Sale wystawowe w nowej siedzibie Muzeum Śląskiego w Katowicach znajdują się na jej najniższych kondygnacjach, położonych kilkanaście metrów pod ziemią. Wystawy można jednak – dzięki „glasboksom”, czyli przeszklonym prostopadłościennym konstrukcjom na powierzchni gruntu i systemowi luster – oglądać w świetle dnia.
Nowa koncepcja
Otwarcie w czerwcu ub.r. nowego gmachu z 6 tys. mkw. powierzchni wystawienniczej to nowy rozdział w kilkudziesięcioletniej historii katowickiego muzeum. Przed przeprowadzką do obecnej siedziby liczba zwiedzających niewiele przekraczała 10 tys. rocznie. W ciągu ostatnich 10 miesięcy, do końca kwietnia br., wyniosła niemal 220 tys. osób. Podziemne muzea, gdy nie chodzi o kopalnie czy miejskie piwnice, to koncepcja wciąż stosunkowo nowa i niezbyt często przez projektantów proponowana.
Z siedmiu kondygnacji gmachu Muzeum Śląskiego, który zbudowano za 274 mln zł (z czego 85 proc. sfinansowano z dotacji UE) na terenie zamkniętej kopalni Katowice, cztery znajdują się poniżej powierzchni ziemi. Rozwiązanie takie – autorami projektu są austriaccy architekci z Grazu – pozwoliło zachować dotychczasowy krajobraz i przemysłowy charakter centrum miasta, a zarazem ożywić opuszczone budynki kopalni. W dawnym magazynie odzieży roboczej mieści się dziś Centrum Scenografii Polskiej, a na wieży szybu Warszawa II powstał punkt widokowy. Sąsiadujące ze sobą siedziby muzeum i Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia oraz Międzynarodowe Centrum Kongresowe, wszystkie oddane do użytku w 2015 r., tworzą wraz ze zrewitalizowaną zabudową przemysłową Strefę Kultury – nową jakość w przestrzeni publicznej i społecznej Katowic.
Do siedziby odpowiadającej jego randze oraz znaczeniu regionu dla polskiej kultury i gospodarki Muzeum Śląskie miało się wprowadzić już w 1939 r. Nie zdążono jej jednak otworzyć przed wybuchem wojny. Jeden z najnowocześniejszych budynków muzealnych w Europie, całkowicie ukończony, zburzyli Niemcy podczas okupacji. Muzeum ponownie otwarto dopiero w latach 80., gdy muzealnicy przejęli i zagospodarowali na swoje potrzeby gmach katowickiego hotelu Grand.
Zajrzeć przez okno
Pomimo skromnych warunków i raczej niewielkiej liczby zwiedzających Muzeum Śląskie prowadziło rozległą działalność badawczą i zgromadziło bogate zbiory – łącznie prawie 120 tys. eksponatów. Dział etnologii dokumentujący kulturę ludową, plebejską i mieszczańską Górnego Śląska zebrał 7 tysięcy eksponatów, w tym blisko tysiąc strojów ludowych, narzędzia rolnicze, miejskie meble i sprzęt gospodarstwa domowego, dewocjonalia, zabawki. Kolekcja fotograficzna liczy 35 tys. zdjęć, a zbiory działu historii – tysiące dokumentów osobistych i życia społecznego, „silesianów”, starych druków, pocztówek, sztandarów, a także militaria.
