Jakie są bariery rozwoju miejskich obszarów funkcjonalnych? Nowy raport

Takiego zdania jest spora część samorządowców, uczestników badania opinii społecznej, które przeprowadziła Unia Metropolii Polskich i które opisano w raporcie „Terytoria współpracy”. Są to osoby zaangażowane we współpracę miejskich obszarów funkcjonalnych. Z ich wypowiedzi wynika, że MOF mają spory potencjał integracyjny i rozwojowy, lecz współpraca pomiędzy samorządami wymaga systemowego wsparcia: organizacyjnego, finansowego i legislacyjnego.

– Potrzebne są albo ustawa metropolitalna, albo zapisy, które zadbają o rozwiązania metropolitalne – tłumaczy Tomasz Fijołek z UMP. Dodaje przy tym, że powinny być to rozwiązania uwzględniające różne indywidualne zasady współpracy w ramach MOF. – Przyszłe regulacje powinny uwzględniać zróżnicowanie MOF-ów, nie narzucać jednego modelu, lecz dawać ramy do adaptacji – tłumaczy.

Potrzeba mądrych rozwiązań prawnych

W Polsce dominują dwa modele organizacyjne stowarzyszenia i porozumienia międzygminne. W pierwszej formule działa Metropolia Poznań czy Łódzki Obszar Metropolitalny. W drugiej: Kielecki Obszar Metropolitalny czy Związek MOF Olsztyna. Tylko Górnośląsko-Zaglębiowska Metropolia działa na podstawie ustawy.

Czytaj więcej

Z regionów

Gdzie naprawdę rośnie polska gospodarka? Regionalne wyniki zaskakują

Za awansem Polski do elity światowych gospodarek stoi siła gospodarek lokalnych. Które regiony ci...

Z badania wynika, że w niemal wszystkich MOF-ach pojawił się postulat wprowadzenia aktu prawnego, który:

● określiłby status prawny MOF-ów/metropolii,

● przypisałby im konkretne kompetencje i zadania,

● zapewniłby im stabilne źródła finansowania,

● uregulowałby relacje z innymi szczeblami administracji, w tym z zarządem samorządu województwa.

Zacytowani samorządowcy uważają, iż brak takiej ustawy sprawia, że MOF-y są „strukturami bez kręgosłupa” – mają ambicje i potencjał, ale nie mają narzędzi, by je realizować. Wskazywano też, że ustawa powinna być elastyczna – dostosowana do specyfiki różnych regionów, a nie narzucająca model dla całego kraju – napisano w raporcie.

Na jakich sprawach skupia się współpraca?

Wyniki badania wskazują, że dla respondentów w ramach współpracy Miejskich Obszarów Funkcjonalnych priorytetami są: infrastruktura drogowa (w tym rowerowa) oraz transport publiczny. Na trzecim miejscu znalazły się działania środowiskowe i adaptacja do zmian klimatu. To, zdaniem autorów, odzwierciedla rosnącą świadomość ekologiczną i potrzebę wspólnych działań w zakresie ochrony środowiska. Obszary, takie jak efektywność energetyczna, planowanie przestrzenne, gospodarka odpadami oraz infrastruktura wodno-kanalizacyjna, również uzyskały wysokie noty, co potwierdza ich istotność w kontekście zrównoważonego rozwoju.

Przykładami projektów transportowych zrealizowanych w ramach MOF są Poznańska Kolej Metropolitalna, Szczecińska Kolej Metropolitalna, bilet aglomeracyjny we Wrocławiu czy bilet metropolitalny w Krakowie.

Czytaj więcej

Finanse w regionach

Gdzie popłynie najwięcej pieniędzy z PIT w 2026 roku? Znamy najbogatsze gminy i miasta

Zasobność lokalnych budżetów zależy w coraz większym stopniu od poziomu dochodów mieszkańców. Spr...

Różne okazały się jednak wskazania dla przedstawicieli różnych typów samorządów. Przedstawiciele biur Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych szczególnie wysoko ocenili znaczenie transportu publicznego, działań środowiskowych oraz koordynacji rozwoju. Gminy miejskie i powiaty wskazywały infrastrukturę drogową jako najważniejszy obszar współpracy, ale również częściej niż inne grupy podkreślały znaczenie edukacji, usług społecznych i bezpieczeństwa. Zaś gminy miejsko-wiejskie i wiejskie, oprócz infrastruktury drogowej, zwracały uwagę na znaczenie infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, planowania przestrzennego i gospodarki odpadami.

W raporcie napisano: „Dla gmin wiejskich najważniejsze są sprawy podstawowe. Tam, gdzie wciąż brakuje kanalizacji, a drogi gruntowe zamieniają się w błoto po każdym deszczu, trudno mówić o inwestycjach w kulturę czy innowacje. Priorytety są jasne: wodociągi, oświetlenie, szkoły, czyste powietrze. To nie są wielkie strategie – to codzienne potrzeby mieszkańców, które trzeba zaspokoić, zanim zacznie się myśleć o czymś więcej. Z kolei miasta – zwłaszcza te centralne – patrzą szerzej. Ich mieszkańcy oczekują sprawnej komunikacji, zielonych przestrzeni, dostępu do kultury i nowoczesnej edukacji. Dlatego w miejskich priorytetach pojawiają się takie tematy jak: transport publiczny, rewitalizacja przestrzeni, rozwój szkolnictwa zawodowego czy działania na rzecz klimatu". 

Co ciekawe, samorządowcy zapytani o obszary, w których występują największe bariery we współpracy, wskazali te dziedziny, które dla nich są najważniejsze, czyli infrastrukturę drogową, transport publiczny, infrastrukturę wodno-kanalizacyjną i działania dotyczące efektywności energetycznej. – To pokazuje, że bez zmiany narzędzi, stabilnego finansowania oraz ram legislacyjnych coraz trudniej się współpracuje – dodaje Tomasz Fijołek. Brak ogólnych ram powoduje piętrzenie kłopotów organizacyjnych.