Polska kraina dinozaurów

Na 40-hektarowy Park Nauki i Rozrywki Krasiejów (20 km na wschód od Opola) składają się JuraPark, Park Nauki i Ewolucji oraz Park Rozrywki. To wielka rodzinna atrakcja, gdzie nauka spotyka się z rozrywką. Co roku park, usytuowany w niecce po byłej kopalni odkrywkowej, odwiedza 180–250 tysięcy osób. Park utworzyło w 2010 roku Stowarzyszenie Delta, do którego należy także Bałtowski Kompleks Turystyczny oraz Jurapark Solec.

– Jesteśmy największym parkiem tego typu w Europie – mówi nam Jolanta Labus z działu marketingu Parku Nauki i Rozrywki Krasiejów.

Przygodę w JuraParku w Krasiejowie zaczyna się od 300-metrowego multimedialnego Tunelu Czasu, do którego wjeżdża się kolejką „Kapsuła czasu”. W 8 minut poznajemy tu historię Wszechświata, zaczynając od teorii Wielkiego Wybuchu przez powstanie pierwszych galaktyk i Układu Słonecznego do formowania Ziemi i powstania życia na niej.

Ogromne gady

Warto też zajrzeć do sąsiedniego prehistorycznego oceanarium, gdzie na ekranach zobaczyć można podwodny świat ogromnych gadów, m.in. rybopodobnego Mozazaura Megalodona o długości 20 metrów i płetwojaszczura Plejozaura o długiej szyi.

A z Tunelu Czasu bezpośrednio wychodzimy na 1,5-km ścieżkę edukacyjną, przenoszącą nas do ery mezozoicznej, trwającej od 230 do 65 mln lat. Możemy tu dowiedzieć się, jak rozwijały się dinozaury – od triasu, przez jurę do kredy, kiedy wymarły.

Teorii wyjaśniających, dlaczego dinozaury wyginęły jest wiele. Jedna z nich mówi, że przyczynił się do tego olbrzymi meteoryt o średnicy 10 km, który 65 milionów lat temu spadł na Ziemię w pobliżu Półwyspu Jukatan. Na skutek jego uderzenia Ziemia zatrzęsła się, przeszły potężne burze, a oceany wyrzucały z siebie wielkie masy wody. Eksplozja wywołała klimatyczne zmiany i wiele roślin, które były pokarmem dla dinozaurów wyginęło, co przyczyniło się do ostatecznej klęski prehistorycznych gadów.

Ale wokół ścieżki edukacyjnej świat prehistorycznych zwierząt jest jeszcze w pełni rozkwitu. Ze wszystkich stron wyłaniają się modele 240 zwierząt 70 gatunków, zarówno tych żyjących wówczas na terenie Krasiejowa, jak i na świecie. Wszystkie wykonane zostały w żywicy syntetycznej w naturalnej skali. Największe to nawet 60-metrowe giganty.

– Mamy artystów i paleontologów, którzy nad nimi pracują, dokładając starań, aby modele były zgodne z tym, co mówi współczesna nauka o dinozaurach – opowiada Jolanta Labus.

I tłumaczy, że trias najstarszy okres mezozoiku – ma tu szczególne znaczenie, bo stanowisko badań paleontologicznych w Krasiejowie, jedyne takie w Europie, pochodzi właśnie z triasu. W tym czasie na Ziemi był jeden wielki kontynent Pangea o ciepłym klimacie. Ale pod koniec triasu następują zmiany. Wielka Pangea zaczyna pękać i tworzą się interkontynentalne morza i olbrzymie jeziora.

Śląski jaszczur spod Opola

W latach 70. XX wieku na terenie Krasiejowa działała odkrywkowa kopalnia iłów i marbli, używanych do produkcji cementu. Już w latach 80. pojawiały się pierwsze doniesienia o znajdowanych tutaj skamienałościach, kryjących tajemnicze szczątki.

Wkrótce się okazało, że jest to jedno z najbogatszych na świecie stanowisk triasowych kręgowców. Paleontolodzy z profesorem Jerzym Dzikiem z Instytutu Paleobiologii PAN przybyli na wyrobisku w Krasiejowie w latach 90., a systematyczne prace wykopaliskowe rozpoczęli po roku 2000 dzięki finansowemu wsparciu Cementowni Górażdże.

W 2003 roku zespół prof. Jerzego Dzika odnalazł tu szczątki dinozaura sprzed 230 mln lat.

Miał on 1,5 m długości; był stosunkowo niewielkim czworonożnym roślinożercą o długiej szyi, mocnych tylnych łapach i słabych przednich. Naukowcy nazwali go Silesaurus opolensis (Śląski jaszczur spod Opola) na cześć regionu, skąd pochodził. To najstarszy jak dotąd odkryty pradinozaur.

Na terenie wykopalisk w Krasiejowie odnaleziono także szczątki wielu innych mezozoicznych kręgowców płazów i gadów, m.in. metopozaurów, fitozaurów, aetozaurów. Metopozaury, osiągające długość do 2 m, były wodnymi rybożernymi płazami. Fitozaury to wodne drapieżniki, gady dorastające do 3,5 m, żywiące się rybami (z wyglądu przypominały krokodyle). Aetozaury – roślinożerne gady o ciele pokrytym twardym pancerzem dorastały do 3 m. Znaleziono też kości wielkiego drapieżnego gada teratozaura, który mógł osiągać 5 m długości.

Duże skupisko fragmentów ich szkieletów w tym miejscu pozwala przypuszczać, że to cmentarzysko powstało w ujściu dawnej rzeki do późnotriasowego jeziora.

W ubiegłym roku badacze znów dokonali sensacyjnego odkrycia, tym razem szczątków największego gada latającego okresu triasu. Nazwali go Ozimek volans (od gminy, na terenie której znajduje się Krasiejów). To najstarszy znany dziś przodek wielkich gadów latających kolejnych okresów jury i kredy. Miał wydłużoną sylwetkę (90 cm długości) i głowę na długiej szyi, a rozpiętość jego kończyn dochodziła do ponad pół metra. Szybował dzięki błonie lotnej na tylnych kończynach. Przypominał trochę jaszczurkę, a trochę nietoperza.

W JuraParku w Krasiejowie nad czynnym stanowiskiem paleontologicznym stoi Pawilon Paleontologiczny, do którego prowadzi nas ścieżka edukacyjna. To w nim można zobaczyć rekonstrukcję szkieletu Silesaurusa opolensisa, wykonaną przez rzeźbiarkę Marię Szubert.

Sam pawilon, autorstwa śląskich projektantów Goczołowie Architekci oraz Ovo Grąbczewscy, jest niezwykłym obiektem. Przeszklona podłoga nie tylko zabezpiecza skamieniałości triasowych płazów i gadów, ale pozwala też zwiedzającym obserwować pracujących od lipca do września paleontologów i studentów na ruchomej platformie poruszającej nad polem skamieniałości. Jest to więc jedyne muzeum na świecie, stojące na czynnym stanowisku paleontologicznym. Nad wykopaliskami stałą opiekę sprawuje Zakład Paleobiologii Uniwersytetu Opolskiego.

Pawilon zdobył I nagrodę w konkursie na zagospodarowanie terenów pokopalnianych i nagrodę SARP za najlepszy obiekt 2006 roku oraz nagrodę „Polski cement w architekturze” dla najlepszej realizacji z użyciem technologii betonowej. Minimalistyczny budynek architekci zintegrowali krajobrazem idealnie. Północna żelbetowa ściana budynku jest zarazem ścianą oporową, wzmacniającą skarpę. I podstawą górnego tarasu widokowego. A przeszklona fasada otwiera wnętrze na pokopalniany pejzaż.

Historia człowieka

W drugiej części Parku Nauki i Rozrywki Krasiejów znajduje się Park Nauki i Ewolucji Człowieka. Mamy tu przedstawioną całą historię człowieka, od momentu kiedy dinozaury wymarły przed 66 milionami lat do czasów współczesnych opowiada Jolanta Labus. To bardzo nowoczesne, multimedialne muzeum, naszpikowane elektroniką, z mnóstwem interaktywnych wystaw – dodaje.

Nakładamy w nim hełmofony i najpierw wsiadamy do promu kosmicznego, którym ruszamy w podróż w przestrzeni i czasie kierowani przez wirtualnego przewodnika. Potem pieszo poznajemy edukacyjne ekspozycje, m.in. „Okna prehistorii”, „Lustro ewolucji”, pokazujące różne wcielenia naszych przodków, wystawę rozwoju narzędzi – od najbardziej prymitywnych do współczesnej elektroniki, ekspozycję „Oetzi” z najstarszą mumią ludzką z epoki miedzi okresu przejściowego między epokami kamienia i brązu, „Rozwój naczyń” i „Rozwój pisma”.