Problemy z niechcianymi reklamami. Jak samorządy porządkują wspólną przestrzeń

Od 11 września 2015 roku, kiedy weszła w życie ustawa krajobrazowa, samorządy mogą podejmować uchwały krajobrazowe, których zadaniem jest m.in. blokowanie reklam zakłócających ład przestrzenny i porządkowanie wspólnej przestrzeni. Prawie dekada to sporo czasu, jednak do tej pory uchwały krajobrazowe powstały w niewielu gminach.

– Nie dziwię się, jest sporo powodów, dla których samorządy na to się nie zdecydowały. Są problemy z nielegalnymi reklamami, ale też z samą uchwałą. W wielu przypadkach samorządy, które podjęły się tworzenia takich uchwał, przechodziły przysłowiową drogę przez mękę – podsumowuje Dariusz Nowak, rzecznik prasowy krakowskiego magistratu. W Krakowie uchwała krajobrazowa obowiązuje od 1 lipca 2022 roku.

Możliwość, nie obowiązek

Każda z prawie 2500 gmin w kraju może – ale nie musi – uchwalić własne prawo lokalne dotyczące reklam, ogrodzeń i obiektów tzw. małej architektury (np. kapliczki, wiaty śmietnikowe i przystankowe, stojaki na rowery). Jednak do tej pory uchwały krajobrazowe powstały zaledwie w ok. 80 gminach, co stanowi niecałe 2 proc. wszystkich. Z danych GUS wynika, że przygotowania do sporządzenia/procedowania uchwał podjęło zaledwie ok. 180 kolejnych samorządów.

Czytaj więcej

Z regionów

Zmiany w planowaniu przestrzennym. Mieszkańców interesuje wspólna przestrzeń

Do końca 2025 r. plany ogólne mają zastąpić gminne studium zagospodarowania przestrzennego. Do tego czasu samorządy mają do wykonania ogromną pracę. I starają się zaangażować w nią mieszkańców.

– Na własnej skórze „przerobiliśmy” jako gmina niektóre trudności związane z wprowadzeniem uchwały krajobrazowej. I to na każdym etapie. Na pewno są problemy już na początku, ze skonstruowaniem projektu uchwały, jej zapisów i zgodności z ustawą krajobrazową, która – jak wiadomo – także zawierała nieścisłości. Trudności może sprawiać inwentaryzacja istniejących reklam, o egzekwowaniu zapisów uchwały i karach za niedostosowanie się do nich nie wspomnę – wylicza Dariusz Nowak.

O trudnościach związanych z uchwałą krajobrazową mówią przedstawiciele wielu samorządów. – Temat uchwały krajobrazowej jest skomplikowany merytorycznie, ze względu na bardzo dużą różnorodność krajobrazu miejskiego Lublina, stąd prace nad tym dokumentem jeszcze się u nas nie zakończyły – komunikuje Monika Głazik z biura prasowego w kancelarii prezydenta Lublina. – W Olsztynie cały czas trwają prace związane z przygotowaniem takiej uchwały – wtóruje Patryk Pulikowski, rzecznik prasowy biura prezydenta Olsztyna.

Trudne początki

Uchwały krajobrazowe powstają od 2015 roku. Doczekały się ich m.in. samorządy: Krakowa, Warszawy, Poznania, Gdańska, Łodzi, Opola, Sopotu, Tarnowa, Nowego Sącza, Torunia, ale też Ciechanowa, Piaseczna czy Bielska-Białej. Jednak w wielu przypadkach podjęte uchwały nie weszły w życie. Od 2016 roku wojewodowie unieważnili w całości lub częściowo zapisy kilku takich uchwał. Tak stało się m.in. w Poznaniu, Warszawie i Ciechanowie. Przyjętą w styczniu 2020 roku uchwałę radnych stolicy wojewoda mazowiecki unieważnił w całości, wskazując na naruszenie trybu jej sporządzenia. Wojewoda zwrócił uwagę na fakt, że po wprowadzeniu zmian w treści projektu uchwała nie została przesłana do mazowieckiego wojewódzkiego konserwatora zabytków, nie była też po zmianach konsultowana z mieszkańcami.

Poznań uchwałę krajobrazową podejmował dwa razy w 2023 roku. Za drugim razem po tym, jak została unieważniona przez wojewodę wielkopolskiego. Miasto nie odwołało się od rozstrzygnięcia wojewody, jedynie do treści uchwały zostały wprowadzone poprawki. Ciechanów wprowadził uchwałę w 2016 roku, jako jeden z pierwszych samorządów. Miasto musiało jednak dokument poprawić, po tym jak część jego zapisów zakwestionował wojewoda mazowiecki.

Uchwała w działaniu

Niektóre samorządy zawiesiły prace nad uchwałą krajobrazową – m.in. Szczecin i Toruń – po opublikowaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który zapadł w grudniu ubiegłego roku. W dużym skrócie: wyrok ten precyzował, że nie można nakazywać dostosowania legalnych nośników reklamowych do przepisów uchwały krajobrazowej bez odszkodowania. Szczecin wstrzymał wszelkie prace dotyczące uchwały krajobrazowej, chociaż wcześniej przygotowywał się do jej uchwalenia bardzo dokładnie, m.in. zinwentaryzowane zostały wszystkie reklamy w przestrzeni miejskiej, a projekt uchwały został wyłożony do wglądu mieszkańcom.

Czytaj więcej

Z regionów

Chaos reklamowy w miastach ma się wyśmienicie

Miasta nie radzą sobie z nielegalnymi reklamami. Nie wiedzą nawet, ile umieszczono bez ich zgody.

– Trybunał Konstytucyjny zakwestionował niektóre przepisy ustawowe będące podstawą sporządzania uchwał krajobrazowych. Należy więc spodziewać się istotnej zmiany przepisów regulujących problematykę ochrony krajobrazu, w zakresie obowiązku dostosowania istniejących reklam do przepisów uchwały. Zmiany te powinny zmierzać do powiązania ustaleń uchwał krajobrazowych wywołujących skutki prawne dla właścicieli legalnych reklam z obowiązkiem odszkodowawczym obciążającym gminę. Biorąc to pod uwagę, Toruń zdecydował o tymczasowym zawieszeniu dalszego procedowania projektu – do czasu wypracowania odpowiednich rozwiązań ustawowych – wyjaśnił Marcin Centkowski z toruńskiego magistratu.