Do Sejmu i Senatu trafiło właśnie „Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego” za 2022 r. przygotowane przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych. Znajdziemy w nim kompleksową informację na temat finansów jst. Sprawozdanie obejmuje wszystkie 2 807 jednostek samorządu terytorialnego, tj. 2 411 gmin, 66 miast na prawach powiatu, w tym miasto stołeczne Warszawę, 314 powiatów, 16 województw samorządowych oraz 168 związków jednostek samorządu terytorialnego oraz związek metropolitalny. Ogółem – 2 976 podmiotów.
W minionym roku RIO zbadały 197 095 uchwał i zarządzeń organów jst i związków komunalnych. W 97,9 proc. przypadków nie stwierdzono naruszeń prawa. W całości unieważniono 0,2 proc. uchwał (488). Częściowo – 0,6 proc. (676). Gros pracy Izb dotyczył uchwał budżetowych o zmian dokonywanych w trakcie roku w tych uchwałach. W sprawozdaniu KR RIO zwraca uwagę, że w 2022 r. liczba uchwał i zarządzeń zmieniających budżet, podjętych przez organy jst i zbadanych przez izby wyniosła 122 869 i była o 18,9 proc. wyższa niż w 2021 r. (2021 r. – 103 830 uchwał i zarządzeń). Spowodowały one wzrost planowanych wydatków bieżących o 10,8 proc. i spadek wydatków majątkowych o 11,9 proc. w stosunku do kwot ustalonych w uchwałach budżetowych.
Czytaj więcej
Najwyższa Izba Kontroli rozpoczęła systemową kontrolę prawidłowości finansowania zadań realizowanych przez samorządy.
Diagnoza RIO dotycząca sytuacji finansowej w dużej części pokrywa się z tym, co od miesięcy sygnalizuje część jst (zwłaszcza większych i średnich miast). W sprawozdaniu czytamy: „Na wykonanie budżetów i sytuację finansową jst w 2022 r. wpływ miało szereg czynników zewnętrznych o nadzwyczajnym charakterze, które nie były do przewidzenia na etapie projektowania i uchwalania budżetów jst. Wśród czynników tych wskazać należy m.in. wojnę w Ukrainie i nałożone na jst dodatkowe zadania w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego kraju, konsekwencje związane z kryzysem energetycznym i sytuacją na rynku paliw, a także skutki inflacji powodujące narastające trudności w zrównoważeniu bieżącej części budżetów jst. Do czynników zewnętrznych zaliczyć należy zmiany legislacyjne, w tym systemu podatkowego (w szczególności w zakresie PIT), zmiany w ustawie o dochodach jst, dodatkowy udział środków zewnętrznych z tytułu transferów z funduszy państwowych w budżetach jst, a także zmiany w zasadach wypłat świadczenia rodzinnego 500+.”
W efekcie wzrost wydatków jst był o 8,3 punktu procentowego wyższy niż dochodów. W stosunku do roku poprzedniego wydatki ogółem zwiększyły się o 12 proc. Mimo ich nominalnego wzrostu, uwzględniając 14,4 proc. wskaźnik inflacji – ich realna wartość obniżyła się o 2,4 proc. (rok wcześniej odnotowano wzrost wydatków – nominalnie o 5,6 proc., a realnie o 0,5 proc.). Wskaźnik dynamiki wydatków inwestycyjnych wyniósł 125,4 proc. (w 2021 r. – 103,1 proc.), natomiast przeciętne tempo wzrostu wydatków bieżących w jst wyniosło 9,4 proc. i było wyższe niż rok wcześniej o 4 punkty procentowe. Spośród wydatków bieżących najwyższy wskaźnik dynamiki odnotowały wydatki na obsługę długu – 364 proc. (w 2021 r. – 72,5 proc.), na co bezpośredni wpływ miały wydatki poniesione przez jst na odsetki od kredytów i pożyczek – wskaźnik dynamiki 369,5 proc. (w 2021 r. – 72,1 proc.).
