Rekordowa nadwyżka w samorządach. Skutki reformy najmocniej odczuły gminy miejskie

Tak wynika z analizy, którą opublikowali ekonomiści Banku Gospodarstwa Krajowego. – Reforma finansów samorządowych, zmiana struktury dochodów, spowodowała, że w tym roku ich sytuacja jest lepsza niż w zeszłym – mówi Mateusz Walewski, główny ekonomista BGK.

Nadwyżka operacyjna sektora JST osiągnęła prawie 60 mld zł po wrześniu, co oznacza wzrost o ponad 68 proc. w porównaniu z analogicznym okresem rok temu (35,46 mld zł). Wzrosty nadwyżki operacyjnej odnotowano we wszystkich typach JST – wynosiły od 2,48 proc. w województwach do 166,18 proc. w gminach miejskich.

Większy udział dochodów podatkowych i innych opłat lokalnych w dochodach JST

Analitycy BGK zwrócili uwagę na to, że województwa to jedyny typ samorządów, w którym udział nadwyżki operacyjnej w dochodach ogółem po 3. kwartale tego roku nie przewyższył poziomu odnotowanego przed rokiem (31,74 proc. wobec 33,71 proc.). – Warto jednak podkreślić, że i tak jest to najwyższy poziom wśród wszystkich typów JST – napisali w raporcie.

Czytaj więcej

Finanse w regionach

Finanse samorządów: Jest lepiej, choć nie jest to reforma marzeń

Reforma samorządowych finansów przeprowadzona przez rządzącą koalicję poprawiła kondycję sektora....

Mateusz Walewski uważa, że w związku z rocznym harmonogramem dochodów z PIT najprawdopodobniej nadwyżka operacyjna na koniec roku będzie niższa niż po dziewięciu miesiącach.

Z danych MF, na które powołali się analitycy, wynika, że udział dochodów podatkowych i innych opłat lokalnych w dochodach ogółem po 3. kwartale wzrósł do 56,78 proc. (+22,33 p.p.). Ekonomiści przypominają o zmianie struktury dochodowej: zwiększeniu wpływów z podatku od osób fizycznych i podatku od osób prawnych, w połączeniu z niższą wartością subwencji ogólnej.

Samorządy mają w tym roku łącznie o ponad jedną piątą wyższe dochody niż rok temu. Skutki reformy są odczuwalne najsilniej w gminach miejskich (+34,4 proc.), a najmniej w województwach (+1,08 proc.) – oszacowano w opracowaniu. Ekonomiści dodali, że pozytywny wpływ na dochody samorządów ma też wzrost wpływów z podatku od nieruchomości – wyniósł on od 5,79 proc. w miastach na prawach powiatu do 9,94 proc. w gminach wiejskich, a w całym sektorze 8,13 proc.

Dochody majątkowe sektora wzrosły o 4,58 proc. w ujęciu rocznym, wyniosły niespełna 10 proc. wszystkich dochodów JST. Zmiany były zróżnicowane w poszczególnych typach JST, od -3,08 proc. w miastach na prawach powiatu do 52,79 proc. w województwach. Dochody gmin wiejskich wzrosły o 17,3 proc., co stanowi najwyższy wzrost wśród wszystkich typów JST.

Miasta na prawach powiatu odpowiadają za ponad połowę zadłużenia sektora

W ciągu trzech kwartałów samorządy przeznaczyły 50,93 mld zł na wydatki majątkowe, jest to o niespełna 9 proc. więcej niż przed rokiem. Dla całego sektora udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem po 3. kwartale 2025 r. wyniósł 15,98 proc. i był na zbliżonym poziomie do obserwowanego po 3. kwartale 2024 r. (15,84 proc.). Ekonomiści BGK zauważyli, że samorządy zrealizowały jedynie 39,73 proc. planowanych wydatków majątkowych w 2025 r., a to może oznaczać, iż intensywność inwestycyjna w ostatnim kwartale będzie najwyższa: – Zakładamy dalszy wzrost inwestycji, wspierany także dostępnością środków z Krajowego Planu Odbudowy – dodaje Mateusz Walewski.

Czytaj więcej

Finanse w regionach

Gdzie popłynie najwięcej pieniędzy z PIT w 2026 roku? Znamy najbogatsze gminy i miasta

Zasobność lokalnych budżetów zależy w coraz większym stopniu od poziomu dochodów mieszkańców. Spr...