Spór o przepisy dotyczące zmiany granic sąsiadujących gmin

Gminy wiejskie i Związek Gmin Wiejskich RP w lutym wystosowały apel do władz centralnych (także do Sejmu i Senatu) z prośbą o zastanowienie się, jak ucywilizować przejęcia. Związek Miast Polskich też przyjął w tej sprawie stanowisko, w wielu kwestiach rozbieżne. Administracja centralna zaś zasugerowała, że łatwiej byłoby wprowadzić nowe rozwiązania prawne, gdyby korporacje samorządowe miały na nie wspólny pomysł lub przynajmniej nie prezentowały odmiennych koncepcji.

Jak, zdaniem ekspertów, powinny wyglądać przepisy dotyczące zmian granic gmin?

– Nie jesteśmy przeciwnikami procesów społecznych – zaznacza Aneta Kowalewska, dyrektor Biura Związku Gmin Wiejskich RP. – Chcielibyśmy, by głos mieszkańców został uwzględniony, by zmniejszyła się częstotliwość zmian. Najlepiej, by zmiany były możliwe na początku kadencji – uważa. I tłumaczy, że gminy wiejskie sygnalizują brak możliwości rozwoju, opracowania strategii. – Gdy zmiana granic możliwa jest co roku, trudno zaplanować inwestycje – dodaje.

Prof. Paweł Swianiewicz i eksperci z Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego opublikowali raport „Spory o miedzę, czyli o zmianach granic między gminami”. Na podstawie dobrych i złych praktyk eksperci przygotowali rekomendacje, po części zbieżne z pomysłami ZGW RP.

Prof. Swianiewicz zwraca uwagę, że w sprawie konsultacji społecznych w Europejskiej Karcie Samorządu Lokalnego w art. 5 zapisano wymóg, iż każda zmiana granic społeczności lokalnej wymaga uprzedniego przeprowadzenia konsultacji z zainteresowaną społecznością, najlepiej przez referendum. Jego wynik miałby mieć w Polsce charakter doradczy. Eksperci NIST rekomendują także możliwość zmian granic na początku kadencji władz samorządowych. Zastanawiają się też nad mechanizmem rekompensaty finansowej szczególnie w sytuacji, w której gminy, pozbywając się części swojego terytorium, tracą, jak napisali eksperci, „nadproporcjonalnie wysokie dochody”. Dzieje się to na przykład wtedy, gdy mieszkańcy oddawanej części przekazują do budżetu samorządu dochody wyższe o jedna piątą niż przeciętnie w całej gminie.

Związek Miast Polskich: Decydujący głos powinien należeć do mieszkańców

Andrzej Porawski, dyrektor biura Związku Miast Polskich, zaznacza, że w niektórych kwestach istnieje zbieżność stanowisk korporacji samorządowych, ale wciąż różnią je szczegóły. ZMP także uważa, że konsultacje społeczne są ważne, lecz decydujący głos powinien należeć do mieszkańców terytorium podlegającego zmianie, a nie wszystkich w gminie. Samorząd, który przejmuje teren, powinien przejmować zobowiązania, ale tylko dotyczące toczących się spraw czy inwestycji, a nie historycznych. – Nie może być mowy o roszczeniach z tytułu nakładów inwestycyjnych poniesionych wcześniej na danym terenie – podkreśla Andrzej Porawski.