Pantomima i inne osobliwości

– Patron nie jest przypadkowy, bo Henryk Tomaszewski był artystą znanym na całym świecie jako twórca Wrocławskiego Teatru Pantomimy, którym kierował przez 45 lat – przypomina Małgorzata Bruder, szefowa Muzeum Teatru.

Niewielki prostokątny trzykondygnacyjny budynek o powierzchni około 1300 metrów kwadratowych ma prestiżową lokalizację – między Narodowym Forum Muzyki a Pałacem Królewskim, w którym mieści się Muzeum Miejskie miasta Wrocławia.

– Myślę, że jego umiejscowienie spodobałoby się Henrykowi Tomaszewskiemu, bo dokonało się – jakby specjalnie z myślą o nim – mówi Małgorzata Bruder. – Z jednej strony ma Operę, w której zaczynał swój wrocławski artystyczny życiorys jako tancerz, z drugiej świątynię muzyki, którą kochał. Z trzeciej zaś Pałac będący domem sztuki, a ta – też była dla niego bardzo ważna.

Serce ekspozycji

W muzeum znajduje się kilka stałych ekspozycji. Jego sercem jest odtworzone mieszkanie Henryka Tomaszewskiego, a mózgiem – gabinet i biblioteka profesora Janusza Deglera.

– Mieszkanie nie jest odtworzone „jeden do jednego” – wyjaśnia szefowa Muzeum Teatru. – Tomaszewski mieszkał we Wrocławiu przy ulicy św. Jadwigi, ale miał też malutki, prześliczny domek w Karpaczu. Staraliśmy się stworzyć wrażenie, że znaleźliśmy się wśród rzeczy, które były jemu bliskie. Dlatego, na przykład, zielony pokój, który w naszym zamierzeniu jest jego miejscem prywatnym – dość dokładnie został odtworzony, jeśli chodzi o kolor ścian i sprzęty. Meble, obrazy, porcelana, które pokazujemy – stanowiły własność twórcy. Są też kolekcjonowane przez Tomaszewskiego tzw. butelki cierpliwości ze scenami Pasji w środku, które górnicy robili w podobny sposób, jak marynarze w butelkach umieszczają statki i żaglowce. Jest też pokój lalek, który rzeczywiście w Karpaczu był, ale wyglądał zupełnie inaczej i lalki też nie są tymi przekazanymi do tamtejszego muzeum. Pochodzą jednak z kolekcji, którą twórca zostawił dla siebie. W jednej z szuflad w pokoju lalek siedzi sam Henryk Tomaszewski ze swoim przyjacielem Stefanem Kajzerem – to lalki zrobione przez Annę Nabiałkowską, która była przez wiele lat świetną mimką w zespole Tomaszewskiego i jak się okazało – miała też talent plastyczny.

Trzeci z kolei pokój – pracy, to artefakty związane z Wrocławskim Teatrem Pantomimy, a także teatrami operowymi i dramatycznymi z całego świata, w których występował i pracował.

– Chcieliśmy uzyskać wrażenie, że Henryk Tomaszewski siedzi przy zabałaganionym biurku i pracuje, jako że zmarł, przygotowując XXV program Wrocławskiego Teatru Pantomimy – wyjaśnia Małgorzata Bruder. – Animacja, która pojawia się na ścianie przy biurku, powstała w oparciu o notatki i książki stanowiące kanwę niedokończonego programu – daje złudzenie, że tylko na chwileczkę gdzieś wyszedł. Widać też zatrzymane w locie frunące kartki, bo do legendy przeszły jego zeszyty, skoroszyty, w których bardzo skrupulatnie notował różne myśli, skojarzenia, tropy literackie, wycinane z gazet zdjęcia mogące stać się później inspiracją do kostiumów. To wszystko znajduje się w szufladach rozmieszczonych wzdłuż ścian całego pokoju – wśród nich teksty napisane jego ręką. Jest też biblioteka, ale nie jest jego księgozbiorem. Ten udostępnimy w bibliotece. Wiele artefaktów ma także wartość sentymentalną – wzruszające są choćby sfatygowane papucie Tomaszewskiego stojące w małej niepozornej szafce.

Zajęcia z księgozbiorem

W przestrzeni muzeum znajduje się też księgozbiór i gabinet profesora Janusza Deglera, wrocławskiego teatrologa.

– Jesteśmy chyba jedynym muzeum, które ma taki żywotny i żywy eksponat – śmieje się Małgorzata Bruder. – Profesor podarował nam cztery tysiące woluminów swojego bibliofilskiego teatrologicznego księgozbioru. Od 1985 roku, czyli od kiedy zaczął pracę na uczelni, w każdy czwartek o 13 odbywa konsultacje, czekając na tych, którzy chcą się z nim spotkać. Teraz ma je u nas. Przychodzi sporo osób – studenci, dziennikarze, przyjaciele. Z biblioteki będzie można skorzystać na miejscu dwa razy w tygodniu. Gdy dodać do tego księgozbiory podarowane przez innych artystów i Henryka Tomaszewskiego – składa się to na imponującą kolekcję, ustępującą jedynie warszawskim i krakowskim zbiorom.

Na parterze muzeum znajduje się m.in. Atelier Stefana Arczyńskiego, fotografa, prezentujące ekspozycję dokumentującą początki przyjaźni Tomaszewskiego i Arczyńskiego. Zobaczyć można zdjęcia ze spektakli Pantomimy, wyjazdów zespołu.

– Kupiliśmy negatywy dokumentujące teatralne dokonania pantomimy Tomaszewskiego, skrupulatnie fotografowane przez Stefana Arczyńskiego – w sumie około tysiąca zdjęć – wyjaśnia szefowa Muzeum Teatru. – Arczyński osobiście otwierał wystawę mimo swego zaawansowanego wieku – ma 101 lat. Ale ta przestrzeń – dedykowana fotografii teatralnej – będzie się zmieniać. Część ciemni i otoczenie wokół niej będą stałym elementem, ale będziemy w niej pokazywać prace różnych fotografów. Mamy też drugie miejsce przeznaczone dla czasowych wystaw, w którym obecnie zobaczyć można prace Wydziału Scenografii od niedawna istniejącego przy wrocławskiej ASP. To dobra okazja, by zaprezentować świetnych profesorów. Mamy też bardzo specyficzną galerię plakatów teatralnych wrocławskich sztuk – mieści się na klatce schodowej.