A wyróżnienia w kategorii duże i średnie gminy miejskie otrzymały miasta Głogów i Rzeszów oraz Kołobrzeg, a w kategorii gminy wiejskiej – Markowa.
Konkurs „Samorząd Dla Dziedzictwa” jest nowym przedsięwzięciem o zasięgu ogólnopolskim skierowany bezpośrednio do władz lokalnych. Dzięki konkursowi wyłaniane i nagradzane są samorządy, które modelowo realizują uchwalone przez siebie Gminne Programy Opieki nad Zabytkami.
- Pokazuje on, jak znaczącą funkcję pełnią samorządy lokalne w ochronie i zarządzaniu dziedzictwem kulturowym oraz jak podejmowane działania przekładają się na rozwój gmin – podkreśla Julia Włodarczyk, z Narodowego Instytutu Dziedzictwa (NID).
Dostrzegają potencjał zabytków
Tegorocznym laureatem w kategorii duże i średnie gminy miejskie zostało miasto Ełk.
Zdaniem jury pod przewodnictwem prof. Moniki Murzyn-Kupisz władze tego miasta wnikliwie przeanalizowały zasób swojego dziedzictwa kulturowego i wzorowo wypełniły ustawowy obowiązek opieki nad zabytkami.
- Miasto dostrzegło tkwiący w tym zasobie potencjał i skutecznie wykorzystało go dla rozwoju społecznego, ekonomicznego i tożsamościowego miasta. Dobrze zaprojektowane i konsekwentnie realizowane zadania pozwoliły na przywrócenie miastu i mieszkańcom unikalnych zabytkowych przestrzeni, takich jak zaadaptowana na potrzeby muzeum stacja kolei wąskotorowej – wylicza Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Eksperci podkreślają, że istotną cechą działań podjętych w Ełku jest włączenie w realizację założeń Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami społeczności miasta.
Dzięki temu mieszkańcy stanowią nie tylko odbiorców, ale także inicjatorów i twórców licznych imprez nawiązujących do lokalnej historii i tradycji.
Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Ełckiej
Budują tożsamość miasta
Wyróżnienia w kategorii dużych i średnich miast otrzymały także Głogów i Rzeszów.
- Głogów zwrócił uwagę faktem, że dostrzegł potencjał tkwiący w dziedzictwie kulturowym pochodzącym z różnych okresów historii miasta. Władze miasta w umiejętny sposób radzą sobie z wyzwaniami związanymi z budowaniem tożsamości lokalnej oraz z odtwarzaniem i zabezpieczaniem zniszczonych obiektów zabytkowych, jak ruiny, obiekty forteczne, tereny nadrzeczny, obiekty zieleni urządzonej – wylicza Julia Włodarczyk.
A Rzeszów zdobył uznanie kapituły poprzez dobre rozpoznanie wielowymiarowego charakteru dziedzictwa kulturowego miasta.
- Wykorzystany został złożony potencjał tkwiący w zasobie miejskich zabytków przy jednoczesnym uwrażliwieniu na fakt, że zasób ten stanowi istotny składnik tożsamości mieszkańców, przekłada się na jakość życia w mieście i na jego atrakcyjność turystyczną. Także konsekwentnie podejmowane różnorodne działania na rzecz uporządkowania i poprawienia estetyki przestrzeni miasta stały się kolejnym czynnikiem, który wzbudził uznanie jurorów – podaje Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Jury zdecydowało się nie przyznawać nagrody głównej w kategorii średnie gminy miejskie, wyróżniło jednak miasto Kołobrzeg za podejmowanie wieloaspektowych działań nakierowanych na ochronę i promocję swojego dziedzictwa kulturowego, przyczyniając się do rozwoju tożsamości mieszkańców miasta.
To wzór do naśladowania
Laureatem w kategorii gminy miejsko-wiejskie i wiejskie zostały Cedry Wielkie, gmina wiejska położona na terenie Żuław.
Ją nagrodzono za „zaplanowanie i skuteczną realizację ambitnego i pionierskiego programu ochrony zabytków, który połączył działania konserwatorskie, organizacyjne i promocyjne, także o charakterze ponadlokalnym”.
- Kapituła uznała, że podejmowanie przez gminę prace chroniące, odkrywające i uwypuklające miejscowe dziedzictwo kulturowe stanowią istotny czynnik w budowaniu tożsamości lokalnej i wzór do naśladowania dla innych samorządów lokalnych – mówi przedstawicielka NID.
Podkreśla, że realistyczna ocena stanu zachowania obiektów sporządzona na potrzebę Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami pozwoliła na trafne zdiagnozowanie szans i zagrożeń, jakim podlegają miejscowe zabytki.
A dzięki podjętym staraniom konserwacji i rewitalizacji poddane zostały zabytkowe kościoły i unikatowe domy podcieniowe w miejscowościach Koszwały, Trutnowy i Miłocin, adaptując jeden z budynków do celów wystawienniczych i edukacyjnych.
- Te działania podniosły walory turystyczne gminy i zapewniły impuls do dalszych działań. Godny uwagi jest projekt stworzenia w gminie interaktywnego muzeum dawnych technik melioracyjnych „Na Groblach” oraz plan utworzenia lapidariów menonickiej i protestanckiej sztuki sepulkralnej – wylicza Julia Włodarczyk.
Wykorzystują potencjał zabytków
Wyróżnienie w kategorii gmin wiejskich otrzymała Markowa. - Ma przemyślany charakter Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami oparty na kreatywnych działaniach zakorzenionych w- i inicjowanych przez społeczność lokalną – podaje NID.
Zdaniem ekspertów podejmowane w Markowej inicjatywy koncentrowały się wokół szeroko pojmowanego dziedzictwa ze szczególnym uwzględnieniem dziedzictwa niematerialnego.
- Jury doceniło umiejętne wykorzystanie potencjału tkwiącego w spuściźnie dziejowej dla integracji społecznej. Z aprobatą spotkało się także podejmowanie przez gminę współpracy z wieloma podmiotami i interesariuszami – mówi Julia Włodarczyk.
Intencją konkursu „Samorząd Dla Dziedzictwa” jest promowanie działań mających na celu realizację obowiązku opracowania i wdrażania Gminnych Programów Opieki nad Zabytkami.
Jest on zachętą dla samorządów lokalnych do podejmowania i podtrzymywania inicjatyw zmierzających do zachowania i przekazania kolejnym pokoleniom zasobu dziedzictwa kulturowego naszego kraju.
Kapituła konkursu oceniła zgłoszenia w trzech kategoriach konkursowych: duże i średnie gminy miejskie, małe gminy miejskie, oraz gminy miejsko-wiejskie i wiejskie.
Spośród nadesłanych zgłoszeń Jury zdecydowało się wyłonić dwóch laureatów i przyznać cztery wyróżnienia.
Patronem konkursu „Samorząd dla Dziedzictwa” było „Życie Regionów”.
