Samorządy oburzone planami MF. „Drastyczny spadek dochodów”

Plan dochodów samorządów na przyszły rok, przygotowany przez Ministerstwo Finansów, na pierwszy rzut oka wygląda imponująco. Łącznie do lokalnych budżetów, z tytułu udziałów w PIT, CIT oraz subwencji należnej, popłynąć ma o 23 mld zł, czyli aż ok. 10 proc. więcej niż w 2025 r. Okazuje się jednak, nie wszyscy będą zadowoleni, bo pewna grupa miast i gmin nie dość, że nie dostanie żadnej „podwyżki”, to jeszcze może stracić część dochodów w porównaniu z tym rokiem.

Samorządy rozczarowane planem finansowym MF

– Jesteśmy strasznie rozczarowani i zdziwieni planami resortu finansów – komentuje dla „Życia Regionów” Konstanty Oświęcimski, wójt gminy Rewal. – Choć dochody mieszkańców naszej gminy rosną, i powinny rosnąć także nasze udziały w tych dochodach, w przyszłym roku otrzymać mamy mniej niż dotychczas. Z tego powodu musimy ciąć budżet na inwestycje. To poważny cios, bo jako gmina turystyczna, musimy przygotować infrastrukturę nie dla 3 tys. mieszkańców, ale dla 80 tys. odwiedzających nas turystów – zaznacza wójt Oświęcimski.

Z zestawienia przygotowanego przez Związek Miast Polskich wynika, że najbardziej pokrzywdzonych samorządów może być ok. 80. Dla tylu miast, gmin, powiatów i województw prognozy dochodów z PIT, CIT oraz subwencji na 2026 r. wskazują na spadek w porównaniu do 2025 r. A dla kolejnej niemal setki– na wzrost dochodów poniżej prognozowanej przez MF inflacji, czyli 3 proc.

Czytaj więcej

Finanse w regionach

Samorządy chcą zmian w ustawie o dochodach JST. I apelują o spotkanie z premierem

Monitorowanie działania ustawy o dochodach samorządów powinno się zacząć jeszcze w tym roku, tak...

Z czego wynikają spadki prognoz dochodów samorządów?

Kalkulacje przedstawione przez resort finansów są dosyć skomplikowane i mało przejrzyste. Uderzające są przykładowo skokowe zmiany udziałów samorządów w CIT. W niektórych miastach wzrost lub spadek sięga kilkuset procent z roku na rok!

Zdaniem ekspertów część różnic może wynikać z korekty błędów w danych CIT z poprzednich lat. Zasadniczo podatek płacony przez korporacje powinien być dzielony proporcjonalnie do wielkości zatrudnienia w zakładach zlokalizowanych w danej gminie. Jednak – jak tłumaczyło MF – błędy w deklaracjach CIT sprawiły, że część gmin dostawała zbyt dużo, a część zbyt mało.

Trudniejsze do wyjaśnienia są duże różnice rok do roku w podatku PIT– od spadków o połowę do pięciokrotnych wzrostów – mimo że akurat dochody osób fizycznych, jak i płacony przez nich podatek dochodowy, zmieniają się zwykle (o ile nie ma zmian systemowych) w sposób stopniowy.

Czytaj więcej

Finanse w regionach

Gdzie popłynie najwięcej pieniędzy z PIT w 2026 roku? Znamy najbogatsze gminy i miasta

Zasobność lokalnych budżetów zależy w coraz większym stopniu od poziomu dochodów mieszkańców. Spr...

Nowy sposób liczenia zamożności i co z niego wynika

Zamieszanie w PIT i CIT dobrze obrazuje przykład gminy Rewal: z tytułu udziałów w PIT w 2026 r. ma dostać o ok. 10,5 proc. mniej niż w 2025 r., choć dochody podatników PIT mają wzrosnąć w tym czasie szacunkowo o niemal 4 proc. Dochody z CIT tej nadmorskiej gminy mają być o 3 proc. mniejsze, a łączne wpływy do budżetu – o ponad 13 proc. mniejsze rok do roku.

Samorządowcy podejrzewają, że główną przyczyną problemów może być jednak zmiana sposobu wyliczania wskaźnika zamożności i tzw. przeliczeniowej liczby ludności.

– Efekt jest taki, że w nowym systemie samorządy biedne okazują się być zamożne, co eliminuje je z wyliczeń w zakresie potrzeb wyrównawczych – mówi nam Mariusz Wołosz, prezydent Bytomia. – Bytom przez to traci 82 mln zł względem 2025 r., które otrzymywał w formie subwencji – zaznacza.

– Porównując pozycje kalkulacyjne na 2026 r. do tych na 2025 r., zauważalny jest niemal 35-proc. wzrost wartości w pozycji korekty z tytułu zamożności – wylicza też Wojciech Dobrołowicz, burmistrz miasta i gminy Bogatynia. – To niemal 51 mln zł, podczas gdy w poprzednim systemie „janosikowego” płaciliśmy ok. 12 mln! Do tego dla naszej gminy „zapisano” aż 47-procentowy spadek potrzeb uzupełniających – podkreśla burmistrz.

Czytaj więcej

Finanse w regionach

Samorządy wciąż dostają pieniądze na inwestycje z Polskiego Ładu

Najprawdopodobniej jeszcze przez cztery lub pięć lat władze lokalne będą dostawały wsparcie na in...

Bogate miasta dostaną więcej niż biedne

Rozgoryczenie części samorządowców jest tym większe, że wedle ich analiz, może okazać się, że bogata Warszawa dostanie więcej pieniędzy z budżetu państwa w przeliczeniu na mieszkańca niż małe i tak naprawdę niezbyt zamożne miejscowości. Na każdego mieszkańca stolicy przypadać ma 10 025 zł, a przykładowo na każdego mieszkańca Bytomia – 5 222 zł. Takich „poszkodowanych” jest więcej, to np. Krynica Morska, Włocławek, Jastrzębie-Zdrój, Elbląg i wiele mniejszych gmin.

A przecież mieszkańcy tych miast nie są gorsi od mieszkańców bogatych miast, które mają otrzymać znacznie więcej środków w przyszłym roku – argumentują samorządowcy. – U nas utrzymanie szkoły, nauczyciela, pracownika, lekarza, kilometra drogi czy wykwalifikowanego urzędnika nie kosztuje mniej niż w Warszawie, Wrocławiu czy Krakowie – mówi Mariusz Wołosz.

Samorządy apelują o zmiany i ostrzegają przed bankructwami

Organizacje branżowe i sami samorządowcy ślą więc listy do Ministerstwa Finansów z prośbą o wyjaśnienia i zmiany. Ale na razie nie mają wyjścia, i na podstawie danych podanych przez MF muszą przygotowywać projekty budżetów na 2026 r. I tu pojawia się najwięcej problemów.

– Spadek dochodów rok do roku grozi naszemu miastu rychłym bankructwem i zaprzestaniem realizacji podstawowych zadań i usług publicznych – alarmuje prezydent Bytomia. – Apelujemy do premiera, ministra finansów, parlamentarzystów o zmiany – dodaje.

– Rząd decyduje, miasto traci – tak niestety można podsumować sytuację finansową Jastrzębia-Zdroju na 2026 r. – ocenia Michał Urgoł, prezydent Jastrzębia-Zdroju. – Według wyliczeń MF do budżetu naszego miasta wpłynie aż o 22 miliony złotych mniej niż w tym roku – dodaje.

Czytaj więcej

Okiem samorządowca

Jacek Sutryk: W obronności warto szukać inwestycji typu „dual use”

Dlaczego Niemcy mają wielokrotnie więcej schronów czy miejsc schronienia w swoich miastach? Bo ma...

Mniej pieniędzy na inwestycje i usługi publiczne

– W praktyce oznacza to mniej pieniędzy na inwestycje, kulturę, edukację, remonty dróg czy wsparcie społeczne w naszym mieście – wskazuje Michał Urgoł. I ostrzega, że część zaplanowanych projektów będzie musiała zostać odłożona w czasie.

– Samorząd zrobi wszystko, by jak najlepiej zarządzać ograniczonym budżetem, ale to mieszkańcy Jastrzębia-Zdroju – a nie urzędnicy w Warszawie – poniosą konsekwencje błędów i zmiennych przepisów. To oni zapłacą za decyzje, na które miasto nie ma żadnego wpływu – zaznacza prezydent Jastrzębia-Zdroju. 

Również burmistrz Bogatyni informuje, że ze względu na znaczny ubytek dochodów bieżących gminy, przy rosnących kosztach funkcjonowania samorządu, na etapie planowania budżetu na 2026 r. wystąpił problem z wypracowaniem nadwyżki operacyjnej. – Chcąc utrzymać odpowiedni poziom planowanych na przyszły rok zadań inwestycyjnych, zachodzi konieczność znacznego ograniczania wydatków bieżących oraz planowanie pokrycia deficytu finansowaniem zwrotnym tj. kredytem lub pożyczką – informuje.