Nowy pomysł na pomoc

Od 1 stycznia 2020 r. obowiązuje ustawa o tworzeniu centrów usług społecznych. Daje ona możliwość, a nie obowiązek ich tworzenia. Czy są jednak w ogóle potrzebne? Ustawa przewiduje, iż za pośrednictwem centrów usług społecznych gminy będą świadczyły dotychczasowe usługi społeczne, ale też zaoferują nowe, obejmujące zadania zawarte w aż 17 ustawach, począwszy od tak oczywistej jak zdrowie publiczne, przez prawo oświatowe, aż po takie jak działalność kulturalna, sport czy rewitalizacja. Do tego bogatego zestawu mogą jeszcze dojść programy usług społecznych przyjmowane w formie uchwał przez rady gminy.

Lokalne potrzeby

Centra usług społecznych mogą przyjąć różną formę w zależności od potrzeb lokalnej społeczności. Mogą powstać poprzez przekształcenie ośrodka pomocy społecznej i przejąć jego zadania na terenie gminy. Mogą świadczyć usługi, na podstawie porozumienia władz gminnych, dla dwóch lub większej liczby gmin. Będą wtedy funkcjonowały obok gminnych ośrodków pomocy społecznej, ale współpracując z nimi. W miastach powyżej 100 tysięcy mieszkańców ustawa przewiduje utworzenie centrum przez przekształcenie ośrodka pomocy społecznej albo utworzenie centrum obok ośrodka pomocy społecznej.

CZYTAJ TAKŻE: Domy samopomocy mogłyby działać lepiej

Przyjęcie nowych rozwiązań uzasadniano tym, że dotychczasowa formuła świadczenia usług pomocy społecznej się wyczerpała. Ośrodki pomocy społecznej pomagają w sposób selektywny i stosują kryterium dochodowe. Natomiast działania centrów usług społecznych mają mieć charakter powszechny i odnosić się do potrzeb wszystkich mieszkańców. W CUS usługi będą oferowane w jednym miejscu, świadczone przez różnych usługodawców i w różnych miejscach.

Centra dziś

Samorządowcy twierdzą jednak, że nowa ustawa jest niepotrzebna. I rzeczywiście. Na samorządy już jest nałożony obowiązek tworzenia strategii rozwiązywania problemów społecznych oraz programów z zakresu wsparcia rodziny i systemu pieczy zastępczej, profilaktyki uzależnień, przeciwdziałania przemocy itp. Dlatego od kilku lat gminy mogą tworzyć takie centra i świadczyć w nich usługi społeczne, również te, które wynikają z uchwalonych przez rady programów społecznych.

Takie centra powstały m.in. w Gdyni, we Wrocławiu i w Warszawie. I tu pojawia się problem, na który zwrócił uwagę Związek Powiatów Polskich: czy działające już centra będą musiały dostosować się do nowych przepisów? Niekoniecznie, ponieważ ustawa przewiduje fakultatywność w stosunku do CUS. Na wszelki wypadek niektóre z nich zmieniają jednak nazwy. Należy do nich np. Łódzkie Centrum Usług Społecznych, które poprzez tę jednostkę realizuje zadania z zakresu ustawy o rewitalizacji. Ma ono świadczyć usługi dla łodzian borykających się z najpoważniejszymi problemami. W związku z ustawą o CUS miasto postanowiło zmienić nazwę na Centrum Wsparcia i Rozwoju Społecznego.

Z podobnego względu również będzińskie Centrum Usług Społecznych, świadczące usługi przede wszystkim dla seniorów, zmieni nazwę na Centrum Usług Senioralnych. W Warszawie zmiany nazwy nie będzie, choć też jest ono na razie nastawione na określone grupy społeczne, a nie wszystkich mieszkańców. Warszawski CUS Społeczna Warszawa świadczy pomoc i usługi dla osób niepełnosprawnych i niesamodzielnych.

CZYTAJ TAKŻE: Brakuje pieniędzy na działanie punktów pomocy prawnej

W pracach centrum znajduje się też projekt uruchomienia usług teleopieki i usług telemedycznych za pieniądze unijne. – Braliśmy udział w konsultacjach projektu ustawy i część zgłoszonych przez nas uwag znalazła się w ustawie. Oceniam ją wysoko. Przeszkadza mi natomiast formalizm zapisanych w niej kompetencji osób zarządzających centrum. Wywindowano je bardzo wysoko, a tworząc centrum, należałoby zatrudnić nowe osoby. Powołanie CUS wymaga zaangażowania poważnych środków finansowych, a w obecnej sytuacji finansowej stolicy nie planujemy realizacji takiego projektu – powiedział Tomasz Pactwa, dyrektor departamentu programów i polityki społecznej w Urzędzie m.st. Warszawy.

Niewykluczone, iż na bazie ustawy o CUS pierwsze takie centrum powstanie w Przemyślu. Na razie, na wniosek prezydenta miasta Wojciecha Bakuna oraz przewodniczącego zespołu ds. utworzenia centrum usług wspólnych Dariusza Łapy, przygotowano analizę wskazującą wszystkie wady i zalety powstania takiej instytucji. Po zapoznaniu się z dokumentem prezydent podejmie decyzję na temat utworzenia CUW w Przemyślu.

Co z pieniędzmi

Ustawa o CUS nie przewiduje dotacji dla powołania i utrzymania centrów. Proponuje się natomiast montaż finansowy, na który będą się składać środki własne samorządu, środki pozyskiwane z programów rządowych i unijnych oraz współpłatność przez mieszkańców za niektóre usługi. Powołanie i utworzenie nowej jednostki wymaga bowiem wydatkowania odpowiednich środków. Podobnie jak zatrudnienie wykwalifikowanej kadry CUS. Wszak centrum ma do spełnienia znacznie więcej zadań niż MOPS czy GOPS.