W biogazowniach i instalacjach fermentacji przetwarzane są produkty rolne, roślinne, selektywnie zbierane bioodpady komunalne, ale także odpady trudne np. z przetwórstwa mięsnego i innych gałęzi przetwórstwa spożywczego. Podczas beztlenowego rozkładu materii organicznej powstaje biogaz, którego głównym składnikiem jest metan i dwutlenek węgla.

Biogazownie na problemy

W krajach Europy Zachodniej biogazownie są zazwyczaj uruchamiane bez większych problemów, podczas gdy w Polsce często napotykają na trudności, głównie wynikające z braku rzetelnej wiedzy na temat ich funkcjonowania oraz korzyści, które można uzyskać z prawidłowo eksploatowanej instalacji.

Do negatywnych opinii na temat takich instalacji przyczyniły się nieprawidłowe rozwiązania technologiczne oraz niepoprawna eksploatacja poszczególnych obiektów tego typu. Dotyczy to szczególnie biogazowni zlokalizowanych w pobliżu zwartej zabudowy mieszkalnej.

A przecież biogazownia – wbrew rozpowszechnionym opiniom – nie generuje uciążliwości, takich jak nieprzyjemne zapachy czy hałas, a może wręcz stanowić pozytywny element lokalnej infrastruktury, pomagając rozwiązywać istotne w każdej gminie wyzwania. Należą do nich między innymi niedobory stabilnych, lokalnych źródeł energii oraz związane z tym rosnące koszty pozyskania energii, a także rosnące zapotrzebowanie na czynniki energetyczne, takie jak biometan oraz energia elektryczna. Najlepszym rozwiązaniem w tej sytuacji jest postawienie na odnawialne, lokalne źródła energii, które mają także kluczowe znaczenie dla dekarbonizacji gospodarki.

Bardzo ważną kwestią jest także wyjałowienie i stepowienie gleb oraz związane z tym zapotrzebowanie na naturalne nawozy organiczne i zawarte w nich składniki humusowe. Kompost oraz poferment, powstający po procesie fermentacji w biogazowni, poprawiają jakość gleby oraz są bogatym źródłem cennych, naturalnych składników mineralnych, co stanowi wsparcie dla gospodarstw rolnych w okolicy.

Dlatego tak ważne jest dotarcie do społeczności lokalnej z informacją o korzyściach płynących z biogazowni. Warto pokazać, że taka instalacja nie tylko zagospodarowuje surowce dostępne na miejscu (odpady organiczne), ale także zapewnia lokalne wykorzystanie produktów (biogazu, energii i nawozów) wytwarzanych w jej obrębie. Dzięki efektowi synergii mieszkańcy odczują nie tylko korzyści materialne dla siebie (takie jak tanie nawozy i niższe ceny energii), ale także zauważą pozytywne efekty dla lokalnych firm i gospodarstw rolnych.

Oczywiście łatwiej o uzyskanie akceptacji społecznej dla biogazowni w miejscach, gdzie już wcześniej istniały podobne obiekty, lub gdzie świadomość w zakresie ochrony środowiska jest wyższa, co umożliwia dotarcie do mieszkańców z pozytywnym, opartym na faktach przekazem.

Zadania biogazowni

Biogazownia spełnia szereg zadań i celów, istotnych dla społeczności każdej gminy.

Pierwszym zadaniem biogazowni jest zagospodarowanie i przetwarzanie: selektywnie zbieranych bioodpadów komunalnych, produktów rolnych nieprzydatnych dla ludzi i zwierząt, produktów ubocznych z rolnictwa, odpadów z przemysłu rolno-spożywczego i przeterminowanej żywności.

Drugim zadaniem biogazowni jest produkcja energii elektrycznej i cieplnej w układzie kogeneracyjnym, czyli wytwarzanie obu rodzajów energii podczas jednego procesu technologicznego.

Trzecim obszarem biogazowni jest produkcja nawozów w formie stałej lub ciekłej (kompostu lub pofermentu).

Biogazownie często rozszerzają działalność, wykorzystując ciepło odpadowe oraz energię elektryczną. W biogazowniach możliwa jest produkcja paliwa gazowego dla pojazdów w postaci bioCNG i bioLNG, których podstawą jest biogaz, a także produkcja bioCO2.

Korzyści dla lokalnej społeczności

Inwestycje w biogazownie w większości przypadków wymagają zaawansowanych rozwiązań technologicznych, przeważnie zautomatyzowanych i na wysokim poziomie bezobsługowości. Jednocześnie powstające biogazownie stwarzają potencjał różnorodnych korzyści dla gmin i dla lokalnej społeczności:

1. Biogazownia stwarza nowe miejsca pracy w pobliżu miejsca zamieszkania oraz umożliwia zatrudnionym osobom podnoszenie i zdobywanie unikatowych kwalifikacji.

2. Surowce do produkcji biogazu pozyskiwane w najbliższej okolicy pobudzają rozwój nowych rodzajów działalności rolniczej oraz wstępnego przygotowania wsadu, a także sprzyjają kooperacji w tym zakresie.

3. Przyłącza energetyczne, ciepłownicze lub gazowe budowane na potrzeby biogazowni mogą służyć także mieszkańcom i firmom z okolicy.

4. Nowe miejsca pracy powstają także przy dostarczaniu substratów, ich magazynowaniu i wstępnym przygotowaniu.

5. Serwis, obsługa maszyn i urządzeń w biogazowni stwarzają szansę na dodatkowe zlecenia dla lokalnych przedsiębiorstw i specjalistów.

6. Budżet gminy, oprócz przychodów z podatku od nieruchomości, korzysta także z udziału w podatku dochodowym pracowników oraz podatku CIT przedsiębiorstwa.

7. Jeśli substratem do biogazowni są selektywnie zbierane bioodpady komunalne, to koszty ich zagospodarowania w biogazowni są niższe, co przekłada się na niższe opłaty za odpady ponoszone przez mieszkańców.

8. Okoliczni mieszkańcy mogą korzystać z lokalnie wytwarzanego, wysokiej jakości nawozu organicznego, jakim jest poferment ciekły lub kompost stały.

9. Energia elektryczna z biogazowni może posłużyć lokalnej społeczności i samorządowi w ramach spółdzielni energetycznej lub klastra energii dla wspólnot samorządowych lub przedsiębiorców.

10. Podobnie jest z energią cieplną. Nadwyżka może być wykorzystywana w lokalnych procesach produkcyjnych, do celów bytowych, ogrzewania i wytwarzania ciepłej wody.

11. Istnieje również możliwość stworzenia lokalnej sieci gazowej zasilanej biometanem wytwarzanym w biogazowni, z ewentualnym uzupełnieniem sieci z regazyfikacji LNG. Dotyczy to zwłaszcza regionów, gdzie dostęp do sieci gazowej jest utrudniony lub wręcz niemożliwy.

12. Wytwarzanie biometanu, w postaci bioCNG i bioLNG do napędu pojazdów – poza zeroemisyjnością – może stanowić atrakcyjny model biznesowy (np. gminne stacje paliw).

Ponadto lokalnie działająca biogazownia, np. w przypadku klęsk żywiołowych czy sytuacji nadzwyczajnych, które uniemożliwiają dostęp do energii sieciowej, stanowi niezawodne i stabilne źródło energii elektrycznej i cieplnej dla ludności i dla firm.

Warto inwestować w biogazownie

Biogazownia jest podręcznikowym przykładem lokalnego, stabilnego, sterowalnego i niezależnego od pogody źródła energii, które wpisuje się w priorytety Unii Europejskiej i Polski, w zakresie ochrony środowiska, w tym transformacji energetycznej oraz gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ). Powstawaniu biogazowni sprzyja wdrożenie w Polsce od 2017 roku obowiązkowego selektywnego zbierania bioodpadów komunalnych oraz wymóg zagospodarowania odpadów rolnych, takich jak gnojowica, obornik i odpady poubojowe.

Biogazownia wspiera osiąganie rosnących z roku na rok poziomów recyklingu odpadów komunalnych, za które, pod groźbą kar finansowych, odpowiedzialne są gminy. Przyczynia się także do ograniczenia spalania biomasy, co sprzyja zawracaniu węgla organicznego do gleby.

System selektywnego zbierania bioodpadów komunalnych na potrzeby biogazowni pomaga w zachowaniu czystego środowiska oraz edukacji ekologicznej społeczności lokalnych. Biogazownia wspiera również rozwój lokalnej infrastruktury drogowej i energetycznej, a także przyczynia się do postrzegania okolicy jako przyjaznej środowiskowo i dostosowanej do współczesnych trendów ochrony środowiska.

Nowe miejsca pracy w powstającej biogazowni, jej obsłudze i u kooperantów, podatki lokalne, lokalnie wytwarzana energia, rozwój infrastruktury, programy wsparcia i dofinansowania dla miejscowych producentów rolnych to wymierne korzyści dla lokalnej społeczności.

Z tych powodów należy tworzyć pozytywny przekaz do społeczności, oparty na pomyślnie zrealizowanych inwestycjach w biogazownie, które zyskały akceptację społeczną i działają w przyjaznej atmosferze, przynosząc jednocześnie korzyści wszystkim zainteresowanym. Istotną rolę w tym procesie mają lokalne liderki i liderzy, samorządowcy, ekolodzy, rolnicy, urzędnicy i wszyscy interesariusze, którym leży na sercu dobro ich społeczności i rozwój inicjatyw społecznych.

Autorzy: Piotr Szewczyk, Agnieszka Stangreciak

Niniejszy materiał został opublikowany w ramach projektu dofinansowanego ze środków NFOŚiGW pn. „Kampania edukacyjno-informacyjna w tematyce biogazu/biometanu w Polsce". Za jego treść odpowiada wyłącznie Instytut Ochrony Środowiska-Państwowy Instytut Badawczy.

Materiał Promocyjny Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytuty Badawczego (IOŚ-PIB)