Dolny Śląsk tworzy Regionalny Plan Sprawiedliwej Transformacji

Transformacja sektora energetycznego jest dziś jednym z najważniejszych globalnych wyzwań związanych z działaniami mającymi na celu zatrzymanie niekorzystnych zmian klimatycznych. Na to wyzwanie będą musiały odpowiedzieć także gospodarki Unii Europejskiej i to zarówno na poziomie krajowym, jak i w wymiarze regionalnym.

Aby osiągnąć wyznaczone przez UE cele związane z ochroną klimatu, zobowiązani jesteśmy przeprowadzić liczne reformy. Jednak musimy przy tym pamiętać o specyfice poszczególnych obszarów, ale przede wszystkim – o potrzebach zamieszkujących je ludzi.

Unijna pomoc

W przejściu przez okres zmian ma pomóc Fundusz Sprawiedliwej Transformacji oraz przygotowywany w jego ramach przez samorząd województwa Dolnośląski Regionalny Plan Sprawiedliwej Transformacji. Przygotowanie planu powierzyło samorządowi województwa Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Na jego podstawie przyznawane będą unijne pieniądze w ramach nowego instrumentu finansowego – Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.

Początkowo jego budżet wynosił 7,5 mld euro (w tym 2 mld euro dla Polski). Jednak w trakcie negocjacji Komisja Europejska wskazała transformację energetyczną jako jeden z głównych filarów strategii ożywienia gospodarki Starego Kontynentu po pandemii koronawirusa. Dlatego zadecydowano o zwiększeniu budżetu i ostatecznie będzie on wynosił 10 mld euro do podziału na wszystkie państwa Unii.

– Według aktualnej propozycji Polska może liczyć na ok. 3,5 mld euro. Więcej od pierwotnie zakładanej propozycji, która wynosiła 2 mld i jednocześnie najwięcej spośród wszystkich państw członkowskich – wyjaśnia marszałek Cezary Przybylski z Bezpartyjnych Samorządowców.

Negocjacje dotyczące wysokości wsparcia finansowego dla poszczególnych regionów będą trwały do końca roku i odbędą się w tak zwanym trilogu pomiędzy województwem, rządem i instytucjami unijnymi. Projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego w sprawie Funduszu zawiera zasady podziału środków na państwa Unii, a późniejsza dystrybucja tego wsparcia do regionów będzie już leżała w gestii władz krajowych.

Regionalny plan wsparcia zmian

Województwo dolnośląskie licząc na pozyskanie środków z Funduszu na szeroko pojęte inwestycje transformacyjne, przygotowuje Regionalny Plan Sprawiedliwej Transformacji.

– To dokument, który zidentyfikuje potrzeby poszczególnych obszarów naszego regionu i pozwoli racjonalnie podzielić wsparcie finansowe, jakie wynegocjujemy w ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji – wyjaśnia wicemarszałek Grzegorz Macko.

Do wsparcia w ramach Funduszu Komisja Europejska wskazała cały subregion wałbrzyski, czyli powiaty dzierżoniowski, kłodzki, świdnicki, wałbrzyski, ząbkowicki i miasto Wałbrzych. Jednocześnie samorząd województwa w przyjętym w czerwcu stanowisku postuluje, aby Regionalny Plan Sprawiedliwej Transformacji oprócz subregionu wałbrzyskiego obejmował też zagłębie turoszowskie (obecnie nieuwzględnione do wsparcia).

Oba te obszary, jakkolwiek charakteryzujące się odmiennymi problemami społeczno-gospodarczymi, wymagają ukierunkowanej transformacji związanej z byłą lub aktualną działalnością górniczą. Turoszowskie Zagłębie w subregionie jeleniogórskim odpowiedzialne jest obecnie za ok. 8 proc. rocznej produkcji energii w Polsce. W przemyśle węglowym w Kopalni i Elektrowni Turów zatrudnionych jest ok. 4 tys. pracowników, a pośrednio przedsiębiorstwo oddziałuje na tysiące mieszkańców powiatu zgorzeleckiego.

– Włączenie Turoszowskiego Zagłębia do Regionalnego Planu Sprawiedliwej Transformacji, a tym samym do korzystania ze skierowanego do niego wsparcia, jest dla nas bardzo ważne. Tylko wtedy możemy myśleć o przeprowadzaniu procesu przejścia do gospodarki nieemisyjnej na Dolnym Śląsku w zrównoważony sposób – akcentuje Cezary Przybylski.

Dodatkowo zarząd województwa postuluje także, aby programowanie, zarządzanie i wdrażanie funduszu odbywało się na poziomie władz regionalnych.

– Doświadczenia ostatnich lat związane z inwestowaniem środków polityki spójności na poziomie regionalnym pokazują, że jest to racjonalne, funkcjonalne i skuteczne podejście. Samorząd regionalny ma najlepszą wiedzę o potrzebach subregionów i ich mieszkańców – przekonuje Grzegorz Macko.

Wstępny nabór projektów

Aby do 2050 r. osiągnąć cele związane z ochroną klimatu, kluczowe jest, by wsparcie finansowe trafiło do właściwych odbiorców, z precyzyjnym uwzględnieniem warunków i potrzeb danego obszaru. Aby je określić dla regionu zarząd województwa dolnośląskiego powołał Grupę Roboczą ds. Regionów Węglowych w Transformacji. W jej skład wchodzą przedstawiciele instytucji i podmiotów, których dotyczy tematyka transformacji węglowej na Dolnym Śląsku, a zatem m.in. jednostek samorządu terytorialnego, agencji rozwoju, organizacji społecznych czy spółek energetycznych.

To właśnie Regionalny Plan Sprawiedliwej Transformacji ma za zadanie wskazać działania, które zostaną objęte wsparciem finansowym na Dolnym Śląsku. Aby je poznać zarząd województwa podjął decyzję o naborze od beneficjentów z subregionu wałbrzyskiego oraz powiatu zgorzeleckiego wstępnych propozycji projektów przeznaczonych do ewentualnego wsparcia finansowego.

Warto przypomnieć, że celem tego naboru nie jest wybór konkretnych projektów do dofinansowania. Obecnie, jak już zostało wspomniane, nie zostało jeszcze bowiem ostatecznie określone, jakie kierunki wsparcia zostaną przyjęte w ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, na jakim poziomie zarządzany będzie Fundusz, a także jaki będzie poziom alokacji i dofinansowania. Jednak zebrane w ramach obecnego naboru dane będą cenne przy pracach nad Regionalnym Planem Sprawiedliwej Transformacji i negocjacjach ze stroną rządową.

– Liczę na pojawienie się propozycji projektów z zakresu elektromobilności i autonomizacji transportu. Zwłaszcza w sektorze MŚP – zaznacza Patryk Wild z Bezpartyjnych Samorządowców, przewodniczący sejmikowej komisji polityki rozwoju regionalnego i gospodarki.

Jakie są kryteria

Jakie wymagania muszą spełniać zgłaszane projekty? Otóż muszą wpisywać się w przedsięwzięcia zgodne z aktualną listą przedstawioną w projekcie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji z 14 stycznia 2020 r. A zatem są to m.in. inwestycje:

– produkcyjne w małych i średnich przedsiębiorstwach – także w startupach – oraz innych firmach, prowadzące do dywersyfikacji gospodarczej i restrukturyzacji ekonomicznej,

– związane z tworzeniem nowych przedsiębiorstw, w tym poprzez inkubatory przedsiębiorczości i usługi konsultingowe, inwestycje w działania badawcze i innowacyjne, oraz ze wspieraniem transferu zaawansowanych technologii,

– we wdrażanie technologii i infrastruktur zapewniających przystępną cenowo czystą energię, w redukcję emisji gazów cieplarnianych, efektywność energetyczną i energię ze źródeł odnawialnych (w tym dekarbonizację transportu),

– w cyfryzację i łączność cyfrową,

– w regenerację, dekontaminację i renaturalizację terenów oraz projekty zmieniające ich przeznaczenie,

– zmierzające do redukcji emisji gazów cieplarnianych,

– związane ze wzmacnianiem gospodarki o obiegu zamkniętym, m.in. poprzez zapobieganie powstawaniu odpadów i ograniczanie ich ilości, efektywne gospodarowanie zasobami, ponowne wykorzystywanie, naprawy oraz recykling.

Zgłaszać można także projekty działań związanych z podnoszeniem i zmianą kwalifikacji pracowników, jak również z pomocą dla osób poszukujących pracy.

Istotne jest także, by siedziba lub stały oddział/przedstawicielstwo wnioskodawcy były zlokalizowane w powiatach: dzierżoniowskim, kłodzkim, świdnickim, wałbrzyskim, ząbkowickim, zgorzeleckim lub w Wałbrzychu.