Zmienione oblicza polskich miast

Wielomiliardowe inwestycje pozwoliły zbudować, odbudować, zmodernizować infrastrukturę transportową, komunikacyjną, na wyższy poziom wzniosły gospodarkę komunalną, w tym prośrodowiskową, ale też tzw. infrastrukturę społeczną – kulturalną, edukacyjną, sportową, rekreacyjną itp. Z punktu widzenia mieszkańców to najbardziej namacalne efekty naszej obecności w UE. To inwestycje, które przyczyniają się do poprawy ich standardu życia i zmieniają oblicza polskich miast i gmin.

Redakcja „Rzeczpospolitej”, po długiej debacie, wyróżniła w tym zakresie kilka wyjątkowych miast. Gdynia, naszym zdaniem, zasługuje na miano miasta, które jest w sposób najbardziej zrównoważony przyjazne mieszkańcom.

Kraków to metropolia, która w ostatnim 20-leciu okazała się najlepszym lokalnym gospodarzem, tj. udało się dokonać, wśród samorządów miejskich, inwestycji o największej wartości (w przeliczeniu na liczbę mieszkańców) i pozyskać najwięcej dochodów własnych. Na wielkie uznanie zasługują też samorządy, które ogółem pozyskały do swoich budżetów najwięcej funduszy unijnych oraz zrealizowały największe inwestycje w przeliczeniu na liczbę mieszkańców. To „twarde” dane za okres 2004–2022.

W takim ujęciu mistrzami wykorzystania europomocy okazują się: Olsztyn (wśród dużych miast), Świnoujście (wśród miast o liczbie 10–50 tys. mieszkańców) oraz Uniejów (wśród miast o liczbie mieszkańców poniżej 10 tys.)

Kraków wyróżnienie specjalne

Tradycja i nowoczesność w jednym

Kraków to europejska metropolia i ośrodek umiejący łączyć tradycję z nowoczesnością. Jest znaczącym ośrodkiem turystycznym oraz biznesowym rozpoznawalnym na całym świecie, co potwierdza rokrocznie zwiększająca się liczba turystów czy nowych firm przybywających do Krakowa.

Miasto ma ugruntowany wizerunek oraz ogromny potencjał rozwojowy, m.in. w obszarze budowania nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy. Kraków może pochwalić się m.in. dużym odsetkiem nowych mieszkań, rozbudowywaną siecią dróg ekspresowych i autostrad wokół i do miasta, wysoką aktywnością społeczeństwa obywatelskiego oraz jednym z najlepszych w Polsce wykorzystanie funduszy europejskich. Do 2027 roku Kraków jest gotowy wydać i rozliczyć nawet 10 mld zł z UE, realizując strategiczne dla miasta inwestycje, na które stawiają lokalne władze. Od 2004 roku przeznaczyły na ten cel ponad 13 mld zł, to ponad 16,3 tys. zł na mieszkańca. Dochody własne Krakowa w przeliczeniu na mieszkańca wzrosły z 1500 zł w 2004 roku do niemal 6 tys. w 2023 roku.

Dla Krakowa ważne są także sprawy społeczne, tj. powszechna dostępność i wysoka jakość takich usług, jak: edukacja, opieka nad dziećmi, ochrona zdrowia, mieszkalnictwo, integracja społeczna i kultura.

Cele strategiczne Strategii Rozwoju Krakowa 2030 zostały opracowane zgodnie z koncepcją miasta inteligentnego (smart city). Jako inteligentna i nowoczesna metropolia Kraków chce w roku 2030 stać się silnym ośrodkiem nowej aktywności Polski, Europy i świata. Planuje organizować najważniejsze wydarzenia gospodarcze, naukowe i polityczne. Chce być strategicznym partnerem w wymianie idei, wiedzy i innowacji. ­

—aor

Gdynia wyróżnienie specjalne

Miasto przyjazne mieszkańcom

Gdynia jest miastem nowoczesnym i otwartym, dbającym o potrzeby wszystkich mieszkańców.

Lokalne władze inwestują w rozwój infrastruktury miejskiej, tworząc przyjazne miejsca spotkań dla mieszkańców, takie jak parki, place zabaw czy ścieżki rowerowe. Dzięki temu miasto staje się miejscem, w którym chętnie spędzają czas nie tylko mieszkańcy, ale także turyści.

Gdynia to przede wszystkim projekty prospołeczne w mieście. W 2022 r. jako pierwsze miasto w Polsce uzyskała tytułu Miasta Przyjaznego Dzieciom. Certyfikat jest przyznawany przez UNICEF Polska na dwa lata. Miasto będzie musiało udowodnić, że wciąż na ten tytuł zasługuje, oraz wdrażać kolejne elementy polityki rodzinnej.

Od 2019 roku w mieście działa program „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej”, którego celem jest nie tylko zapewnienie pomocy osobom z niepełnosprawnościami, ale także zwiększenie ich szans na prowadzenie samodzielnego życia. Ze wsparcia skorzystało ponad 600 osób.

Wspólnie z lokalną policją prowadzona jest specjalna kampania społeczna „STOP!” na rzecz bezpieczeństwa osób starszych. W mieście działają Centra Sąsiedzkie – Przystań, w których mieszkańcy mogą uczestniczyć w bezpłatnych zajęciach hobbystycznych, rekreacyjnych czy kulinarnych. To tylko niektóre z inicjatyw.

Ponadto Gdynia aktywnie angażuje się na rzecz ochrony środowiska. Miasto wspiera rozbudowę punktów ładowania samochodów elektrycznych, promuje segregację odpadów, dba o czystość terenów zielonych itp. Dzięki temu Gdynia może poszczycić się tytułem miasta ekologicznego. Widoczne są działania, których celem jest „dekarbonizacja” lokalnej przestrzeni publicznej.

—aor

Olsztyn mistrz funduszy UE

Tramwajowa rewolucja

W ciągu dwóch dekad przynależności do UE Olsztyn zrealizował ponad 120 projektów o łącznej wartości ponad 4 mld zł, z czego ponad 2 mld zł stanowiło wsparcie unijne.

W tym czasie miasto m.in. zmodernizowało system transportu zbiorowego. Koszt realizacji dwóch projektów to około 1,3 mld zł, z czego ponad 800 mln zł pozyskano z funduszy unijnych. Pozyskanie tego rzędu dofinansowania z Unii Europejskiej było możliwe głównie dzięki temu, że projekt doskonale wpisywał się w priorytety unijnych rozwiązań komunikacyjnych. Olsztyńska inwestycja była pierwszą od 1959 r. w Polsce realizacją trakcji tramwajowej wybudowaną od podstaw. W efekcie dokładnie pół wieku od likwidacji tramwajów olsztynianie znów mogą podróżować tym bezpiecznym, wygodnym i ekologicznym środkiem transportu. Wraz z budową linii tramwajowej przebudowano infrastrukturę drogową, wytyczono buspasy. Przebudowane ulice są bardziej przyjazne dla rowerzystów, pieszych i pasażerów komunikacji miejskiej.

Miasto przebudowało i rozbudowało halę widowiskowo-sportową Urania. Koszt inwestycji to ponad 190 mln zł, z czego 116 mln zł stanowi unijne dofinansowanie. Hala Urania to prawdziwa perełka modernistycznej architektury w Polsce. Projekt Hali doskonale wpisuje się w Miejski Program Rewitalizacji Olsztyna i jest nakierowany na przemianę w sferze społecznej w dwóch aspektach: przywrócenie do aktywności społecznej i zawodowej osób wykluczonych z obszaru rewitalizacji oraz integrację społeczną i pobudzenie aktywności lokalnej wszystkich mieszkańców obszaru.

W Olsztynie ze środków unijnych także wybudowano i przebudowano wiele dróg, rozbudowano i zmodernizowano szpitale, przebudowano sieć kanalizacji deszczowej, zabudowano całoroczną infrastrukturę sportowo-rekreacyjną nad jeziorem Krzywym, powstał Olsztyński Park Naukowo-Technologiczny.

—aor

Świnoujście mistrz funduszy UE

Połączone wyspy

Flagowym projektem Świnoujścia zrealizowanym dzięki unijnej europomocy jest na pewno tunel pod Świną łączący wyspy Wolin i Uznam. Koszt projektu to 900 mln zł, a 85 proc. tej kwoty to dotacje z Unii Europejskiej.

Jest to najdłuższy podwodny tunel w Polsce, mierzący 1,5 km. W najgłębszym miejscu biegnie niemal 24 m pod lustrem wody i 10 m pod dnem Świny. Jezdnia w tunelu ma po jednym pasie ruchu w każdą stronę oraz pas awaryjny.

Budowa tunelu to olbrzymia korzyść dla mieszkańców Świnoujścia, którzy musieli codziennie korzystać z promów. W sezonie wakacyjnym było to jeszcze trudniejsze za sprawą wzmożonego ruchu turystycznego i wielogodzinnych kolejek do promu. Sam koszt rocznego utrzymania przeprawy promowej w Świnoujściu wynosił 40 mln złotych.

Przekop to nie wszystko, także w samym mieście bardzo dużo się zmieniło. Świnoujście zmodernizowało park Zdrojowy. W ramach inwestycji powstało prawie 5 km nowo ukształtowanych ścieżek do spacerowania, uporządkowano gospodarkę wodną. Przebudowano też centralny układu komunikacyjny w śródmieściu wraz z placem w centrum miasta. Zmodernizowano Amfiteatr im. Marka Grechuty czy park Chopina. W ramach programu zagospodarowania terenu Basenu Bosmańskiego powstała nowoczesna baza rybacka.

Kolejna spektakularna inwestycja to Promenada Transgraniczna między Świnoujściem i gminą Heringsdorf. Z kolei Promenada Zdrowia to 950-metrowa ścieżka dla pieszych, rowerzystów i rolkowców, z małą architekturą, siłowniami plenerowymi, źródełkami wody pitnej, fontanną, stacjami dla rowerów, placami zabaw, parkiem rekreacyjnym itp.

Do 2022 r. miasto pozyskało ok. 813 mln zł funduszy UE, co daje najwyższą wśród średnich miast kwotę 20 tys. zł w przeliczeniu na jednego mieszkańca.

—aor