Powódź odsłoniła zagmatwanie prawa w Polsce

Czy jeśli ktoś ma wodę w piwnicy, bo podniósł się poziom wód gruntowych w związku z ulewami w ostatnich dniach, to ma prawo do pomocy materialnej tak samo jak ci, którym domy zalały wezbrane rzeki? Czy jeśli ktoś ma kilka miejsc, w których prowadzi działalność gospodarczą, i w jednych poniósł szkody, a w innych nie, gdzie ma składać wniosek o pomoc? Co z ludźmi, którzy postawili dom, ale jeszcze nie zgromadzili wszystkich dokumentów do jego odbioru i te domy zniszczyła lub porwała woda? – Marek Wójcik, ekspert Związku Miast Polskich, jednym tchem wymienia pytania, na które odpowiedzi są potrzebne natychmiast. Codziennie rośnie ich liczba, bo codziennie zwiększają się potrzeby związane z porządkowaniem i odbudową po powodzi. W piątek w wirtualnym spotkaniu zorganizowanym przez MSWiA uczestniczyło ponad 300 osób. – Zorganizował je minister Tomasz Szymański, który koordynuje pomoc, wzięli w nim udział ministrowie, którzy odpowiadali na pytania samorządowców, służb czy przedstawicieli straży. Są to naprawdę kwestie bliskie życia – dodaje Marek Wójcik.

Czytaj więcej

Klęski żywiołowe

Powódź w Polsce: Głuchołazy jak po wojnie. Czego najbardziej potrzebują powodzianie

Ludzie powoli sprzątają po powodzi, ale ich straty mogą okazać się większe, niż zapowiadane rządowe rekompensaty. Wśród powodzian jest oczekiwanie na wsparcie, nie ma polityki. Są konkretne potrzeby. Woda, żywność i środki czystości są. Teraz potrzeba czegoś innego.

Czy powstanie specustawa dla samorządów, które doświadczyły powodzi?

Organizacje samorządowe zbierają informacje od samorządowców i przedsiębiorców z zalanych terenów, jakiego typu przeszkody prawne należałoby usunąć lub zmniejszyć.

Marek Wójcik jako sekretarz strony samorządowej w Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego zaproponował przygotowanie specjalnej ustawy dla jednostek samorządu terytorialnego zalanych przez powódź. – Niektóre rozwiązania można wprowadzić rozporządzeniem, ale są takie, które wymagają zmian ustawowych. Zależy nam, by możliwe było jak najszybsze naprawienie czy zbudowanie nowej infrastruktury – tłumaczy.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej właśnie w drodze rozporządzenia uprościło procedurę wnioskowania o pomoc doraźną po powodzi. – Wciąż istnieje możliwość składania wniosku także ustnie. Ale w jaki sposób przełożyć tę prośbę na decyzję pisemną o udzieleniu pomocy? – pyta Wójcik.

– Siłą i przewagą samorządu w latach 90. było to, że mógł elastycznie działać i reagować na bieżące potrzeby. Wówczas gorset przepisów był zdecydowanie węższy – zauważa Grzegorz Kubalski ze Związku Powiatów Polskich. – Warto zastanowić się, czy szczegółowe, wręcz kazuistyczne podporządkowanie różnych działań procedurom prawnym jest potrzebne i przydatne. Należy dokonać przeglądu przepisów i usunąć te, które ograniczają samodzielność i swobodne rozstrzygnięcia samorządów – dodaje ekspert. Uważa, że ważne jest wprowadzenie przepisów, z których mogą teraz skorzystać samorządowcy z terenów zagrożonych powodzią, ale także wszyscy inni. – Stwórzmy rozwiązania uniwersalne, by nie trzeba było za jakiś czas uchwalać kolejnej specustawy – przekonuje. Kubalski uważa także, że może warto byłoby zastanowić się nad podziałem kompetencji pomiędzy Państwowym Gospodarstwem Wodnym Wody Polskie a województwami.

– Potrzebne są elastyczne rozwiązania: skrócenie terminów uzgodnień w projektowaniu odbudowy urządzeń technicznych, uproszczenie procedur, może podniesienie limitów wartości inwestycji, przy których potrzebna będzie całkowita procedura zamówień – wylicza Marek Wójcik. Przypomina, że Polska ma dość niskie, w porównaniu z innymi krajami, parametry finansowe obligujące do pełnej procedury zamówień publicznych.

Kłopotem może być także to, że samorządy terytorialne prawie wcale nie mogą odliczać podatku VAT. – Nawet jeśli gmina otrzyma dotację na budowę drogi czy mostu, to i tak będzie potrzebowała z własnych funduszy pieniędzy na podatek VAT, a potem nie będzie go mogła odliczyć. Warto się zastanowić, czy można wprowadzić jakieś rozwiązania dla samorządów realizujących inwestycje popowodziowe – dodaje ekspert.

Czytaj więcej

Klęski żywiołowe

Powódź w Polsce. Sondaż: Jaką ocenę wystawiają Polacy rządowi Donalda Tuska?

"Jak ocenia Pani/Pan reakcję rządu Donalda Tuska na powódź w południowej Polsce?" - takie pytanie zadaliśmy w sondażu SW Research dla rp.pl.

Warto się także zastanowić nad kwestiami organizacyjnymi związanymi z edukacją, ochroną zdrowia czy innymi usługami publicznymi. Być może konieczne będzie dowożenie dzieci do szkół w innych miejscowościach czy gminach, pacjentów do przychodni – warto, by ustawowo zapisano źródło finansowania takich usług przez samorządy.

Prawo zamówień publicznych będzie przeszkadzać przy odbudowie po powodzi?

Także Związek Samorządów Polskich dostrzega konieczność wprowadzenia przepisów, które przyczynią się do sprawniejszej odbudowy terenów nią dotkniętych.

Stan klęski żywiołowej w Polsce

Foto: PAP

– Potrzebne jest wyłączenie spod rygoru ustawy – Prawo zamówień publicznych wszelkich dostaw, usług i robót budowlanych zlecanych przez samorządy w celu usuwania skutków powodzi lub odbudowy terenów zniszczonych przez powódź. A jeżeli realizacja tego postulatu okaże się niemożliwa z uwagi na stanowisko organów Unii Europejskiej, proponujemy podwyższenie kwoty, do której nie ma obowiązku stosowania trybów zamówień publicznych określonych ustawą – Prawo zamówień publicznych – mówi Adam Ciszkowski, prezes ZSP, burmistrz podwarszawskiego Halinowa. Także on zwraca uwagę na to, że część państw unijnych wprowadziła zdecydowanie wyższe kwoty niż obowiązujące w Polsce. Przypomina, że nasze kwoty, od których należy stosować ustawę – Prawo zamówień publicznych, wynoszą jedynie 130 tysięcy złotych netto, co jest zdecydowanie niewystarczające na potrzeby efektywnego przezwyciężenia skutków powodzi. Jeśli jednak nie będą możliwe zmiany limitów, to potrzebne są przynajmniej uproszczone tryby zlecania zamówień publicznych.

Organizacja wymienia kolejne zmiany, które pomogłyby samorządom. To między innymi złagodzenie przepisów regulujących udzielanie pomocy publicznej dla wszystkich przedsiębiorców dotkniętych skutkami powodzi. Czy ustanowienie szerszej możliwości przekazywania z budżetu lub pieniędzy Wspólnotowych na rzecz samorządów w ramach dotacji celowych, podmiotowych i przedmiotowych na realizację zadań związanych z usuwaniem skutków powodzi i odbudowy.

Częścią zmian powinna być uproszczona ścieżka rozliczenia tych dotacji i skrócone okresy trwałości efektów uzyskanych z realizacji przedsięwzięć sfinansowanych z tych dotacji.