Roman Szełemej: Tereny poprzemysłowe wymagają niewspółmiernie wielkich nakładów

Panie prezydencie, pamięta pan, kiedy zapadła decyzja o zamknięciu kopalń w mieście, a potem, kiedy ostatecznie zaniechano wydobycia?

Oczywiście. To było na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. A realnie trzeba przyjąć, że zaprzestano wydobycia w Wałbrzychu w 1995 roku. Ten proces był jednak złożony, bo w trzech kopalniach zaprzestano wydobycia w różnym okresie. W kopalni Nowa Ruda, która też należała do Zagłębia Wałbrzysko-Noworudzkiego, to trwało kilka lat dłużej.

Pytam o to, bo po latach ciszy znów pojawia się problem tzw. biedaszybów. Straż miejska dostała nawet drony, by kontrolować tereny po dawnych kopalniach. Potwierdza się to nielegalne wydobycie?

Nie. Powiedziałbym, że to zjawisko ma charakter absolutnie marginalny. Sprawa dotyczy dwóch–pięciu osób, które niszcząc środowisko, zajmują się tym na terenach ogródków działkowych. Ale jako takiego zjawiska biedaszybów już nie ma. Drony są nam potrzebne, by sprawdzać, czy nie ma kolejnych prób wykorzystania tego sposobu łatwego zarobku, bo to się nie odbywa na zasadzie zaspokajania potrzeb materialnych. To jest po prostu łatwy sposób na nielegalne zdobycie kilkuset złotych i często w okolicznościach, powiedziałbym chuligańskich, bo pod wpływem alkoholu.

Niestety, dla niektórych osób z tego obszaru społecznego to jest wciąż kuszące. Zamiast pójść do pracy, wolą ryzykować. My ich ścigamy, bo takie osoby niszczą środowisko i to jest niebezpieczne także dla samych zainteresowanych. Stąd te drony w naszej straży, bo łatwiej jest wysłać dron, niż całą ekipą jechać samochodem po terenie górzystym. Takie próby wydobycia notujemy na terenach niedostępnych. Czasami przez wiele tygodni nie udaje się nam potwierdzić ani jednego epizodu, ale czasami je stwierdzamy.

Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, czyli de facto właściciel terenów, często zalesionych i górzystych, zupełnie poza miastem, podarował nam tego drona, żebyśmy mogli to monitorować bez wjeżdżania na nieswoje tereny. To są tereny, które nie należą do miasta.

W końcu, po blisko 30 latach od zaniechania wydobycia, zostanie zagospodarowany teren po kopalni Wałbrzych przy ul. Beethovena. Dlaczego to tak długo trwało?

Było tysiąc powodów. Jednym z najważniejszych był brak środków na ten cel. Ale nie tylko u nas, podobnie było też na Górnym Śląsku czy w Małopolsce, ale też w Wielkopolsce, w województwie lubelskim czy łódzkim. Takie zagospodarowanie terenów pogórniczych kosztuje gigantyczne pieniądze.

Czytaj więcej

Okiem samorządowca

Jacek Jaśkowiak: Przy miejscach schronienia warto wykorzystać doświadczenia ukraińskie

Musimy dążyć do tego, by zabezpieczyć miejsca schronienia dla minimum 100 tys. osób. Dziś mamy na...

Ale dlaczego?

Wydobycie węgla mocno dewastuje środowisko naturalne, w stopniu nieporównywalnym z żadną inną gałęzią gospodarki. Mamy przykład choćby palących się hałd czy osuwania się ziemi wokół kopalni. Na zagospodarowanie takich terenów potrzebne są gigantyczne pieniądze, by je oczyścić z substancji toksycznych, bo inaczej się nie da w takim miejscu wybudować czegokolwiek, co miałoby mieć charakter użyteczny. Potem trzeba zaprojektować zagospodarowanie takiej nieruchomości, a na końcu jeszcze to wszystko zbudować.

Tzw. tereny poprzemysłowe wymagają niewspółmiernie wielkich nakładów, żeby stały się użyteczne. Teren po byłej kopalni Wałbrzych wzdłuż ulicy Beethovena zajmuje dziesiątki hektarów. Częściowo stanowi zrekultywowane hałdy, ale większość to obszar stricte pokopalniany, płaski teren z samosiejkami, gdzie dawne zabudowania kopalni czy koksowni zostały zburzone.

Dlaczego to tyle trwało? Po pierwsze, nie mieliśmy na to pieniędzy. Zaoferowała je nam Unia Europejska w postaci Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. To są pieniądze absolutnie poza zasięgiem miasta, samorządu wojewódzkiego i w pewnym sensie nawet państwa polskiego. A jak nie ma pieniędzy, to wiadomo, nic się nie zrobi. Trudno wówczas tworzyć czy kreować papierowe wizje, marnować energię, czy też pieniądze na te projekty.

Rozpoczęliśmy projektowanie dopiero wtedy, kiedy pojawiły się realne pieniądze. Realne, a nie obiecywane, nie przyszłościowe. Mamy mało czasu, bo poprzednia władza, niestety, jak we wszystkim, opóźniała środki unijne, w tym też te z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. W tej chwili stoimy pod ogromną presją czasu, ale musimy zdążyć wydać te środki.

Na tym terenie miasto planuje m.in. nową zajezdnię autobusową. Kiedy powstanie? Będzie przygotowana na autobusy wodorowe ?

Będzie przygotowana na wszystkie autobusy. Mamy już wykonany program funkcjonalno-użytkowy, czyli materiał, który pozwala na zrealizowanie takiej inwestycji w ramach koncepcji zaprojektuj i wybuduj. Ogłosiliśmy już przetarg. Chcemy, by ta zajezdnia powstała w ciągu dwóch, dwóch i pół roku.

Jest to możliwe?

Musi być zrealizowane, bo drugiej szansy nie będziemy mieli. Budujemy więc bazę dla miejskiego zakładu usług komunalnych. Przy tej samej ulicy już za kilka miesięcy oddamy do użytku wielkie schronisko dla zwierząt. Planujemy tam jeszcze mniejsze inwestycje, związane np. z właściwym zagospodarowaniem wód deszczowych po to, żeby można je było wykorzystywać na potrzeby renaturalizacji.

To jest cały program. Przedstawiliśmy go instytucji zarządzającej funduszami europejskimi, czyli urzędowi marszałkowskiemu, a on w trybie konkursowym i pozakonkursowym pieniądze dla miasta przewidział.

Czytaj więcej

Okiem samorządowca

Marcin Krupa: Trzeba pamiętać, że w centrum przemian znajdują się ludzie

W aspekcie transformacji energetycznej stawiamy na dynamiczny rozwój OZE. Uruchamiamy kolejne far...

Panie prezydencie, miasto chce w przyszłości przejść w całości na transport wodorowy? Już część floty jest napędzana wodorem.

Nie, staramy się znaleźć optymalny balans pomiędzy autobusami zeroemisyjnymi, w tym wodorowymi, które także są o napędzie elektrycznym, tylko mają ogniwo wodorowe, a autobusami o tradycyjnym napędzie. Natomiast to, czym my dysponujemy, to w tej chwili kilkanaście autobusów wodorowych plus następne sześć, które są już zamówione. To są autobusy elektryczne, klasycznie wodorowe. Ale nie wydaje nam się, żebyśmy mogli całkowicie postawić na autobusy wodorowe czy elektryczno-wodorowe.

W naszej aglomeracji realizujemy dojazdy do niektórych miejscowości wokół Wałbrzycha, które leżą w górach. Wysyłanie tam pojazdów wodorowych jest zwyczajnie nieefektywne ekonomicznie. Poza tym do niektórych górskich miejscowości, które jednocześnie są połączone siecią kolejową, autobusy elektryczne z powodu różnych wiaduktów nie dojadą, bo się po prostu nie zmieszczą – pojazdy elektryczne są znacząco wyższe od taboru tradycyjnego.

To kwestia ok. 20 centymetrów, a robi zasadniczą różnicę w czasie przejazdu pod wiaduktem kolejowym. Powtórzę, że autobusy wodorowe są naszą nadzieją. Chcemy, by stanowiły ok. 50–60 proc. taboru, choć może się okazać, że pojawi się nowy model autobusu elektrycznego, który zwyczajnie będzie już niższy. Wszystko bardzo szybko się zmienia.

Czy w mieście jest duże zainteresowanie nową odsłoną „Czystego powietrza”? Dużo wniosków o dofinansowanie już do miasta wpłynęło?

Generalnie jest duże zainteresowanie. Po zaprzestaniu przyjmowania wniosków mieliśmy mnóstwo interwencji. Ale trzeba wyraźnie powiedzieć, że te wszystkie patologie, które dotyczyły programu, raczej nie były związane z obszarami miejskimi. Tu sprawa jest jasna – jest piec, który trzeba wymienić, a który my widzimy. Więc weryfikacja jest jasna.

A jak idzie wymiana kopciuchów w starym zasobie komunalnym?

To jest proces, który w tej chwili wchodzi w fazę końcową. Został on u nas rozpoczęty przed kilkunastu laty i powoli dobiega końca. Wałbrzych nigdzie nie jest wskazywany jako miasto o znacząco podwyższonej niskiej emisji, choć jesteśmy ośrodkiem pogórniczym, z tradycją palenia węglem. W tej chwili osiągnęliśmy już taki etap, że właściwie to dotyczy prawie wyłącznie osób starszych, które mają dość niską motywację do zmian.

Albo zwyczajnie ich na to nie stać...

Czasami tak, ale dziś węgiel jest często droższy od gazu, a zwłaszcza wtedy, gdy budynek został docieplony oraz wymienione zostały w nim okna. Dziś proces wymiany kopciuchów jest bardzo dynamiczny. Pozostało nam do wymiany ok. 20 proc. tego, co było jeszcze kilka lat temu. To poszło tak szybko, bo miasto prowadzi bardzo intensywnie z jednej strony program budownictwa komunalnego i społecznego, a z drugiej dużo budynków ze szkodami górniczymi i starymi piecami idzie do rozbiórki.

Czytaj więcej

Okiem samorządowca

Prezydent Opola: W mieście mamy ponad 2 tysiące różnych miejsc doraźnego schronienia

Każdą nową inwestycję dostosujemy do warunków wynikających z ustawy o ochronie ludności i obronie...

Z danych samego urzędu miasta wynika, że liczba mieszkańców Wałbrzycha w dekadzie 2014–2024 spadła aż o niemal 20 proc., do poziomu nieco ponad 90 tys. osób. Co jest tego przyczyną? Migracja zarobkowa? Czy coś jeszcze?

To jest ta sama przyczyna, która dotyczy całej Polski, przede wszystkich miast.