Szlakiem międzywojennej inwestycji

Wiosną będzie można wyruszyć na szlak turystyczny, który prowadzi po miastach i obiektach Centralnego Okręgu Przemysłowego. Powstał w ramach projektu realizowanego przez Podkarpacką Regionalną Organizację Turystyczną, przy współpracy z architektem dr. Marcinem Furtakiem.

Jak nas informuje Ewa Krupa z Podkarpackiej Regionalnej Organizacji Turystycznej, nowy szlak na Podkarpaciu prowadzi przez dziesięć miejscowości: Rzeszów, Nowa Sarzyna, Stalowa Wola, Nowa Dęba, Skopanie, Mielec, Pustków, Pustynia, Dębica i Sędziszów Małopolski.

– Trasy spacerowe i rowerowe wyznaczone w każdej z nich uwzględniają liczne obiekty, takie jak: przedsiębiorstwa, osiedla robotnicze, majsterskie i inżynierskie oraz wille dyrektorskie – opisuje Ewa Krupa.

Architektura z dawnych lat

Historie opowiadane w czasie zwiedzania tych obiektów opisują lata 1937–1939. – Centralny Okręg Przemysłowy miał znaczący wpływ na rozwój Polski, jednak po wojnie nie mówiło się o dokonaniach tamtego okresu. Nowy szlak przybliży turyście tę tematykę w ciekawy sposób – dodaje pracownica organizacji turystycznej.

Jej zdaniem warto zwrócić uwagę na charakterystyczną architekturę i elementy wykończenia budynków. „Choć tempo wdrażania Centralnego Okręgu Przemysłowego było bardzo szybkie, dbano o wysoką jakość stosowanych materiałów i wykonania. Również rozmieszczenie obiektów było przemyślane i uwzględniało nie tylko potrzebę zapewnienia właściwego przewietrzania osiedli, ale także tworzyło przyjazną przestrzeń użytkową dla mieszkańców” – opisuje Ewa Krupa.

W wielu przypadkach będzie to podróż po perłach architektonicznych 30-lecia poprzedniego wieku, wybudowanych w stylu art deco.

Do najatrakcyjniejszych obiektów na szlaku zalicza ona działające do dzisiaj zakłady, które umożliwiają turyście zwiedzanie hal produkcyjnych: Fabryka Firanek Wisan SA w Skopaniu i PZL Sędziszów SA w Sędziszowie Małopolskim. Warto też zobaczyć zabytkowe kamienice z lat COP w Rzeszowie, tamę na Trzebośnicy w Nowej Sarzynie, budynek dyrekcji Zakładów Południowych w Stalowej Woli, tamtejszą zabudowę inżynierską i robotniczą oraz towarzyszącą jej ekspozycję Muzeum Regionalnego „COP dla przyszłości”, a także wieżę ciśnień w Nowej Dębie, wille w Mielcu, budynki znajdujące się w Pustkowie czy wieżę wodną w Dębicy.

W jeden dzień

Proponowana trasa jednodniowa dla turysty obejmuje: Stalową Wolę (osiedla powstałe przy Zakładach Południowych, wystawa „COP dla przyszłości”), Skopanie (Fabryka Firanek Wisan SA), Nową Dębę (willa dyrektorska), Sędziszów Małopolski (Wytwórnia Filtrów „PZL Sędziszów” SA) i Rzeszów (Urząd pocztowy, osiedle majsterskie Fabryki Obrabiarek H. Cegielski SA).

Ewa Krupa dodaje, że w ramach promocji tego szlaku planowane jest wprowadzenie specjalnych gadżetów i pamiątek. – Nowy szlak promowany będzie za pośrednictwem naszej strony internetowej oraz mediów społecznościowych. Liczymy na wzmocnienie jego rozpoznawalności w tym roku, z uwagi na okrągłą rocznicę powstania COP – 80-lecie – dodaje Ewa Krupa.

Podobnie jak Gdynia

Centralny Okręg Przemysłowy powołany został decyzją Sejmu w lutym 1937 roku. Była to największa inwestycja gospodarcza międzywojennej Polski, z równie dużym rozmachem powstał port w Gdyni.

Koncepcja budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego zrodziła się w latach 20. Rozporządzenie prezydenta RP z marca 1928 roku wprowadzało znaczne ulgi inwestycyjne dla przedsiębiorstw powstających na obszarze tzw. trójkąta bezpieczeństwa w widłach Wisły, Sanu i Dunajca. Koncepcja COP nabrała kształt w 1935 roku, gdy zaczęło narastać zagrożenie ze strony Niemiec. Szczegółowo opisał ją jeden z architektów powstania tego okręgu przemysłowego wicepremier Eugeniusz Kwiatkowski w lutym 1937 roku na posiedzeniu Komisji Budżetowej Sejmu.