Finanse miast w kryzysie. Samorządowcy szukają wyjścia z sytuacji

– Warunki dziś są inne niż te, do których przywykliśmy przez ostatnie 30 lat. Nadal jednak istnieją możliwości pozyskania środków, więc nauczmy się robić to skutecznie – powiedział Andrzej Porawski, dyr. biura Związku Miast Polskich, w trakcie konferencji „Polityka finansowa miast w warunkach niepewności – doświadczenia, wyzwania, dobre praktyki z miast”.

Klamrą spinającą całe wydarzenie, ale też wątkiem przewijającym się również w poszczególnych wystąpieniach, była obecna sytuacja finansowa jst oraz przyszłość samorządowych finansów.

Topniejąca nadwyżka operacyjna

Dr Jan Maciej Czajkowski, ekspert ZMP ds. finansów przedstawił szczegółową analizę sytuacji jst. Wskazał m.in. na różnice występujące pomiędzy poszczególnymi kategoriami samorządów. Są one bardzo znaczące zwłaszcza w kontekście wielkości nadwyżki operacyjnej – a to ona decyduje o potencjale inwestycyjnym tych jednostek, ale też jest bardzo ważnym wskaźnikiem mówiącym o ich kondycji finansowej. Po zmniejszeniu dochodów z PIT poziom nadwyżki w miastach na prawach powiatu spadł z 10,6 mld zł w 2021 r. do trzech miliardów na minusie w I kwartale 2023 r. (według szacunków). W praktyce oznacza to, że bieżące dochody miast nie pokrywają bieżących wydatków.

Czytaj więcej

Budżet

Rekompensata ubytków w PIT. Co rząd faktycznie proponuje samorządom

Prawie miliard złotych zostanie wydane na realizację rządowej obietnicy wypłaty jednorazowych nag...

Czy zapowiadane przez rząd, dodatkowe środki mające „zrekompensować” ubytek w dochodach jst, poprawią te prognozy? Częściowo tak, ale dotyczy to głównie gmin wiejskich. Tam, wg wyliczeń ZMP, to pokrycie może sięgnąć średnio nieco ponad 70 proc. W przypadku miast na prawach powiatu będzie to niewiele ponad 20 proc. (również dane uśrednione).

Ekspert ZMP mówił podczas konferencji o „destrukcji finansów jst”. Wskazując, jakie rzeczy powinny być pilnie przeprowadzone, wymienił m.in.: poszerzenie bazy podatków, w których jst mają udział o udział w dochodach ze zryczałtowanego PIT.

Zdani na finansowanie z zewnętrznych źródeł

Andrzej Porawski, dyrektor biura ZMP analizował to, jak zmiany w finansowaniu jst zachodzące w ostatnich latach wpłyną na ich pozycję ustrojową.

– Będziemy musieli spełniać wymogi tych, którzy dają nam pieniądze w różnych konkursach, programach i dostosowywać nasze pomysły lokalne do tychże uwarunkowań konkursowych. A zatem w coraz większym stopniu to ci, którzy ogłaszają te konkursy, będą decydować o tym, w którym kierunku pójdzie rozwój społeczności lokalnych. Pozbawione własnych środków na rozwój będą one musiały w coraz większym stopniu korzystać z tych zewnętrznych, a te nie są zupełnie wolne i nie można ich przeznaczać zgodnie z wolą samodzielnych jednostek samorządu terytorialnego – tłumaczył. - Ta sytuacja jest trudna, ale nie jest niemożliwe odnalezienie się w niej. Musimy zmienić, mam nadzieję, że nie na długo, sposób funkcjonowania. Bardziej skoncentrować się na pozyskiwaniu środków zewnętrznych.

Czytaj więcej

Finanse w regionach

Wielkie miasta są w trudnej sytuacji finansowej

Zadłużenie 12 największych miast wzrosło w ciągu czterech lat o prawie 8,5 mld zł, do 28,5 mld zł...

W czasie konferencji online przedstawiciele miast podzielili się własnymi doświadczeniami w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych i budowania strategii finansowej (zwłaszcza w kontekście zarządzania ryzykiem). Głos w tej części zabrał dr Tomasz Soliński, z-ca prezydenta Krosna. (mówił o potencjale faktoringu na przykładzie konkretnej inwestycji zrealizowanej w tym mieście – chodzi o budowę lotniska w Krośnie) oraz Michał Buwaj, skarbnik Stalowej Woli, który przedstawił praktyczne wskazówki dotyczące tego, jak zastosowanie narzędzia BeSTi@ (aplikacja służąca jednostkom samorządu terytorialnego m.in. do przekazywania ministerstwu finansów sprawozdań z wykonania budżetów) może ułatwić władzom samorządowym tworzenie scenariuszowych strategii finansowych.

Z kolei Katarzyna Rejniak, kierownik projektu „Generator miejskiej energii źródłem sukcesu Konina” oraz Grzegorz Kowalczyk, z-ca skarbnika Zgierza, mówili o swoich doświadczeniach związanych z zarządzaniem projektami w czasach rosnącej niepewności oraz o tym, jak ważna jest tu współpraca osób odpowiedzialnych za merytoryczną stronę poszczególnych przedsięwzięć oraz osób zarządzających finansami.