Ku chwale dawnego przemysłu i handlu

Władze Grudziądza i Ciechocinka wierzą, że wpis na listę pomników historii pomoże w promocji i renowacji miejskiego dziedzictwa.

Publikacja: 25.01.2018 10:00

Zespół tężni i warzelni w Ciechocinku trafił na listę pomników historii.

Zespół tężni i warzelni w Ciechocinku trafił na listę pomników historii.

Foto: shutterstock

„Celem ochrony jest zachowanie, ze względu na wartości historyczne, naukowe, urbanistyczne i krajobrazowe, zespołu spichlerzy (...) wyróżniającego się oryginalną, zwartą formą architektoniczną, wynikającą z nietypowego usytuowania na wysokiej skarpie, w miejscu murów obronnych oraz unikatową panoramą od strony Wisły" – napisano w uzasadnieniu decyzji o wpisaniu grudziądzkiego zespołu zabytkowych spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły na listę pomników historii.

– Wierzę, że dzięki tej nobilitacji będziemy mogli jeszcze bardziej eksponować ten zabytek, a także pozyskiwać dodatkowe środki na jego renowację – zapowiada Robert Malinowski, prezydent miasta.

Sensacje z XIII w.

Pierwsze spichlerze powstały tu najpewniej przed 1346 r., o czym świadczy dokument datowany na lata 1346–1351 o przekazaniu rzeczonych budynków przez radę miasta do dyspozycji mieszczan. Wiadomo, że około roku 1500 wzdłuż dzisiejszej ul. Spichrzowej stało ich 14, sto lat później – 16. Obecnie jest 26.

Rozciągające się na szerokość starego miasta stanowią świadectwo historii oraz znaczenia miejscowego portu dla handlu na szlaku wiślanym. Tradycje kupieckie miasta robią wrażenie – Grudziądz uzyskał przywileje handlowe 18 czerwca 1291 roku na mocy dokumentu wystawionego przez wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Meinharda z Querfurtu.

Przez stulecia spichlerze wielokrotnie niszczono (np. w 1659 roku, podczas odbijania miasta z rąk szwedzkich, ocalało tylko sześć), jednak były odbudowywane i konserwowane z zachowaniem oryginalnej formy, a czasem z powtórnym użyciem starych cegieł. Obecnie niektóre nadal pełnią funkcje magazynowe, część zaadaptowano na budynki mieszkalne. Kilka zasiedliło muzeum w Grudziądzu. I tak, przy ulicy Spichrzowej 9 mieści się stała wystawa prezentująca dzieje miasta i jego rozwój od średniowiecza do roku 1939. W spichrzach nr 13 i 15 znajdują się stałe ekspozycje archeologiczne i sala wystaw czasowych. Pod numerem 17 mieści się sala edukacyjna, gdzie prezentowana jest również wystawa czasowa „Bronisław Malinowski (1951–1981). Mistrz olimpijski. Lekkoatleta" (mistrz i wicemistrz olimpijski w biegu na 3000 m z przeszkodami, który był zawodnikiem Olimpii Grudziądz).

Sól ziemi

„Celem ochrony pomnika jest zachowanie (...) unikatowego zakładu produkcji soli warzonej w otoczeniu parkowym, kontynuującego działalność z zastosowaniem metod i urządzeń historycznych oraz z ich wykorzystaniem w lecznictwie uzdrowiskowym" – to już uzasadnienie dla zespołu tężni i warzelni soli wraz z parkami Tężniowym i Zdrojowym w Ciechocinku.

Ta historia zaczęła się u schyłku I Rzeczypospolitej, gdy w roku 1772 złoża soli w Wieliczce i Bochni znalazły się pod zaborem austriackim. Rozpoczęto wówczas poszukiwania alternatywnych źródeł – solankę odkryto między innymi we, wciąż polskiej, wsi Ciechocinek. Intensyfikacja prac zmierzających do powstania fabryki soli przypadła już na czasy kongresowego Królestwa Polskiego.

Wybudowane tu w latach 1824–1830 obiekty są efektem wykorzystania nowoczesnych wówczas technologii i rozwiązań konstrukcyjnych, które udało się zgrabnie powiązać z otoczeniem przyrodniczym.

„Szczególnym tego wyrazem są wielkie drewniane tężnie solankowe będące przejawem kunsztu ciesielstwa, a także odzwierciedleniem wrażliwości artystycznej budowniczych. Należy podkreślić zgodność formy dzieła i użytego do jego budowy materiału z wypełnianą przez nie funkcją technologiczną" – zaznaczono w opracowaniu Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

W trzech blisko 16-metrowej wysokości tężniach – największej w Europie drewnianej konstrukcji służącej do odparowywania wody z solanki – rozpoczyna się cały proces produkcji ciechocińskiej soli (reakcja fizyczna jest jednocześnie źródłem leczniczego mikroklimatu). Zagęszczona solanka trafia następnie do pobliskich Zakładów Produkcji Zdrojowej, gdzie rozpoczyna się warzenie – tak samo jak dwa wieku temu.

Kolejne kroki

Wygląda, że to nie koniec ciechocińskich starań – Marcin Zajączkowski, przewodniczący rady miejskiej i prezes Przedsiębiorstwa Uzdrowisko Ciechocinek, już zapowiedział starania o wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Szanse oczywiście są – w ubiegłym roku wpis UNESCO uzyskały podziemia Zabytkowej Kopalni Srebra oraz Sztolni Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach, które miano pomnika historii noszą od roku 2004. Na światowej liście są już Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni, staromiejskie zabudowania w Krakowie, Toruniu, Warszawie i Zamościu, zamek krzyżacki w Malborku czy wrocławska Hala Stulecia. Wszystkie te obiekty mają także, rzecz jasna, status pomnika historii.

Inne z kilkudziesięciu polskich pomników, które być może także znajdą kiedyś uznanie UNESCO, to m.in. historyczny układ urbanistyczny śródmieścia w Gdyni, drewniana wieża nadawcza radiostacji w Gliwicach, osiedle robotnicze Nikiszowiec w Katowicach, Kanał Elbląski, zespół zamkowo-parkowy w Łańcucie czy XIX-wieczna osada fabryczna w Żyrardowie.

„Celem ochrony jest zachowanie, ze względu na wartości historyczne, naukowe, urbanistyczne i krajobrazowe, zespołu spichlerzy (...) wyróżniającego się oryginalną, zwartą formą architektoniczną, wynikającą z nietypowego usytuowania na wysokiej skarpie, w miejscu murów obronnych oraz unikatową panoramą od strony Wisły" – napisano w uzasadnieniu decyzji o wpisaniu grudziądzkiego zespołu zabytkowych spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły na listę pomników historii.

– Wierzę, że dzięki tej nobilitacji będziemy mogli jeszcze bardziej eksponować ten zabytek, a także pozyskiwać dodatkowe środki na jego renowację – zapowiada Robert Malinowski, prezydent miasta.

Pozostało 87% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Regiony
Odważne decyzje w trudnych czasach
Materiał partnera
Kraków – stolica kultury i nowoczesna metropolia
Regiony
Gdynia Sailing Days już po raz 25.
Materiał partnera
Ciechanów idealny na city break
Materiał partnera
Nowa trakcja turystyczna Pomorza Zachodniego
Materiał partnera
Dolny Śląsk mocno stawia na turystykę