Projekt to wspólne przedsięwzięcie Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Fundacji Gospodarki i Administracji Publicznej oraz Grupy Lux Med. Pod lupę wzięto 66 miast na prawach powiatu.
– Tworząc Indeks Zdrowych Miast zadaliśmy sobie wiele pytań: co oznacza termin zdrowe miasto, jakie są główne obszary, w których miasta mogą i podejmują działania, aby poprawić jakość życia, a zarazem zdrowie mieszkańców. Patrzyliśmy zarówno na praktyki polskich, jak i zagranicznych miast, oczywiście uwzględniając specyfikę naszych samorządów. Skupiliśmy się na miastach na prawach powiatu, aby móc porównać jednostki samorządu terytorialnego, które mają podobne zadania i funkcje – tłumaczy dr hab. Agnieszka Chłoń-Domińczak, prof. SGH, prorektorka ds. nauki Szkoły Głównej Handlowej.
Analizie podano osiem obszarów funkcjonowania miast. Największy wpływ na ostateczny wynik w zestawieniu miał obszar zdrowie (32,9 proc.), a po nim kolejno: środowisko, ludność i pokolenia, mieszkalnictwo, infrastruktura, przestrzeń, usługi komunalne i społeczne, edukacja. Naukowcy spojrzeli na nie pod kątem wpływu na zdrowie mieszkańców.
Najwyższe noty w Indeksie Zdrowych Miast uzyskały: Warszawa (100 pkt.), Opole (95,8 pkt.) oraz Chorzów (85,6 pkt.). Kolejne miejsca w pierwszej dziesiątce zajęły: Gdańsk, Rzeszów, Koszalin, Białystok, Gdynia, Sopot, Poznań.
Mocne strony polskich miast
Przyglądając się bliżej wynikom z poszczególnych obszarach widać spore zróżnicowanie jeśli chodzi o to, które miasta zajmowały w nich czołowe miejsca. Dla przykładu – Warszawa, czyli „zwycięzca” całego Indeksu, w żadnym z ośmiu analizowanych obszarów nie zajął pierwszego miejsca. Stolica z reguły była jednak w czołówce lub jej pobliżu – i to przesądziło o sukcesie.
Czytaj więcej
Mimo ubytków w dochodach własnych i obniżeniu potencjału inwestycyjnego te miasta i gminy, które przygotowały się na gorsze czasy, są w stanie kontynuować swoje strategie rozwojowe.
Biorąc pod uwagę pojedyncze wskaźniki, jakie naukowcy analizowali w ramach poszczególnych obszarów da się zaważyć mocne strony różnych miast. Leszno można na przykład nazwać miastem przyjaznym rowerzystom (na 100 km kw. powierzchni przypada tam 186,4 km dróg rowerowych; średnia z wszystkich miast wyniosła 74,1 km). W Sopocie jest najwięcej obiektów sportowych przypadających na 100 tys. mieszkańców (średnia tego miasta to 189, a średnia dla Polski – 19,7). Z kolei o tytuł najbardziej zielonych miast w kraju mogą spokojnie występować Chorzów i Olsztyn. Z analiz wynika, że tereny zielone zajmują jedną czwartą ich powierzchni.
Wracając natomiast do zdrowia – Warszawa może pochwalić się największą liczbą programów polityki zdrowotnej (takich, które mogą być finansowane z budżetu samorządów, duża część to programy profilaktyczne). Jest ich aż 359, podczas gdy średnia badanych miast to 42. Jeśli jednak weźmiemy wielkość środków wydawanych na zdrowia w przeliczeniu na jednego mieszkańca, najlepiej wypada Opole. To właśnie miasto otwiera pierwszą trójkę obszaru „Zdrowie”. Po nim są Warszawa i Chorzów.
Dobre szkoły i rozwinięta infrastruktura
A jak sytuacja wygląda w innych obszarach? W przypadku środowiska naukowcy analizowali m.in. takie parametry jak stężenie pyłów PM10 w powietrzu, powierzchnia terenów zielonych czy długość ścieżek rowerowych w relacji do długości dróg. Pierwsza trójka z tego obszaru to kolejno: Sopot, Olsztyn i Poznań.
W obszarze „Ludność i pokolenia” pierwsze miejsce zajął Rzeszów, a po nim Warszawa i Suwałki. Analizując go wzięto pod uwagę m.in. takie zjawiska jak struktura demograficzna, saldo migracji, wskaźnik feminizacji. Uwzględniono też dane bezpośrednio wskazujące na stan zdrowia mieszkańców, czyli np. liczbę przedwczesnych zgonów (przed 65 r.ż.), czy liczbę zgonów z powodu chorób cywilizacyjnych.
Czołówka obszaru „Mieszkalnictwo” to z kolei Gliwice, Wrocław, Sopot. Dodajmy, że w Indeksie Zdrowych Miast obszar ten został zdefiniowany jako działania samorządu zwiększające dostępność mieszkań o odpowiedniej jakości, lokalizacji i cenie dla obywateli.
Czytaj więcej
Aby sprawdzić, jak wygląda zaangażowanie regionów Polski w zieloną transformację, Bank Millennium opracował indeks ekoinnowacyjności.
Ciekawie wygląda też pierwsza trójka najlepszych miast z obszaru „Infrastruktura”. Podium zajmują kolejno: Nowy Sącz, Zamość, Krosno. Na jakiej podstawie naukowcy ją wyłonili? Jak czytamy w raporcie, starali się wychwycić takie zjawiska jak sposób rozmieszczenia miejskiej infrastruktury transportowej i jej rodzaje, a także to, czy w danym mieście nie występuje np. nadmierne natężenie ruchu w odniesieniu do przepustowości danego układu komunikacyjnego.
W przypadku obszaru „Przestrzeń” celem było z kolei uchwycenie zależności pomiędzy zagospodarowaniem przestrzennym miasta oraz stanem zdrowotności jego mieszkańców. Tu wzięto pod uwagę np. dostęp do infrastruktury błękitno-zielonej (analizując m.in. udział terenów zielonych w ogólnej powierzchni miasta). Do tego dodano też wskaźniki odnoszące się do rozwoju transportu miejskiego czy jego rodzaju. W efekcie czołowe miejsca w tym obszarze zajęły: Świnoujście, Chorzów i Rybnik.
Ostatnie dwa obszary wzięte pod uwagę przy tworzeniu indeksu to usługi komunalne i społeczne (czyli np. podłączenia do sieci wod.-kan., ale też liczba dzieci objętych opieką żłobkową) oraz edukacja (np. średnie wyniki poszczególnych miast w egzaminach zewnętrznych). W przypadku usług komunalnych pierwsza trójka to: Rzeszów, Kraków i Leszno, a edukacji: Białystok, Nowy Sącz, Warszawa.
Warszawa – zdrowa i… nieuprzejma
Twórcy Indeksu Zdrowych Miast zapowiadają, że kolejnym etapem projektu będą badania ankietowe realizowane wśród przedstawicieli administracji samorządowej i mieszkańców. Indeks w obecnym kształcie powstał na bazie danych z Banku Danych Lokalnych GUS lub z innych źródeł administracyjnych.
Projekt jest jednym z co najmniej kilku tego typu zestawień, których celem jest analiza jakości życia mieszkańców poszczególnych samorządów. Jednym z najpopularniejszych jest ranking „Gmina Dobra do Życia” realizowany przez Serwis Samorządowy PAP. W jego najnowszej edycji na pierwszym miejscu wśród miast na prawach powiatu również uplasowała się Warszawa (po niej był Sopot i Wrocław).
Inne zestawienie, w którym stolica również uplasowała się na podium, to ranking najbardziej… nieuprzejmych miast. Pierwsze miejsce na podium zajęła w nim Łódź, drugie Lublin. Na drugim biegunie, wśród miast uznanych za najbardziej „uprzejme” znalazł się Szczecin, Wrocław i Katowice. Ranking powstał na podst. wyników badań ankietowych realizowanych wśród mieszkańców.
