnięcie osadów zanieczyszczonych m.in. metalami ciężkimi i ropopochodnymi odpadami z dna Jeziora Karczemnego.

Podczas oczyszczania wydobyto ok. 240 m sześc. samego osadu. Prowadzona była też rekultywacja chemiczna i biologiczna. W tym pierwszym przypadku do wszystkich czterech akwenów wprowadzono ok. 550 ton koagulantu, a w ramach działań biologicznych w jeziorach pojawiło się ok. 600 tys. narybku, głównie sandacza.

Działaniami dopełniającymi realizację projektu jest budowa infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej.

—aor

Województwo zachodniopomorskie: kategoria zielone inwestycje

Pierwszy pasywny urząd w Polsce

Nowa siedziba urzędu marszałkowskiego województwa zachodniopomorskiego to pierwszy w Polsce pasywny budynek administracji publicznej i jeden z kilkunastu w Europie.

Obiekt ma pompy cieplne i instalacje fotowoltaiczne. Jest samowystarczalny, jeśli chodzi o ogrzewanie, wykorzystywana jest tzw. woda szara, czyli podczyszczona deszczówka, która służy m.in. do spłukiwania toalet. Pomieszczenia są chłodzone i ogrzewane dzięki ekologicznym rozwiązaniom, zużycie wody w bateriach ograniczono do 4 l na minutę, zainstalowano czujniki i energooszczędne oświetlenie. Duże wrażenie robi atrium wypełnione roślinnością, strumykami, wodospadem i miniaturą rzeki na podłodze. Jedna ze ścian jest obsadzona roślinnością, ma powierzchnię 86 mkw. i posadzono na niej ponad trzy tysiące roślin. Nowa siedziba kosztowała łącznie ok. 200 mln zł. 76 proc. tej kwoty pokryły dotacje unijne.

—aor

Warszawa: kategoria Kultura i Edukacja

Wyjątkowe podejście do nauki

Centrum Nauki Kopernik w Warszawie stanowi atrakcję turystyczną o międzynarodowej skali oddziaływania, jest instytucją o wyjątkowym charakterze. Od momentu otwarcia do połowy 2023 r. przyciągnęło już 12 mln gości. Centrum to placówka nowego typu, specjalizująca się w interaktywnej edukacji naukowej i kulturalnej. Służy kształceniu, popularyzacji kultury i wiedzy, komunikacji naukowej i rozrywce.

Przestrzeń z roku na rok ewoluuje, zaskakując gości innowacyjnymi atrakcjami, a nieszablonowe podejście do nauki i eksperymentowania to również promocja samodzielnego myślenia.