Gminne herby do poprawki. Samorządowcy też prowadzą politykę historyczną

Samorządy miast i gmin zmieniają swoje emblematy. Najczęściej powodem jest chęć nawiązania do własnej historii.

Tylko w ubiegłym roku Komisja Heraldyczna przy MSWiA podjęła czterdzieści dziewięć uchwał dotyczących herbów jednostek samorządu terytorialnego stopnia gminnego.

Powrót do tradycji

Swój herb zmienia Częstochowa. – W tym roku świętujemy 800-lecie pierwszej odnotowanej historycznej wzmianki o naszym obecnym mieście. To rocznica, w którą wpiszą się w 2020 roku trwałe symbole, by wspomnieć choćby o zakończeniu rewitalizacji Starego Rynku z wyeksponowaniem pozostałości dawnego Ratusza – mówił Krzysztof Matyjaszczyk, prezydent Częstochowy.

Zapowiedział, że w roku jubileuszu nie zabraknie okolicznościowych projektów związanych z tą datą, ale obchody miasto zaczyna od wprowadzenia korekty heraldycznej herbu.

– W naszym przypadku trudno mówić o zupełnie nowym herbie, tylko o korekcie heraldycznej tego, który obowiązuje od 1992 roku. Zmiana jest dokonywana na wniosek środowiska historyków i heraldyków, z kierownikiem Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Długosza, prof. Marcelim Antoniewiczem na czele – dodaje Włodzimierz Tutaj, rzecznik prezydenta Częstochowy.

CZYTAJ TAKŻE: Herby: początek był w XIV wieku

Podkreśla, że argumenty naukowca i historyczne uzasadnienia przekonały władze miasta, które wdrożyły stosowną procedurę, zakończoną niedawno pozytywną opinią Komisji Heraldycznej, zaakceptowaną przez MSWiA. A to otwiera możliwość poddania pod głosowanie korekty herbu na sesji Rady Miasta, co być może nastąpi jeszcze w lutym.

Korekta herbu Częstochowy polega głównie na zmianie symbolu kruka z bochenkiem chleba w dziobie (nawiązuje do elementu herbu zakonu paulinów, który odnosi się z kolei do podań nt. życia św Pawła Pierwszego Pustelnika), na symbol piastowskiego orła, który znajdował się w pierwotnym, XIV-wiecznym herbie Częstochowy, w czasie lokacji miasta (symbole lwa i orła były symbolami dynastycznymi księcia Władysława Opolczyka).

– Jest to więc powrót do najbardziej tradycyjnej i historycznej wersji herbu, która ulegała modyfikacjom, np. w czasie II wojny okupanci nakazali zastąpić orła krukiem, podobnie stało się po odrodzeniu samorządu, kiedy niesłusznie i pochopnie uznano, że orzeł w herbie jest spuścizną po czasach PRL-u – opowiada urzędnik.

Podkreśla, że korekta herbu miasta to nie jest żaden zamach na symbolikę chrześcijańską związaną z klasztorem jasnogórskim, z którym dzieje Częstochowy są oczywiście mocno związane. – To w roku jubileuszu 800-lecia pierwszej wzmianki o Częstochowie, powrót do symbolu pierwotnego, mającego zresztą z symboliką chrześcijańską dużo mocniejsze niż kruk konotacje – tłumaczy Włodzimierz Tutaj.

Przywiązanie do historii

Częstochowa nie jest jedynym samorządem, który zmienia herb. W ub. r. Komisja Heraldyczna podjęła blisko 50 uchwał w takich sprawach.

CZYTAJ TAKŻE: Z gryfem w herbie

– W dwudziestu sześciu przypadkach Komisja wydała opinie pozytywne. W pozostałych dwudziestu trzech przypadkach przedłożone projekty herbów zostały zaopiniowane negatywnie – poinformowało biuro prasowe MSWiA.

Dodało, że negatywne opinie wydawane były w przypadkach, gdy przedłożony projekt nie był zgodny z kryteriami wymienionymi w art. 3 ust. 2 ustawy o odznakach i mundurach.

– Według tych kryteriów symbole jednostek samorządu terytorialnego stanowione są w zgodzie z zasadami heraldyki, weksylologii i miejscową tradycją historyczną – tłumaczą urzędnicy resortu.

W ubiegłym roku zmieniony został herb gminy i miasta Chęciny. – Komisja Heraldyczna Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zaopiniowała pozytywnie herb przedstawiający w polu czerwonym mur srebrny (biały) z trzema takimiż wieżami, z których środkowa wyższa, z otwartymi podwojami i broną podniesioną złotą (żółtą), z oknami pojedynczymi w wieżach i czarnymi okuciami podwoi – mówi Paweł Brola, sekretarz Urzędu Miasta w Chęcinach.

Herb w nowej odsłonie nawiązuje do herbu Chęcin z okresu staropolskiego, zachowanego na pieczęci miasta sprawionej najpewniej w II poł. XVI wieku, a zachowanej na dokumentach z tego okresu.

CZYTAJ TAKŻE: Nowy herb Kalisza

– Przyjęcie herbu według nowego wzoru zmieniło jego dotychczasowy wzór oparty na pieczęciach Rady Miejskiej w Chęcinach z dwiema basztami i galerią między nimi – mówi Paweł Brola.

Zwraca uwagę, że najbardziej integrującym obiektem symbolicznym Chęcin jest Zamek Królewski. – Poprzedni herb nie kojarzył się z gminą czy wizerunkiem Zamku, lecz bardziej przypominał bramę miejską, wieńczącą wjazd do miasta – opowiada urzędnik.

Podkreśla, że źródła z epoki średniowiecza i nowożytności nie wspominają o istnieniu murów miejskich, podobnie nie spotyka się informacji dotyczących okazałych bram czy łuków, więc logicznym zatem rozwiązaniem była zmiana poprzedniego herbu, który w obecnej wersji o wiele łatwiej przemawiać będzie do świadomości zwykłych mieszkańców i turystów.

– Wszystko to spowodowało, że zmiana herbu była niezwykle istotna i odpowiadała lokalnym potrzebom. Silne przywiązanie do historii, wynikające z utożsamiania się mieszkańców gminy z charakterystycznym obiektem zabytkowym, jest niezwykle cenne. Należy zatem stale podkreślać i wzmacniać tę więź – tłumaczy sekretarz Urzędu Miasta w Chęcinach.

Kilkaset tysięcy złotych

Przedstawiony wizerunek ikonograficzny Zamku w nowym herbie jest współczesną jego syntezą opracowaną na potrzeby heraldyki samorządowej Polski.

CZYTAJ TAKŻE: Dekomunizacja nie znika z wokand sądowych

– Obecnie szczególne znaczenie Zamku dla Gminy i Miasta Chęciny podkreślone zostało w związku z realizacją badań archeologiczno-historycznych przeprowadzonych w latach 2013-2014, w ramach rewitalizacji Zamku Królewskiego w Chęcinach. Odkryto wówczas nieznane elementy zabudowy na Zamku górnym i dolnym, które pozwoliły ustalić wiele nowych faktów na temat początku powstania Zamku i kolejnych faz budowy – dodaje urzędnik.

Wysokość dotychczasowych kosztów poniesionych przez miasto Chęciny związanych ze zmianą herbu wynosi 8 tys. zł (koszt opracowania heraldycznego i całej dokumentacji do przyjęcia nowego herbu).

– Nie dokonujemy natomiast zmian, które miałyby zastępować poprzedni herb i miałyby wiązać się z dodatkowymi kosztami. Odbywa się to poprzez naturalne, stopniowe zastępowanie jednego drugim. Nie wymieniamy np. studzienek, słupów, czy materiałów promocyjnych – ale tworząc nowe lub remontując poprzednie, uwzględniamy nowe okoliczności – tłumaczy Paweł Brola.

W Częstochowie pierwsze koszty to na przykład wymiana tablic herbowych w salach Urzędu Miasta – to kwota rzędu kilkuset złotych. – Wiele zmian można wprowadzać stopniowo przy kolejnych zamówieniach, opierając się o nowy wzór – mówi Włodzimierz Tutaj.

CZYTAJ TAKŻE: Wielkie nazwiska i wielkie spory, czyli symbole miast

Tylko w tym roku do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji wpłynęły wnioski o opinię w sprawie herbu: miasta Radymno, gminy Chrzanów, gminy Piwniczna-Zdrój, gminy Domaszowice, gminy Tyrawa Wołoska, gminy Skawina oraz gminy Łaskarzew.