Bez organizacji pozarządowych trudno o realną samorządność

Samorządy są jednym z najważniejszych partnerów dla sektora pozarządowego, tym bardziej że większość organizacji pozarządowych (NGO) działa lokalnie. Także dla samorządów NGO są istotne tym bardziej, że cieszą się sporym zaufaniem społecznym, a cztery osoby na dziesięć uważa, iż organizacje pozarządowe rozwiązują ważne problemy społeczne w ich sąsiedztwie. Tak wynika z raportu „Ufamy, ale… Polki i Polacy o organizacjach pozarządowych” Stowarzyszenia Klon/Jawor. NGO prowadzą szkoły, przedszkola, świetlice, noclegownie, organizują lokalne wydarzenia sportowe i kulturalne. Ale co jest ważne, pobudzają energię społeczną i w ten sposób dbają o rozwój samorządności.

NGO napędzają samorządność

– Mieszkańcy i mieszkanki naszych gmin nawet nie dostrzegają, jak dużo usług, z których korzystają, jest zapewnianych przez lokalne organizacje społeczne. W tym kontekście nawet ciężko mówić o „oddaniu” czegoś tym organizacjom. Bardzo często to właśnie NGO dostrzegają i wskazują potrzebę społeczną oraz proponują sposób jej zaspokojenia, a władze samorządowe tworzą do tego działania ramy – uważa Piotr Choroś, dyrektor Biura Partycypacji Społecznej w Urzędzie Miasta Lublina, członek Komisji UMP ds. Obywateli Miast, przedstawiciel UMP w Radzie Działalności Pożytku Publicznego. Jego zdaniem administracja samorządowa nie może zapewnić podstawowych usług społecznych, poczynając od sportu i kultury, przez edukację po pomoc społeczną, bez współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Czytaj więcej

Społeczności lokalne

Coraz więcej samorządów tworzy etaty dla nauczycieli z Ukrainy

Przybywa lokalnych władz oferujących pracę w szkołach uchodźcom. Na razie głównie jako nauczyciel...

Prof. Cezary Obracht-Prondzyński, socjolog z Uniwersytetu Gdańskiego, ale także społecznik zaangażowany w rozwój społeczeństwa obywatelskiego, dodaje, że NGO są ważną częścią samorządności rozumianej jako powołanie nie instytucji władzy lokalnej, ale wspólnoty mieszkańców i ich reprezentacji.

– To, jaka jest kultura obywatelska, zależy od wielu czynników: od tego, jaki jest samorząd, jaka jest kultura zorganizowania społeczności i jaka jest między nimi relacja. Może być sprawny samorząd, który jednak zdominował, podporządkował sobie sferę społeczną i organizacje nie działają na tym terenie, bo nie ma na to przestrzeni. Może być tak, że aparat samorządowy jest słaby i organizacje są sprawne, bo muszą być. Są też inne sytuacje: samorząd, który nie lubi NGO jako konkurencji albo taki, który jest sprawny, ale chce się dzielić kompetencjami. I ta ostatnia sytuacja jest idealna – uważa socjolog.

I dodaje, że każda z tego typu relacji występuje obecnie w Polsce. Z badań, które niedawno przeprowadził w woj. pomorskim, wynika, że dla większości osób ważniejsze jest to, by rozmawiać, konsultować jakieś problemy, nawet jeśli te dyskusje nie skończą się działaniem.

Stowarzyszenie Miłośników Teatru w Szalowej to jedno z siedmiu NGO działających w tej małopolskiej wsi

Foto: mat. pras.

– NGO są w samorządach motorem oraz strażnikiem wielu modernizacyjnych procesów społecznych. Spójrzmy chociaż na olbrzymią pracę, jaką wykonują miasta w dziedzinie poprawy jakości powietrza. To organizacje pozarządowe są tu motorem zmian. Czasami taka współpraca jest burzliwa, ale jako przedstawiciele władz samorządowych nie zapominamy o tym, że finalnie wszystkim chodzi o dobro wspólnot lokalnych, czyli mieszkańców i mieszkanek naszych gmin – dodał Piotr Choroś.

Samorządy decydują o losach organizacji

Z badań Klon/Jawor przeprowadzonych dwa lata temu wynika, że tak jak większość NGO (prawie 60 proc.) występuje i otrzymuje dotacje z urzędów miast czy gmin, tak mniejszość wspólnie realizuje projekty (39 proc.) czy występuje do urzędu z propozycjami uchwał lub działań (21 proc.).

– Organizacje pozarządowe powinny być różnymi sposobami, także przepisami, ulgami, zachęcane do dywersyfikacji przychodów – uważa Marta Gumkowska, współautorka badań Stowarzyszenia Klon/Jawor opisujących kondycję trzeciego sektora. – Ważne, by organizacje pozarządowe zbierały pieniądze z różnych źródeł, a głównie korzystają ze środków publicznych, przypisanych do konkretnych działań, co może oznaczać brak elastyczności finansowania oraz działania – dodaje ekspertka.

Z najnowszych danych GUS na temat organizacji pozarządowych (za 2022 r.) wynika, że poważnym kłopotem jest pozyskiwanie pieniędzy. Stwierdziło tak ponad 35 proc. NGO zapytanych przez GUS. Co dziesiąta organizacja przyznała, że ma kłopoty ze wsparciem społecznym, co siódma wskazała na problemy wynikające z przepisów i procedur prawnych, a co dziewiąta – z kontaktów z administracją.