Podwaliny pod drugą strefę czystego transportu w Polsce położone. Co dalej?

Chociaż tworzenie stref czystego transportu niesie ze sobą ogromne korzyści zdrowotne i klimatyczne, odbywa się bardzo powoli i zachowawczo.

Publikacja: 16.06.2025 17:07

Niebawem minie rok od wprowadzenia strefy czystego transportu w Warszawie

Niebawem minie rok od wprowadzenia strefy czystego transportu w Warszawie

Foto: shutterstock

Niebawem minie rok od wprowadzenia strefy czystego transportu w Warszawie, a kilka dni temu o ostatecznym kształcie strefy zadecydowali również radni Krakowa. Choć pojawiły się głosy krytyczne – głównie ze strony przeciwników strefy – zdaniem Aleksandra Szałańskiego z Fundacji Promocji Pojazdów Elektrycznych, mimo że daleko jej do ideału, krakowska strefa ma szansę spełnić istotną funkcję.

– Z pewnością należałoby wyeliminować jakieś konkretne pojazdy, tymczasem nie ma takiego, który dzisiaj może wjechać do Krakowa, a od momentu uruchomienia strefy nie będzie miał takiej możliwości. Osoby, które mieszkają dzisiaj w Krakowie, płacą tam podatki i mają zarejestrowane auto, będą mogły się nim poruszać po całym mieście bezterminowo, chyba że je sprzedadzą – relacjonuje ekspert.

Podkreśla, że do końca 2028 roku będzie też możliwość wykupienia abonamentu dziennego oraz miesięcznego, umożliwiającego wjazd takim pojazdem do strefy. – Zatem jeżeli mówimy o jakiejś realnej poprawie jakości powietrza, to oczywiście, że ta uchwała nie zmienia zbyt wiele. Natomiast jeśli mówimy o polskiej rzeczywistości, funkcji edukacyjnej oraz traktowaniu jej przyjęcia jako kolejnego kroku do systemowej zmiany, to zdecydowanie bardzo się cieszę, że została przyjęta – dodaje.

Brakuje stacji pomiarowych oraz inicjatywy

W 2024 roku rząd przyjął nowelizację ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, nakładającą obowiązek utworzenia stref czystego transportu w miastach liczących powyżej 100 tys. mieszkańców, w których średnioroczny poziom dwutlenku azotu (NO2) przekracza dopuszczalną normę. Problem w tym, że w 20 z 37 takich miast nie ma stacji pomiarowych, które mogłyby dostarczyć danych dotyczących jakości powietrza oraz emisji związanych z transportem.

Czytaj więcej

Radni zdecydowali. Strefa Czystego Transportu w Krakowie powstanie w 2026 roku

Z danych dostarczonych w 2023 roku przez funkcjonujące stacje pomiarowe wynikało, że strefy czystego transportu powinny powstać w Warszawie, we Wrocławiu, w Krakowie oraz Katowicach. Dotychczas tylko dwa z tych miast podjęły jakieś kroki w tym kierunku.

Wcześniejsza lokalizacja stacji pomiarowej w Katowicach znajdowała się blisko autostrady A4, co mogło wpływać na wiarygodność pomiarów, w związku z czym zadecydowano o jej przeniesieniu. Jeśli chodzi o Wrocław – według informacji Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w tym roku nie zarejestrowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu średniorocznego dwutlenku azotu, a więc ustawowego obowiązku wprowadzania strefy czystego transportu nie ma. Wprowadzenie SCT rozważają również inne miasta, np. Gliwice, Lublin, Rzeszów i Toruń, choć na tym etapie brakuje konkretów.

Czystsze powietrze i… wzrost wartości nieruchomości

Opieszałość urzędników we wprowadzaniu stref jest zastanawiająca. Jak wynika z przeprowadzonego w ubiegłym roku badania „SCT: Czy chcemy oddychać świeżym powietrzem w miastach?”, społeczne poparcie dla stref czystego transportu jest spore, zwłaszcza w dużych miastach, gdzie sięga nawet 60 proc.

Spaliny samochodowe zawierają szereg niebezpiecznych dla zdrowia związków chemicznych. Oddychanie powietrzem o dużym stężeniu cząsteczek stałych (PM2,5 i PM10) jest bardzo szkodliwe dla układu oddechowego, zaostrza objawy astmy oraz alergie i zwiększa ryzyko infekcji, tlenki azotu (NO2) i dwutlenek siarki (SO2) silnie drażnią drogi oddechowe. Długotrwałe narażenie na spaliny, zwłaszcza pochodzące z silników diesla, zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory oraz choroby układu krążenia, w tym choroby wieńcowej.

Czytaj więcej

Strefy Czystego Transportu w miastach: W Warszawie wciąż pouczają kierowców

Tymczasem inne europejskie regiony odnotowują znaczące spadki stężenia niekorzystnych substancji w powietrzu. Między 2016 a 2021 rokiem stężenie tlenków azotu w Antwerpii spadło o 32 proc., sadzy o 55 proc., w Brukseli emisje tlenków azotu z aut osobowych spadły o 4,7 proc., a stężenie cząsteczek PM2,5 o 6,4 proc. Naukowcy zauważyli również, że poziom zanieczyszczeń cząsteczkowych i azotu spadał szybciej w strefach czystego transportu w Brukseli i Antwerpii, a ich redukcje były zauważalne nawet w odległości 5 km od stref. Po porównaniu jakości powietrza z danymi pacjentów objętych ubezpieczeniem Mutualités Libres odnotowano również, że stosowanie leków przeciwcukrzycowych wzrastało w wolniejszym tempie u osób mieszkających w SCT lub w okolicy niż w innych częściach tych samych miast. To istotne, gdyż obecność dwutlenku azotu w powietrzu jest powiązana ze zwiększonym ryzykiem cukrzycy.

Tworzenie SCT to również jeden ze sposobów, aby przybliżyć obecne poziomy zanieczyszczeń do tych, które rekomenduje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Obecnie WHO zaleca, aby średnioroczne stężenie dwutlenku azotu nie przekraczało 10 µg/m3, tymczasem w wielu polskich miastach wartości te są nawet trzykrotnie większe.

Autorzy badania „Low‑emission zones, modes of transport and house prices: evidence from Berlin’s commuter belt” z 2022 roku zauważyli też związek między wprowadzaniem stref czystego transportu a wzrostem cen nieruchomości, co potwierdza, że jakość powietrza stanowi istotny czynnik w podejmowaniu decyzji dotyczącej kupna mieszkania lub domu.

Niebawem minie rok od wprowadzenia strefy czystego transportu w Warszawie, a kilka dni temu o ostatecznym kształcie strefy zadecydowali również radni Krakowa. Choć pojawiły się głosy krytyczne – głównie ze strony przeciwników strefy – zdaniem Aleksandra Szałańskiego z Fundacji Promocji Pojazdów Elektrycznych, mimo że daleko jej do ideału, krakowska strefa ma szansę spełnić istotną funkcję.

– Z pewnością należałoby wyeliminować jakieś konkretne pojazdy, tymczasem nie ma takiego, który dzisiaj może wjechać do Krakowa, a od momentu uruchomienia strefy nie będzie miał takiej możliwości. Osoby, które mieszkają dzisiaj w Krakowie, płacą tam podatki i mają zarejestrowane auto, będą mogły się nim poruszać po całym mieście bezterminowo, chyba że je sprzedadzą – relacjonuje ekspert.

Pozostało jeszcze 85% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Transport
Radni zdecydowali. Strefa Czystego Transportu w Krakowie powstanie w 2026 roku
Transport
W wakacje część pociągów będzie już jechać szybciej
Transport
Samorządowe koleje biją rekordy frekwencji i kupują nowe pociągi
Transport
Podróż na szelkach. Samorządy kupują nowe trolejbusy
Materiał Promocyjny
Bank Pekao nagrodzony w konkursie The Drum Awards for Marketing EMEA za działania w Fortnite
Transport
Ruszył największy w Polsce system solarnych biletomatów